مسئولیت حوزویان در قبال هنر دینی چیست؟

استاد الهی خراسانی با بیان اینکه اقامه دین ابعادی دارد که بخشی از آن هنر است که تقویت هنر دینی و حمایت از هنرمندان دینی، بخشی از اقامه دینی است، گفت: حوزویان باید خلأهای موجود در لایه‌های هنر دینی خصوصا در فهم هنر دینی یا در خلق ایده و مضامین دینی را برطرف سازند. اگر طلابی آشنا به هنر باشند به طور یقین پیوند عناصر هنری با حوزویان می‌تواند تحول عظیمی را در فرهنگ و هنر پدید آورد.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، چهلمین نشست تخصصی هیئت اندیشه‌ورز هنر و رسانه حوزه علمیه خراسان با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد با عنوان «حوزویان و هنر دینی» به صورت‌مجازی برگزار شد.

عضو هیأت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی، هنر دینی را رها از تعصبات، جاهلیت‌ها، هوا و غرایض نفسانی دانست و گفت: هنر دینی در ذات خود دینی بوده و دارای کارکردهای متعالی است. بر این اساس برای احراز دینی بودن هنر، تدین هنرمند و انگیزه دینی در تولید هنر لازم نیست؛ بنابراین هنر دینی، ذاتی است.

الهی خراسانی در پاسخ به این پرسش که هنر دینی چه نسبتی با نهاد اجتماعی حوزه و روحانیت دارد؟ گفت: آن‌چه به عنوان مفروض وجود دارد این است که هنر غیرقابل انفکاک از جامعه بشری است، چرا که انسان خلاّق و از ذات اجتماعی برخوردار است. انبیاء، اجتماعی بودن انسان را جهت دادند نه آن‌که مردم را اجتماعی سازند. بر این اساس آن‌چه دین تأسیس و ایجاد نکرده است، امر غیر دینی و بلکه ضد دینی است.

استاد حوزه علمیه مشهد، منظور از نهاد روحانیت و حوزه را مفسران دین و اسلام با قرائت اهل بیت خواند و ابراز کرد: دینی که آموزه‌های وسیعی دارد و معانی شامخی را ارایه داده است، بر اساس آیه نفر، واجب کفایی است تا علاقمندان به دین، وظیفه تفسیر آن را به دوش کشند. بر این اساس، نهاد حوزه نهادی اجتماعی است و وجود نهاد اجتماعی در اسلام امری ضروری می‌باشد. از منظر برون دینی لازم است تا نهادی باشد تا عناصر دینی را به یکدیگر متصل سازد و حوزه چنین کاری را برعهده دارد.

وی با بیان این مطلب که مسئولیت حوزویان در قبال هنر دینی چیست؟ در پاسخ گفت: باید به ارتباط حوزه و روحانیون با هنر اشاره کرد و آن را در سه امر دانست: اول، حوزه علمیه به عنوان نهاد تفقه در دین باید تمام اصول، اهداف و ارزش‌های اسلامی را در مورد پدیده‌های انسانی تفقه و تبیین نماید که هنر بخشی از این عناصر و پدیده‎‌ها است. عناصر تعالی بخش جامعه به عنوان هنر خلّاق شناخته می‌شود که سبب تعالی ارزش‌ها می‌شوند. حوزه با این هنر خلّاق، در توجه دادن انسان‌ها به معنای زندگی، احساس معنویت، ارتقاء جریان عبودیت و توجه به امر قدسی که بالاترین آن خداوند متعال می‌باشد، مسئول است. دوم، اندیشه‌ای که از هنر عبور کند ماندگار است. دین برای ماندگاری و تأثیرگذاری، نیاز به هنر دینی و حمایت از هنرمندان دارد. دین هنر را نه به عنوان ابزار، بلکه به عنوان مسیر و رکن استفاده می‌کند. دین صرفا با مضامین دینی تأثیر نداشته است، بلکه فرم‌های هنری در متن اثرگذار است، انتقال پیام دینی به شکل هنری سبب می‌شود تا پیام با لطافت‌های هنری آمیخته گردیده و پیام تغییر یابد. سوم، اقامه دین ابعادی دارد که بخشی از آن هنر است که تقویت هنر دینی و حمایت از هنرمندان دینی، بخشی از اقامه دینی است که حوزه علمیه می‌تواند این امر را انجام دهد.

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد تصریح کرد: حوزه و نهاد روحانیت برای به ثمر نشاندن سه رسالت خود که تفقه در دین، ابلاغ دین و اقامه دین است، باید آن را در قالب فرهنگ و هنر دنبال کند.

الهی خراسانی مرز بین هنرمند دینی و متخصص حوزوی در هنر دینی را در تبیین سه ساحت هنر دینی (خلق اثر هنری، خلق ایده هنری و مباحث نظری هنر) عنوان کرد و افزود: چون رسالت حوزه و روحانیت تفقه است، پرداختن به مباحث نظری هنر جزو رسالت آن نهاد به شمار می‌آید که شامل اخلاقیات هنر، احکام و فقه هنر، فلسفه هنر و فلسفه زیبایی و… می‌شود.

عضو هیأت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی در نتیجه‌گیری بحث خود اظهار داشت: جامعه هنری باید برای توسعه هنر دینی و ارزش‌های متعالی که بخشی از آن طلاب هستند، کمک کنند. حوزویان باید خلأهای موجود در لایه‌های هنر دینی خصوصا در فهم هنر دینی یا در خلق ایده و مضامین دینی را برطرف سازند. اگر طلابی آشنا به هنر باشند به طور یقین پیوند عناصر هنری با حوزویان می‌تواند تحول عظیمی را در فرهنگ و هنر پدید آورد.