شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
تحقیق پیش رو، سلسله گفتگوهایی درباره «فقه هنر» و شیوه استنباط در آن است و شامل شش گفتگوست؛ که چهار مورد در چارچوب فقه خُرد (بررسی‌یک قالب خاص هنری مانند مجسمه‌سازی، شعر، غنا و…) و دو مورد آخر نیز در چارچوب فقه کلان است.
به گزارش شبکه اجتهاد، انتشارات «پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات» و «مدرسه اسلامی هنر» کتابی را با عنوان «سلسله گفتگوها در باب فقه هنر» از حجت‌الاسلام همازاده(معاون پژوهشی مدرسه اسلامی هنر) که در بردارنده‌ی شش گفتگوی انجام گرفته توسط ایشان، با شش تن از اساتید و پژوهشگران فقه هنر در حوزه‌‌ی علمیه می‌باشد منتشر کرده است.
این اثر شامل شش گفت‌وگوست که چهار مورد در چارچوب فقه خرد (ناظر به‌یک قالب خاص هنری مانند مجسمه‌سازی، شعر، غنا و…) صورت گرفته و دو مورد دیگر در چارچوب فقه کلان؛
در چهار گفت‌و‌گوی اول، ترسیم شمایی از فضای بحث فقهی موجود در ذیل موضوعات خاص هنری مدنظر بوده و سپس، نقد برخی برداشت‌های کم اعتنا به زمینه‌ها و شرایط تاریخی صدور این احکام و نیز پرسش و پاسخ‌های جدی در باب مفهوم‌شناسی غنا، لهو، آلات لهو، تخیل در شعر، و…
در دو گفت وگوی آخر نیز به بحث پیرامون «فقه کلان هنر» پرداخته شده است. بدین معنا که قبل از ترسیم و تنسیق قواعد و ضوابط کلان در فقه هنر که از نصوص مبیّن اهداف و مقاصد کلی و همچنین با نگاه به نظریات بالادستی شارع در حوزه‌های مرتبط با این باب، استخراج میشود، ورود به استظهار و استنباط از روایات خاص، ضابطه مند نخواهد بود.
کتاب شناسی
اثر حاضر مشتمل بر شش گفتگو بترتیب زیر می‌باشد: بخش اول: هنر از منظر فقه خُرد: مصاحبه با استاد محمّد اسماعیل نوری، مصاحبه با استاد سید عبّاس کریمی، مصاحبه با استاد سید احمد حسینی خراسانی، مصاحبه با استاد‌یقوب علی برجی و بخش دوم: فقه کلان هنر: مصاحبه با استاد ابوالقاسم علیدوست و مصاحبه با استاد احمد مبلّغی.
در مقدمه‌ی این کتاب نگارنده بیان می‌کند: باب فرهنگ و هنر در میان ابواب تخصصی فقه، جایگاهی والا و خطیر دارد و ساده انگاری‌یا بی اعتنایی به این أمر مهم، پاسخ‌هایی نامناسب و احیانا انحرافی، به ااین مسائل را در پی خواهد داشت. پاسخ‌هایی که با موضوع شناسی ابتدایی و فرمول‌های استنباط فردی، اگرچه در نگاه اول وجیه و مستدل بنظر می‌آیند، اما اوّلین نتیجه‌ی چنین رویکردی از سوی فقه به فرهنگ و هنر، تصوّر ناکارآمدی شریعت در شناخت و پاسخگویی به مسائل جدید است.
در ادامه، در چهار گفت و گوی اوّل، ادلّه و فتاوا درباره‌ی غنا، شعر، مجسّمه سازی و هنرهای نمایشی مورد بررسی قرار گرفته است. در این بخش، بررسی فضای بحث فقهی موجود ذیل همین موضوعات هنری بر اساس روایات خاص و سپس، نقد برخی برداشت‌های کم اعتنا به زمینه‌ها و شرایط تاریخی صدور این احکام مدّ نظر بوده است؛ شرایطی که کارکردهای اجتماعی موضوع را به عنوان جزء مقوّم آن، شکل می‌داده و با تغییر این شرایط، ماهیت موضوع هم تغییر می‌یابد. در نتیجه، تعمیم حکم چنین موضوعی به شرایطی که کارکردهای اجتماعیش تغییر کرده، نوعی قیاس و خلاف احتیاط است. ضمن اینکه پرسش و پاسخ‌های جدّی در باب مفهوم شناسی غنا، لهو، آلات لهو، تخیّل در شعر و محورهای خاصّ دیگر نیز مطرح شده است.
در دو گفتگوی آخر(بخش دوّم)، به بحث درباره «فقه کلان هنر» پرداخته شده است. بدین معنا که پس از ترسیم و تنسیق قواعد و ضوابط کلان فقه هنر _ که از نصوص مبین اهداف و مقاصد کلّی و نیز با نگاه به نظریّات بالادستی شارع در حوزه‌های مرتبط با این باب، استخراج میشود_ به سراغ استظهار و استنباط از روایات خاص برویم.
مصاحبه شوندگان در این بخش، بر این باورند که تا قبل از سازمان دادن نظریات کلّی شارع درباره‌ی تمایلات زیبایی شناسانه‌ی آدمی و تعیین تکلیف فطری بودن‌یا اولویّت فطری آن، میزان تأثیرگذاری این تمایلات در کشش به سمت عبودیّت و جمال مطلق، تبیین روح مطلق، تبیین جمال گرایی در مجموعه احکام شریعت، تعریف جمال و زیبایی مطلوب از دید شارع و تبیین قیودات احتمالی، نحوه تأمین خواسته‌ی فطرت زیبایی گرا، نوع رویکرد تربیتی به تخیبل و قوّه‌ی خیال و …، استخراج حکم در فروعات فقه هنر، به صورتی جامع و اطمینان بخش، بعید بنظر می‌رسد. چنانکه نگاه به نصوص مبیبن مقاصد کلان شریعت، می‌تواند‌یاری رسان متکفّل استنباط در مواجهه با روایات خُرد باشد.
برخی از ویژگی‌‌های کتاب حاضر: ۱- روش این اثر، استدلالی و تحلیلی است؛ لذا مخاطب آن بیشتر فضلاء، طلاب و دانشجویان می‌باشند. مطالعۀ این کتاب برای عموم مردم توصیه نمی‌شود. ۲- از نقاط قوت این کتاب، گفتگو با اساتیدی است که در حوزه‌های علمیه از اعتبار علمی والایی برخوردارند. ۳- ویژگی دیگر این کتاب، نگاه به بحث هنر با از دو زاویه‌ی فقه کلان و فقه خُرد و آسیب شناسی روش فقهی مرسوم در این ابواب است.
اطلاعات کتاب شناختی
سلسله گفتگوها در باب فقه هنر، به اهتمام مهدی همازاده ابیانه، قم، «پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات» و «مدرسه اسلامی هنر»، چاپ اول، ۱۳۹۴، با تیراژ۱۰۰۰ نسخه و به قیمت ۱۰۰۰۰ تومان روانۀ بازار کتاب شده است.
علاقه‌مندان می‌توانند این اثر را در تهران، پایین تر از میدان ولی عصر(عج)، خیابان دمشق، شماره ۹، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، تلفن: ۰۲۱۸۸۹۰۲۲۱۳ و در قم، بلوار بسیج(سی متری هنرستان)، نبش کوچه ۲۰، مدرسه اسلامی هنر، تلفن: ۰۲۵۳۷۸۳۸۵۰۰، تهییه نمایند.
