شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اگر بخواهیم بگوییم قضات نباید روح عدالت را فداى قانون کنند باید قضات در مقام عمل بتوانند به نحوى اصول قانون اساسى را در احکام خود اعمال کنند و به روح عدالت رجوع کنند.
به گزارش شبکه اجتهاد، در ادامه برگزاری سلسله نشست‌ها و میزگردهای علمی در دانشگاه عدالت، به همت معاونت علمی اداره کل پژوهش، دهمین نشست علمی با موضوع «عدالت» در پرتو نظریات آیت‌الله هاشمی شاهرودی با حضور اساتید و دانشجویان و با سخنرانی حجج‌اسلام والمسلمین دکتر محمد حسین بیاتی، دهقانی نیا و الهی خراسانی برگزار شد.
در این نشست که به تبیین نظرات آیت‌الله هاشمی شاهرودی در حوزه عدالت پرداخته شد، ابتدا دکتر بیاتی در این نشست تخصصى با بیان اینکه قرن‌ها شاید بیش از سه هزار سال بحث عدالت و تعیین حد این مفهوم مورد بحث فیلسوفان و حکیمان بوده است، گفت: تعریف عدالت کار ساده‌ای نیست هر شخصى به یک نوعى عدالت را تعریف می‌کند، بحث عدالت در جامعه کنونى ما دچار چند آفت جدى است که مجامع حوزوى و دانشگاهى باید توجه داشته باشند تحلیل‌هاى آنها در مورد عدالت دچار این آفت‌ها نشود، یکى از این آفت‌ها عوام زدگى در تحلیل مفهوم عدالت است.
عدالت به معنى نامساوات نیست
رئیس دانشگاه عدالت تصریح کرد: آن چه نامساوى باشد آن را ناعادلانه می‌شمارند، درحالى که عدالت به معنى نامساوات نیست.
بیاتی در ادامه خاطرنشان کرد: عدل هم یعنى اینکه آدمى به آنچه خدا تعیین کرده تعدى نکند. تعبیر دیگر حکم بالعدل حکم ما انزل الله است. آنچه عدالت را تضمین می‌کند سیر مو به مو ما انزل الله است. آیت‌الله هاشمی شاهرودى فرموده‌اند عدالت در همه جا حتى شهادت یک طلاق ساده شرط است. عادل شخصى است که ظلم نمی‌کند. عادل در مقام قاضى باید حکم به ما انزل الله کند.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین امیر رضا دهقانى نیا با اشاره به مباحث مطروحه در کتاب عدالت آیت‌الله هاشمى شاهرودى، درباره بحث عدالت گفت: در معناى لغوى عدالت عدم اعوجاج است. هرچیزى بر حسب شان خود شناخته می‌شود ولى این در مفهوم است، باید بر اساس قران کریم و روایات ببینم خداوند به چه میزان به عدالت پرداخته است.
او خاطرنشان کرد: آیت‌الله هاشمى شاهرودى در این کتاب فرموده‌اند قضات نباید روح عدالت را فداى قانون کنند. در مقایسه دستگاه قضایى آمریکا و برخى کشور‌ها، این‌اندیشه به عنوان یک اصل پذیرفته شده در نزد قضات کشور‌هاى مترقى پذیرفته شده است.
استاد دانشگاه متذکر شد: اگر بخواهیم بگوییم قضات نباید روح عدالت را فداى قانون کنند باید قضات در مقام عمل بتوانند به نحوى اصول قانون اساسى را در احکام خود اعمال کنند و به روح عدالت رجوع کنند. استاد در این کتاب می‌گویند که عدالت انحلالى است، یعنى یک لحظه ظلم هم حرام و ظلم است.
مفهوم عدالت یک مفهوم واحد است
دهقانى نیا ادامه داد: مفهوم عدالت یک مفهوم واحد است. عدل یکى از فطرى ترین امور نهادینه شده در بشر است. بحث فطرى خدا پرستى گام به گام با این مفهوم فطرى عدالت همراه هم هستند. اگر به یک مصلحتى دچار شدیم که انجام ظلم بود آیا مجوز داریم که این ظلم را انجام دهیم؟ یا مجوز داریم از قانون تعدى کنیم؟ طبق فرمایشات استاد به نظر می‌رسد خیر، مصلحتى بالاتر از قانون وجود ندارد.
او متذکر شد: من فقیه، می‌توانم بگویم بر اساس قاعده فقهى عدالت، حکم را دست بزنم؟ خیر، در تزاحمات ترجیحاتى داریم، ما ملاک مطلوب شارع مقدس را می‌خواهیم حفظ کنیم. هر کس می‌تواند تشخیص این تزاحم را بدهد؟ خیر، اگر کسى خواست مصلحتى بشناسد باید ملاک برتر شارع را بشناسد، مصلحتى درک شد باید نزد فقیه معین برده شود که او تشخیص دهد. هر کسى نمی‌تواند این تشخیص را انجام دهد.
تامین ملاک شارع
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: باید نهایتا به تامین ملاک اهم شارع برسیم، اگر تزاحمى دیده شد و فردى بگوید من به خاطر عدل به این قانون توجه نمى‌کنم این غلط است، تزاحم باید نزد صاحبش شوراى نگهبان و رهبرى برده شود، در غیر اینصورت ظلم است.
او با تاکید براینکه عدالت از مهم ترین دغدغه‌هاى شارع مقدس است و براى آن روش‌هایى ارائه کرده است، گفت: هر که از آن روش‌ها عدول کند، از آن دغدغه‌ها عبور و ظلم کرده است، هیچ ارگانى اجازه ندارد در قانونى تزاحمى تشخیص دهد به غیر از شوراى نگهبان، رهبرى و مجمع تشخیص مصلحت نظام.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام الهی خراسانی ضمن جمع بندی سخنان ارائه شده مفهوم عدالت را یک مفهوم واحد دانست و عنوان کرد: عدل و عدالت یکی از فطری ترین امور نهادینه شده در بشریت است که این موضوع در کتاب آیت‌الله هاشمی شاهرودی بخوبی مطرح گردیده است.
