شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
فتوای علمای الازهر و دارالافتای مصر پیرامون عید قربان، برگزاری نماز عید و … موجی از واکنش‌ها و انتقادات را به همراه داشت.
به گزارش شبکه اجتهاد، فتواهای شاذّ و جنجال برانگیز برخی از مفتیان و علمای مطرح الازهر پیرامون فریضه حج، نماز عید قربان و قربانی کردن موجی از واکنش‌ها را به همراه داشت. در ادامه به بیان هشت فتوای بحث برانگیز مرتبط با عید قربان و نماز عید می‌پردازیم:
۱- ذبح پرندگان همانند ذبح حیوانات است
فتوای شیخ سعدالدین الهلالی استاد فقه مقارن الازهر مبنی بر جواز ذبح پرندگان مانند مرغ به جای قربانی حجاج و یا خرید گوشت قربانی و توزیع آن موجی از انتقادات را به همراه داشت.
هلالی برای جواز این عمل به سخنان ابن حزم از بزرگان اهل سنت استناد کرده است که می‌گوید: «قربانی کردن از هر حیوان حلال گوشت مانند پرنده، شتر، گاومیش، خروس و سایر پرندگان جایز است، هرچند که بهتر آن است که قربانی از حیوانی باشد که گوشت بهتر و قیمت بیشتری داشته باشد.»
هلالی با نقل این سخن تاکید کرد: جواز ذبح پرندگان به عنوان قربانی، سهولت برای فقرا است و اساتید الازهر، اخوان و یا سلفی‌ها به جای تمسخر به بزرگ و مرشد ما بلال بن رباح و اجتهادات فقهی اش احترام بگذارند.
۲- قربانی در شب کراهت دارد
شیخ احمد ممدوح دبیرکل فتوای دارالافتای مصر در فتوایی اعلام کرد که «وقت قربانی کردن از ابتدای یوم النحر آغاز و در مغرب آخرین روز ایام تشریق پایان می‌یابد»
وی افزود: وقت مستحّب برای ذبح حیوان بعد از طلوع خورشید به مقدار خواندن دو رکعت نماز و یک خطبه کوتاه ۴۰ دقیقه‌ای است و ذبح در شب به اعتقاد بسیاری از فقها کراهت دارد.
۳- ذبح حیوان در خیابان حرام است
در زمره فتواهایی که بحث فراوانی را به همراه داشت باید به فتوای خالد عمران دبیر کمیته فتوای دارالافتای مصر اشاره کرد که مدّعی است «ذبح قربانی در خیابان حرام است»
وی در پاسخ به استفتائی با اشاره به حرمت ذبح قربانی در خیابان خاطر نشان می‌کند که این عمل ایذای مومن بوده و شرعا حرام است.
شیخ خالد عمران همچنین اظهار داشت که ذبح قربانی در خیابان‌ها به بروز بسیاری از بیماری‌ها منجر می‌شود که اسلام با این عمل به شدت مخالف است.
۴- انجام قربانی برای مصارف شخصی جایز است
فتوای جلول حجیمی رییس کمیته هماهنگی امامان و کارمندان امور دینی الجزایر نیز از دیگر فتواهای بحث برانگیز است. وی در فتوایی مدعی شده است که صدقه دادن بخشی از قربانی به فقرا و نگه داشتن باقی آن برای مصارف شخصی جایز است.
حجیمی فتوای خود را اینگونه توجیه کرد که هدف از قربانی کردن ایجاد خرسندی و خشنودی میان خانواده‌ها است از این رو وقتی خانواده‌ای متشکل از ۲۴ نفر باشد، حکم صدقه دادن قربانی روز عید از او نفی می‌شود.
عالم اهل سنت الجزایر خاطر نشان کرد: از آنجا که یک قربانی گاهی نیاز تمام افراد خانواده را تامین نمی‌کند بنابر این تقسیم قربانی میان خانواده‌های متعدّد هیچ دلیلی ندارد.
۵- جواز قربانی گوساله کمتر از دو سال
هرچند علمای اهل سنت برای قربانی‌ها، سن‌های معیّنی را بیان کردند اما شیخ محمد وسام امین عضو کمیته فتوای دارالافتای مصر مخالف با نظر مشهور قربانی گوساله کمتر از دو سال را جایز دانسته است.
مشهور فقهای اهل سنت در شتر پنج سال، در گاو دوسال، در گوسفند شش ماه و در بز یکسال تمام را شرط می‌دانند اما شیخ وسام امین گوساله‌ای را که به وزن چهارصد کیلوگرم رسیده را برای ذبح مجزی می‌دان.
وی معتقد است: ملاک در تعیین مدت زمان مشخص برای حیوان قربانی آن است که حیوان به سرحدّی از رشد برسد که بتواند گوشت قابل اعتنایی داشته باشد از این رو حتی اگر گوساله‌ای به دو سال تمام نرسد می‌توان از آن برای قربانی حج استفاده کرد.
شیخ امین تصریح کرد: پیشرفت در نظام غذایی مدرن سبب شده تا بسیاری از گوساله‌ها به سرعت به وزن بالایی برسند. از این رو شرط حقیقی در قربانی آن است که بیمار، مریض، کور و مانند آن نباشد اما رسیدن به دو سال تمام شرط لازمی نیست.
۶- برگزاری نماز عید در باشگاه ورزشی
استفتاء پیرامون حکم شرعی برگزاری نماز عید در باشگاه‌های ورزشی و پاسخ‌های ارائه شده به آن نیز از جمله فتواهای جنجالی بوده است.
فردی با ارسال سوال به صفحه رسمی دارالافتای مصر در شبکه اجتماعی فیسبوک حکم شرعی برگزاری نماز عید قربان در باشگاه ورزشی را مطرح ساخت.
دارالافتای مصر در پاسخ به این سوال تاکید کرد که از نظر شرعی برگزاری نماز عید قربان در هر مکانی که طاهر بوده و موجب تعدّی به حقوق دیگران نشود، جایز است.
این مرکز دینی مصری خاطر نشان کرد: نماز در زمین غصبی، نماز در خیابان‌ها و مکان‌های عمومی که منجر به سد معبر و ایجاد ترافیک و تعطیلی منافع مردمی شود، جایز نیست.
۷- سلفی گرفتن در ایام حج
شیخ احمد ممدوح دبیر فتوای دارالافتای مصر با اشاره به پدیده سلفی‌گرفتن، اظهار داشت که گرفتن عکس یادگاری به صورت کلی جایز است و تنها مطابق با شرایط و موضوع خاص است که عکاسی حرام می‌شود مانند آنکه مردی از تصاویر عکسبرداری کند که موجب خشم و غضب الهی است.
شیخ احمد در پاسخ به سوالی پیرامون حکم شرعی سلفی‌گرفتن در ایام حج گفت: استفاده از دوربین عکاسی در هنگام انجام مناسک حج سبب بطلان حج نیست زیرا اصل در این عمل جواز است.
وی افزود: حجاج باید بدانند که سفر حج یک سفر معنوی و روحی است که انسان در این سفر، دنیا، خانواده، اموال و … را رها می‌کند تا با عرضه خود در محضر عدل الهی همانند روزی که از مادر متولد شده به سرزمین خویش باز گردد.
دبیر فتوای دارالافتای مصر خاطر نشان کرد: هرچند که تصویر برداری و عکاسی در هنگام ادای حج جایز است اما حجاج باید خود را مشغول امور دنیایی نساخته و حقیقت مناسک حج و معنویت این فریضه الهی را درک کنند.
۸- ذبح حیوانی که از فضولات تغذیه می‌کند
سخنان اسماعیل علی استاد دانشگاه اصول الدین الازهر نیز موجی از اعتراضات را به همراه داشت. وی با اشاره به اهمیت طهارت حیوانی که قربانی می‌شود، به حجاج توصیه کرد که قبل از ذبح حیوانات نسبت به پاکی خوراک و تغذیه حیوانات اطمینان حاصل کنند زیرا برخی از حیوانات از علوفه‌هایی تغذیه می‌کنند که حاوی نجاسات است و لذا ذبح این حیوانات جایز نیست.
استاد دانشگاه اصول الدین تاکید کرد که اگر حیوان از پسماندهای غذای انسانی تغذیه کند، ذبح این حیوان جایز است اما حیوان جلاله (حیوانی که از فضولات تغذیه می‌کند) را نمی‌توان به عنوان قربانی، ذبح کرد بلکه مدتی این حیوان را باید محبوس ساخت و از علف‌های طاهر به آن خوراند تا اثار علف نجس از وی دفع شود./ رسا
