سنًت شکستن مُهر مرجع تقلید/‌‌ هادی انصاری

شبکه اجتهاد: سنًتی زیبا و تاریخی از مراجع عظام تقلید پیشین و به گونه‌ای قانون نانوشته‌ای وجودداشته و دارد که بلافاصله پس از رحلت هر مرجع تقلید، در حضور برخی بزرگان حوزه و شاهدان، مُهر ایشان شکسته‌ می‌شود.

این اقدام علاوه بر عظمت مرجعیت شیعه، در حقیقت برای پیشگیری از هر گونه سوءاستفاده احتمالی بازماندگان و اعضای دفتر بوده و بدین ترتیب به مومنین، این اطمینان داده‌ می‌شود که دیگر زمینه‌ای برای سوءاستفاده از جایگاه مرجعِ درگذشته وجود ندارد.

این موضوع تا جایی اهمیت داشته که در احوالات مرحوم آیت‌ﷲ‌ حجت نقل شده است که در روزهای پایانی عمر شریفشان و زمانی که تعدادی از بزرگان مانند مرحوم آیت‌ﷲ قاضی طباطبائی در بستر بیماری بودند، خطاب به آنان دستور دادند که در همان مجلس، مُهرشان شکسته شود. بزرگان حاضر در جلسه نیز این امر را به استخاره منوط کرده و پاسخ استخاره، آیه شریفه «وله دعوه الحقً» آمد و به تقریر مرحوم علامه طباطبائی، بعدها نیز به عنوان یکی از ویژگی‌های آن مرحوم، در متن سنگ قبر شریفشان ذکر گردید.

گفتنی است که استفاده از مهر مرجع تقلید همواره تا کنون بصورت سنًتی و کاملا تحت نظر مراجع تقلید انجام‌ می‌پذیرد. بدین ترتیب با شکستن مهر مرجع درگذشته، پایان دریافت وجوهات و هر آنچه از نظر شرعی، منوط به اجازه مرجع تقلید است، اعلام‌ می‌گردد.

در این راستا از سوی دیگر، فرزندان و دفتر مرجع تقلید درگذشته، گزارش کاملی از وجوهات باقی مانده را تهیه و در اختیار یکی از مراجع أعلم قرار‌ می‌دهند تا شرعا و با اجازه مرجع اعلم زنده، در موارد مشخًص صرف شود.

از سوی دیگر با درگذشت یک مرجع تقلید و شکسته شدن مهر وی در برابر شخصیت‌‌های حوزوی و فرزندان و دفتر او، پایان پرداخت شهریه آن مرجع به حوزویان نیز بشمار‌ می‌آید. گاه به اجازه مرجع أعلم زنده و برای احترام از مرجع درگذشته، اجازه داده‌ می‌شود که برای یک و یا چند ماه از پولهای باقی مانده، به حوزویان شهریه داده شود که این نیز نوعی احترام بزرگان حوزه به یکدیگر بشمار‌ می‌آید.

این اقدام و سنًت زیبا که به پیروی از سنًت دیرینه حاکم بر حوزه‌‌ها و بیوت مراجع‌ می‌باشد، به عنوان قانون نانوشته، لیکن حاکمی است مه از اهمیت فراوانی برخوردار است. به بیانی دیگر نشان دهنده پایبندی فرزندان و بازماندگان مرجع تقلید به امورات شرعی و مذهبی و دستورات دینی است که این حرکت خود موجب اطمینان بخشی به مردم و افراد جامعه بشمار‌ می‌رود.

از سوی دیگر این سنًت معمول در حوزه‌‌های علمیه، تکلیف وکلا و نمایندگان مرجع تقلید درگذشته را روشن ساخته و از این هنگام هرگونه تصرف در امور مالی را باید با اجازه مرحع أعلم حوزه صورت دهند. به‌نظر‌ می‌رسد که این سنًت شکستن مهر مرجع تقلید از قرنها پیش وجود داشته و تا کنون ادامه دارد.

اینجانب در دوران زندگی خود تا کنون شاهد دوران شکستن مهر‌‌های آیات عظام سید محسن حکیم، سید محمود شاهرودی، سید عبد الأعلی سبزواری، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، سید محمد رضا گلپایگانی، سید محمد روحانی، سید عبد الکریم اردبیلی و امروز مرحوم آیت‌الله سید محمد سعید حکیم رضوان الله تعالی علیهم أجمعین بوده‌ام.

این حرکت و سنًت کهن و زیبا، همواره در جمعی از بزرگان و سرشناسان حوزه و با حضور فرزندان و بازماندگان مرجع درگذشته و در انجمنی تأثر آور که در نتیجه رحلت آن مرجع صورت‌ می‌گیرد، با ذکر صلوات بر محمًد و آل محمد و سخن شخصیتی از آن جمع، پایان‌ می‌پذیرد.