ضرورت معرفی اصول فقه شیعی در قالب‌های آکادمیک/ حسن انصاری

شبکه اجتهاد: اصول فقه شیعی در آنچه در مکتب وحید بهبهانی و بعد در مکتب شیخ انصاری تحول یافت از لحاظ گسترش و عمق دقت ورزی‌های مختلف فکری و حقوقی و هرمنوتیک از مهمترین افتخارات علمی تشیع در دو سده اخیر است. درست است که اصول فقه در آغاز بیشتر در میان اهل سنت بالید و شافعیان و حنفیان در تحول آن سهم عمده را در سده‌های نخستین داشتند اما اصول فقه شیعی در دو سده اخیر دامنه‌هایی را درنوردید که مطلقا تحولات اصول فقه سنی با آن قابل مقایسه نیست. دانشوران شیعی قرن‌ها با مطالعه و آموزش و تدریس و تدرس متون اصولی شیعی و سنی در قالب حاشیه‌ها و شروح و پردازش‌های نو در تحول این دانش سهم داشتند اما به ویژه با مکتب شیخ و با طرح موضوعات جدید در این علم ابعاد تازه‌ای از اندیشه ورزی در علم اصول و مباحث منطق فقه و حقوق و هرمنوتیک مجال ظهور یافت.

سده نوزدهم دوران اوج شکوفایی این علم بود و صدها جلد کتاب در این دانش نوشته شد. بعد از تدوین کفایه هم دهها شرح و حاشیه و تعلیقه تاکنون بر این کتاب نوشته شده و سنت‌های مختلفی از ارائه مبانی جدید و نقدها و پاسخ‌ها و دقت ورزی‌ها در حول و حوش آن تدوین شده است. جز یکی دو کتاب در علم اصول فقه شیعی چیزی تاکنون به زبان انگلیسی ترجمه نشده و در مجموع آنچه در این زبان درباره اصول فقه شیعی نوشته و منتشر شده شاید از عدد انگشتان یک دست هم تجاوز نکند.

یکی از ضرورت‌ها تدوین مبانی این علم در قالب‌های فلسفی  و یا حقوقی قابل مفاهمه متناسب با موضوعات مختلف این علم است. برای این کار هم باید زمینه‌های تاریخی و فکری مسائل این علم مورد دقت ورزی قرار گیرد و در مباحث مختلف آن به دقت تحریر محل نزاع شود و هم در قالب آنچه به عنوان فلسفه علم اصول از سوی برخی از محققان برجسته اصولی معاصر مطرح شده مسائل این علم در زبانی قابل مفاهمه برای بحث‌های فلسفی و حقوقی تبیین شود.

ترجمه کفایه مرحوم آخوند و چند متن دیگر اصولی مانند رسائل و مجموعه کامل حلقات مرحوم آقای صدر به زبان انگلیسی اهمیت زیادی دارد. علاوه بر آن ضروری است مبانی اصولی شیخ و آخوند و اعلام ثلاثه در قالب رساله‌های دکتری به زبان انگلیسی مورد تحلیل قرار گیرد.

انتشار مقالات به زبان انگلیسی درباره بحث در ابعاد مختلف اندیشه‌های اصولی فقهای شیعه و مقایسه مباحث حقوقی و یا زبانی و فلسفی مطرح در اصول فقه شیعی با نظرات مطرح در دانش حقوق و فلسفه زبان و هرمنوتیک‌ می‌تواند برای معرفی اصول فقه شیعی و جایگاه رفیع دانش حقوق و تفکر حقوقی و قانونی در تفکر شیعی مفید باشد.

متأسفانه تا آنجا که اطلاع دارم تنها یک مجله اختصاصی به زبان فارسی درباره اصول فقه منتشر‌ می‌شود. وجود مرکزی برای مطالعات اصولی و نشر علمی میراث اصولی شیعه‌ می‌تواند زمینه را برای انتشار متون و مقالات و ترجمه این آثار فراهم کند.