شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: آیت‌الله میرزا خلیل کمره‌ای (۱۳۶۳-۱۲۷۷ ش) را به عنوان آخوندی روشنفکر می‌شناسند که هم شاگرد مؤسس حوزه قم و مقبول طیف سنتی بود و هم با نواندیشان دینی ارتباطات فراوانی داشت.
میرزا خلیل روحانی پرتلاش و پرکاری بوده و همین که سال ۱۳۴۸ به نیکسون؛ رییس‌جمهور وقت امریکا نامه می‌نویسد و «فتح بی‌غرور کره ماه» را تبریک می‌گوید گویای شخصیت و نگاه او به دنیای معاصر است.
عناوین آثار متعدد وی نیز می‌تواند حاکی از روحیات شیعی و البته نوگرایانه او باشد. ملکه اسلام فاطمه زهرا(س) و اولین محکمه قضایی بعد از پیغمبر، مسلم بن عقیل و اسرار پایتخت طوفانی کوفه، قائم آل محمد(ص) و فلسفه غیبت آن حضرت، ندایی از سرزمین بیت‌المقدس، یک شب و روز عاشورا، سروش مقدس وادی ایمن، علی و زهرا(ع) سرچشمه آب حیات از جمله کتب وی هستند.
همچنین وی به تناسب روحیه نواندیشانه‌ای که داشت، کتابی با نام «آراء ائمه الشیعه فی الغلاه» نوشت و نشان داد که روی مسأله غلو درباره ائمه شیعه نیز حساس و نگران است. وی از متفکرین و مسؤولین کشورهای اهل سنت می‌خواهد که میان شیعیان و غلات تفکیک قائل شوند. یکی دیگر از دغدغه‌های مهم، همین تصویر غلطی بود که در کشورهای اسلامی نسبت به شیعیان شکل گرفته بود و می‌کوشید با ارائه تصویر واقعی از بزرگان و اعتقادات شیعه، به وحدت اسلامی کمک کند.
حضور پررنگ وی کنفرانس‌های جهان اسلام در کشورهای مختلف اسلامی و تلاش برای تقریب مذاهب از نقاط درخشان زندگی اوست. از جمله در کنگره جهان اسلام در پاکستان در سال ۱۳۳۱ به عنوان رییس برگزیده شد.
از آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی نقل شده است: «حاج میرزا خلیل از شاگردان حاج شیخ عبدالکریم بود. حاج‌آقای والد ما می‌گفت میرزا خلیل در درس شیخ، اشکالات بدی نمی‌کرده، هرچند شیخ چندان به وی اعتنا نداشت … آقای طالقانی پیش میرزا خلیل فلسفه خوانده بود و با ایشان ارتباط داشت. اما میرزا خلیل چون ولایی بود با امثال شریعت سنگلجی مرتبط نبود.»
در تأیید این سخن ایشان درباره ولایی بودن میرزا خلیل می‌شود به تقریظ وی به الغدیر اشاره کرد که نوشته است: «کتاب پرمایه الغدیر از علاّمه خبیر ما شیخ عبدالحسین احمد امینی؛ کاتب مقتدر توانا، بحّاثه محدّث امین دانا، دریایی است از حدیث … در جای خود یک دوره انسیکولوپیدیایی است که در محیط شرق تاریک، با فقد وسیله و قیام فردی تألیف شده است …».
میرزا خلیل به کشورهای مختلف سفر می‌کرد. گفته بود که راه حل فوری رسیدن به وحدت اسلامی این است که فقها به گردش در بلاد اسلامی بپردازند و با طلاب و دانشجویان و اصحاب فکر آشنا شوند. این کار باعث می‌شود تا تنفر نسبت به یکدیگر کاهش یافته و راهِ وحدتِ اسلامی هموار شود. اودر خلال این سفرها به دیدار شیخ شلتوت؛ مفتی بزرگ مصر رفت و به نمایندگی از مراجع شیعه قم از فتوای تاریخی وی مبنی بر رسمیت داشتن شیعه تقدیر کرد.
وی همچنین با برجسته کردن نقش حج در وحدت اسلامی معتقد بود که مقصود نهایی از حج، صرفاً یک عمل عبادی و تکلیفی نیست. بلکه باید امنیتی که در بیت‌الله الحرام وجود دارد، به سراسر جهان تسری پیدا کند و جهان مکانی امن همراه با صلح و آرامش باشد. امن و عدل هر جا باشد، خدا هم هست.
میرزا خلیل در برخی فعالیت‌های سیاسی نیز شرکت کرد. او در زمان رضاشاه در پی مخالفت با کشف اجباری حجاب بازداشت و از قم به تهران تبعید شده بود. چند سال پیش بی‌بی‌سی فارسی ادعا کرد که وی در سال ۱۳۴۲ واسطه پیامی از جانب امام خمینی به رییس‌جمهور وقت آمریکا از طریق سفارت این کشور در تهران بوده است. این ادعا البته از سوی منابع مختلف تکذیب شد.
میرزا خلیل کمره‌ای که متولد روستای فرنق استان مرکزی بود، نوزدهم مهرماه ۱۳۶۳ در ۸۶ سالگی دیده از جهان فروبست. پیکر وی در حجره کنار مرقد شیخ فضل‌الله نوری واقع در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد که هم‌اکنون به عنوان راهروی ورودی از میدان آستانه به صحن اتابکی استفاده می‌شود. / مجموه خبری راوی
توضیح عکس: میرزا خلیل کمره‌ای همراه با مهندس بازرگان و دکتر سحابی پس از راهپیمایی میلیونی تاسوعای سال ۵۷ در میدان آزادی به آیت‌الله طالقانی اقتدا کرده و نماز ظهر و عصر می‌خوانند.
