شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا در نخستین نشست از سلسله‌نشست‌های «فقه معاصر، حوزه پیشرو و سرآمد»، با ترسیم چهره‌ای نو از فقه در نسبت با حکمرانی، از ضرورت عبور از فقه مسأله‌محورِ فردی به سمت فقه نظام‌ساز و تمدنی سخن گفت. بازخوانی پیام رهبر انقلاب درباره نقش حوزه در پاسخگویی به مسائل پیچیده دنیای امروز، محور این نشست بود؛ نشستی که بر تولید نظریه، اولویت‌بندی مسائل و تحول در فرآیند آموزش و پژوهش فقهی تأکید ویژه داشت.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در اولین نشست از سلسله نشست‌های «فقه معاصر، حوزه پیشرو و سرآمد» پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر به تبیین ابعاد و بایسته‌های فقه معاصر با رویکرد حکمرانی و نقش حوزه‌های علمیه در مواجهه با چالش‌های نوین پرداخت.
این استاد حوزه علمیه قم بحث خود را با تبیین دو مفهوم کلیدی «حکمرانی» و «فقه معاصر» آغاز کرد و «حکمرانی» را فراتر از «حکومت» و به معنای فرایند کلی قاعده‌گذاری، تصمیم‌گیری، اعمال، توزیع و مهار قدرت تعریف نمود و «فقه معاصر» را فقهی متحول، نظام‌مند، حکومتی و ساختارمند توصیف کرد که از پاسخگویی صرف به مسائل فردی، به سمت ارائه نظام و پاسخ به نیازهای جامعه در دوران مدرن، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی، حرکت کرده است.
مهاجرنیا سپس به محورهای پیام مقام معظم رهبری به مناسبت صدمین سال تأسیس حوزه علمیه قم پرداخت و سه روش اساسی فقه معاصر را «عقلانیت تحول‌یافته»، «اتکا به پشتوانه‌های فکری و عملی گذشته» و «قابلیت هضم و انطباق با دنیای معاصر» برشمرد.
عضو شورای علمی گروه فقه، سیاست و روابط بین‌الملل پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر همچنین سؤالات نوپدید پیش روی فقه را به سه دسته «اندیشیده‌شده»، «نواندیشیده» و «اندیشه‌ناشده» تقسیم کرد.
این استاد حوزه و دانشگاه، به تفصیل به ۹ پدیده و مسئله جدی که رهبر انقلاب بر لزوم پاسخگویی فقه به آنها تأکید داشته‌اند، اشاره نمود؛ از جمله: روابط دولت با مردم (با تأکید بر مفهوم شهروندی و نقش مردم در حاکمیت)، روابط بین‌الملل، قاعده نفی سبیل در قراردادهای مدرن، نظام اقتصادی پویا، منشأ حاکمیت (تلفیقی از مشروعیت الهی و مردمی)، موضع‌گیری در برابر نظام سلطه و محوریت عدالت در تمامی ابعاد نظام اسلامی.
مهاجرنیا در ادامه، الزامات فقها در مواجهه با این مسائل را «آشنایی جامع با معارف دینی» و «آشنایی با یافته‌های بشری، به‌ویژه علوم انسانی» دانست.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شروط تحقق فقه معاصرِ کارآمد در عرصه حکمرانی را «کوتاه شدن مسیر تحصیل و پژوهش در حوزه» و «اولویت‌بندی دقیق مسائل فقهی» برشمرد.
این پژوهشگر فقه سیاسی، با اشاره به نقدهای رهبری به حوزه، از جمله عدم اولویت‌بندی صحیح و برجسته شدن علوم مقدماتی به جای نظریه‌پردازی، بر ضرورت حرکت حوزه به سمت «تولید فکر، تولید فقه، تولید پارادایم و گفتمان‌های علمی» تأکید کرد.
مهاجرنیا در پایان با اظهار تأسف از فقدان یک اثر جامع که بتواند فقه پویای معاصر شیعه را به جهان معرفی کند، خواستار همت بیشتر محققان حوزوی در این زمینه شد.
