شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
محسن اسماعیلی با بیان اینکه فقه امام(ره) برخلاف فقه رایج فردی و فرعی نبود، اظهار کرد: امام(ره)، فقه را از فردی به اجتماعی و از فرعی به یک سیستم و نظام تبدیل کردند. در واقع ایشان فقه را نظام‌واره‌ای برای اداره جامعه دیدند که این نگاه باعث شد نظر امام نسبت به بسیاری از احکام متفاوت باشد و در مباحث مختلفی با این نگاه فتاوای خود را تغییر دادند.
به گزارش شبکه اجتهاد، مراسم رونمایی از کتاب «فقه، سیاست و حکومت»، تألیف علی دارابی و مسعود مطلبی، با حضور آیت‌الله حسینی‌بوشهری، محسن اسماعیلی، حسن خجسته و جمعی از اندیشمندان در تالار هویزه موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
در ابتدای این مراسم، آیت‌الله حسینی‌بوشهری، عضو مجلس خبرگان رهبری به ایراد سخن پرداخت که از طریق مجازی و به صورت زنده مراسم را دنبال می‌کرد. وی با اشاره به ویژگی‌های این کتاب بیان کرد: در فصل دوم این کتاب، نگاهی به تاریخچه فقه و اجتهاد شیعی داشته‌اند و تحولاتی که در زمینه فقه صورت گرفته به خوبی تبیین شده است. شخصیت‌های تأثیرگذار در ادوار فقه و نقشی که داشته‌اند به خوبی تبیین شده است.
حسینی‌بوشهری در ادامه به جایگاه امام خمینی(ره) در پیاده‌سازی نظریه ولایت فقیه اشاره و تصریح کرد: همواره بحث ولایت فقیه مطرح بوده، ولی اینکه کسی بیاید و اقامه حکومت کند و به اصطلاح با ید مبسوطه ورود کند، امام خمینی(ره) بود. تجلی ولایت فقیه به این صورت در عصر ما متجلی شد که در گذشته نداریم و فقه اینجا از حالت فردی درآمد و از قالب رساله عملیه فردی خارج شد، در نتیجه با یک نگاه اجتماعی مسئله فقه وارد اداره کشور و برنامه زندگی مردم شد. امروز نیز مقام معظم رهبری بر این مبنا کشور را اداره می‌کنند و فقه به متن جامعه آمده است.
وی افزود: یکی از ویژگی‌های دیگر در این کتاب این است که نویسندگان این چهل ساله حاکمیت نظام را بر مبنای ولایت فقیه مطرح کرده‌اند و در بُعد نظری و عملی به مسئله پرداخته‌اند. چراکه این مسئله، تنها یک بحث تئوریک نیست و در میدان عمل نیز ورود کرده و به آثار و برکات نقش ولایت فقیه در این چهل سال پرداخته و به سؤالات مختلف هم پاسخ داده است. همچنین نویسندگان دغدغه دینی داشته‌اند و این دغدغه در کار به خوبی واضح است؛ یعنی با درک احساس نیاز جامعه، کتاب را تدریس و تدوین کرده‌اند.
نظام اسلامی و پایهگذاری بر اساس فقه
در ادامه این مراسم نوبت به سخنرانی محسن اسماعیلی، عضو مجلس خبرگان رهبری و همچنین استاد دانشگاه تهران رسید. وی بیان کرد: این نظام مقدس بر مبنای فقه پایهگذاری شده است. آن روح بلندی که سلسله‌جنبان این حرکت شد، در کنار همه مزایای دیگری که داشت، یک فقیه برجسته بود. امام خمینی(ره) عارفی بدون خدشه بود و همه هم این را قبول دارند و شرح دعای سحر ایشان را که ببینید مشخص می‌شود که در عرفان و فلسفه چه کرده است، اما آن زمانی که خواست این نظام را پایهگذاری کند، شاه و دستگاه تبلیغاتی‌اش، می‌خواستند بعد فقاهتی شخصیت امام(ره) را زیر سوال ببرند و بگویند ایشان فقیهی زبردست نیست، لذا امام از این پایگاه شروع کرد و نباید فقه را دست‌کم گرفت.
اسماعیلی افزود: با همین نگاه بود که حماسه هشت سال دفاع مقدس را اداره کرد. همه دنیا به ما هجوم آورده بود و با فتوای فقهی ایشان این مقاومت‌ها رقم خورد و این عزت به وجود آمد. از نگاه حقوقی هم اگر بخواهم تحلیل کنم، در اصل چهار قانون اساسی آمده که همه مقررات این کشور باید بر اساس موازین شرعی باشد. وقتی مبنای فکری یک نظام سیاسی، یک نظریه خاص است، طبیعتاً به هر اندازه که در تقویت این مبنا کوشش کنیم، در حفظ نظام کوشش کرده‌ایم و به برخی‌ها می‌گویم که به هر اندازه که قلم و بیان ما ضربه‌ای به اساس این طرز تفکر بزند، پیش خدا مسئول هستیم.
نگاه نظام‌واره‌ای امام(ره) به فقه
این استاد دانشگاه تصریح کرد: حرف‌ها باد هوا نیست و باید مواظب بود، چون این حرف‌ها اثر دارد و با اساس نظام نباید سهل‌انگارانه سخن گفت. امام خمینی(ره) بر مبنای فقه این انقلاب را برپا کرد، اما فقه امام(ره) دو تفاوت با دیگران داشت؛ فصل ممیزش این است که فقه امام(ره) برخلاف فقه رایج فقه فردی و فرعی نبود. فقه رایج ما تا آن زمان فردی و فرعی بود. تولیدات فقهی آن زمان را که ببینید، چنین چیزی مشخص می‌شود. فردی بود و کاری با اجتماع و اقتصاد و امر به معروف و نهی از منکر و … نداشت و فرعی بود، از این حیث که هر نکته‌ای از فقه به تنهایی مورد بررسی بود و آنچه که امام آورد، این بود که فقه را از فردی به اجتماعی و از فرعی به یک نظام تبدیل کرد.
خاطراتی از اجلاس «ای بی یو»
در بخش دیگری از این مراسم نوبت به سخنرانی، حسن خجسته، عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما، رسید. وی طی سخنانی با اشاره به خاطره‌ای بیان کرد: بنده سمتی به عنوان معاون «ای بی یو» داشتم؛ یعنی در شورای برنامه‌ریزی استراتژیک، شورای اجرایی و یکی هم اجلاس عمومی اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های آسیا و اقیانوسیه به عنوان معاون حضور داشتم. در اجلاس عمومی شاید حدود ۱۵۰۰ نفر شرکت می‌کنند که اجلاس آن سال در اندوزی بود. در مراسم افتتاحیه موضوعی می‌گذارند که آن سال موضوع تروریست بود و از این حیث مهم بود که ۱۰ روز قبل از رفتن، دو نفر از تروریست‌هایی که در آن کشور بمب منفجر کرده بودند، اعدام شدند و لذا مسئله حساس بود.
وی بیان کرد: در هیئت اجرایی و هیئت رئیسه برای سخنران تصمیم‌گیری شد و دکتر دارابی را انتخاب کردیم. دو سخنران دیگر هم بودند که یکی رئیس اتحادیه‌های رادیو و تلویزیون‌های اروپا و یک نفر نیز از انگلستان بود. ایشان قلم روانی دارد و متنی را آماده کرد و آوردند و در جمع ما نیز اصلاح ویرایشی صورت گرفت. آقای دکتر سخنرانی را ارائه کرد و بعد از ایشان، رئیس «ای بی یو» صحبت کرد که یک خبرنگار حرفه‌ای بود و دنیا را گشته بود. وی تذکر داد که گزارشگر باید روایت و توصیف کند و حق تحلیل و تعلیل ندارد. این در حالی بود که آقای دارابی در آن نشست به چرایی مسئله تروریسم اشاره کرده بود و با نقد آنها مواجه شد.
خجسته تصریح کرد: دکتر دارابی اشاره‌ای به «سی ان ان» کرد و ایشان نیز تعریضی داشت. در آن اجلاسیه دست بلند کردم و حرف‌هایی زدم و گفتم چرا نباید از چرایی تروریسم را حرف بزنیم؟ اگر نگوییم که بحث مبارزه با تروریسم نیز به نتیجه نمی‌رسد. خوشبختانه مسئول میز یک خانم فاضلی از کشور پاکستان بود و ایشان اعتراض کرد و گفت که نوه‌ام را جلوی چشمم ترور کردند. حال چرا نباید بفهمیم که علت این ترورها چه بوده است؟
فقه حکومتی یا حکومت فقهی
وی افزود: می‌خواهم بگویم دکتر دارابی و دکتر مطلبی با یک بنیاد فکری سراغ این مسئله رفته‌اند. من به ایشان می‌گفتم که کتاب شما چند کتاب است؛ از فصل اول تا فصل ششم یک جلد است، فصل ششم مستقلاً یک جلد، فصل هفتم یک جلد و ضمائم نیز یک جلد مستقل است و ضمائم، دایره‌المعارف فوق‌العاده‌ای است و بنده پیشنهادم این است که فقه را وسط بگذارند. یکبار می‌شود فقه سیاسی و یکبار فقه حکومت اما یکبار می‌شود سیاست فقهی و حکومت فقهی که ابعاد وسیع‌تری پیدا می‌کند. همچنین بخش ضمائم، مخصوصاً بیست پرسشی که جواب داده‌اند، برای خبرنگاران بسیار مفید است و ظرفیت مفیدی برای برنامه‌سازی دارد که سؤالات جاری در حوزه عمومی پیدا شود.
در انتهای این برنامه نیز علی دارابی، عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما، طی سخنانی کوتاه از همه دست‌اندرکاران این برنامه و همچنین سخنرانان تشکر کرد و در ادامه نیز از کتاب «فقه، سیاست و حکومت»، رونمایی به عمل آمد./ ایکنا
