نظریه‌های ولایت‌فقیه و مرجعیت – امت یک مسیر را طی می‌کنند/ برخی جملات شهید صدر بدون تغییر در قانون اساسی آمده است/ نقصان اسلامی بودن بعضی قوانین، ناشی از کم‌کاری شورای نگهبان است!

دکتر غمامی نظریه مرجعیت شهید صدر و ولایت‌فقیه امام خمینی را همسان دانست و گفت: نه تنها از اندیشه شهید صدر در قانون اساسی جمهوری اسلامی استفاده شده است بلکه در برخی موارد عبارات به کار برده شده به‌طور دقیق همان عبارات شهید صدر است.

شبکه اجتهاد: نخستین جلسه از سلسله ‌نشست‌های علمی «اندیشۀ صدر» به مناسبت چهل‌ویکمین سالگرد شهادت شهید محمدباقر صدر با موضوع «بررسی پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی با توجه به متن پیشنهادی شهید صدر» با حضور دکتر سید محمدمهدی غمامی، عضو هیئت‌علمی گروه حقوق دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام) به‌صورت مجازی برگزار و از صفحۀ‌ رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر به‌صورت زنده پخش شد.

این عضو هیئت‌علمی گروه حقوق دانشگاه امام صادق (ع) با اشاره به ارسال نامه شهید صدر با عنوان «مقدمه‌ای بر پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» و انگیزه‌های وی گفت: در این جلسه به تأثیرات این نامه شهید صدر خواهیم پرداخت.

وی نظریه شهید صدر را مبنای نظام مردم‌سالاری جمهوری اسلامی ایران دانست و اظهار داشت: مقدمه شهید صدر به‌طور کامل با مقدمه قانون اساسی ایران تطابق و تناظر دارد.

غمامی رویکرد شهید صدر با رویکرد امام خمینی (ره) مبنی بر نظریه امت امامت را یکسان دانست و گفت: این نظریه به‌طور کامل متفاوت از حکومت‌های پیشین و همزمان تأسیس جمهوری اسلامی بوده است؛ شهید صدر اعتقاد داشت که امت ایران باید جایگاهی ویژه در حکومت داشته باشد. شهید صدر فراتر از انتظار امت ایران بلکه به فکر انتظار امت اسلام بود.

این عضو هیئت‌علمی گروه حقوق دانشگاه امام صادق (ع) افزود: شهید صدر مرجعیت را با امامت در کشورداری تطبیق می‌دهند و امام خمینی (ره) هم‌چنین نظری را با ولایت‌فقیه دنبال می‌کردند؛ نظریه‌های ولایت‌فقیه و مرجعیت – امت یک مسیر را طی می‌کنند که در اصل پنجم قانون اساسی مشهود است.

شهید صدر اثر انقلاب اسلامی را جهانی ارزیابی می‌کند

وی با اشاره به متن شهید صدر مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی آرزوی بشریت بوده است گفت: شهید صدر اثر انقلاب اسلامی را جهانی ارزیابی می‌کند و درباره مدل حکمرانی جدید گفته است، اگر بتوانید مدل خوبی برای ایران تعیین کنید تأثیری بر جهان اسلام بلکه گیتی خواهد داشت. چنین عباراتی در ادبیات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به کار رفته است.

غمامی کلمه به کلمه قانون اساسی را با نامه شهید صدر مقایسه کرد و افزود: عبارات قانون اساسی بسیار شبیه عبارات شهید صدر است؛ امت اسلامی و بازگشت به جهان‌بینی اصیل اسلامی که در نامه شهید صدر آمده است از عبارات شاخصی است که مشابه، قرین و نزدیک به عبارات قانون اساسی جمهوری اسلامی است.

این عضو هیئت‌علمی گروه حقوق دانشگاه امام صادق (ع) تصریح کرد: شهید صدر یک سری مبانی را به‌عنوان مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان می‌کند که در اصل دوم آمده است؛ اعتقاد به تشریعی بودن مکتب اسلام مهم‌ترین مبنای نظام جمهوری اسلامی ایران است که شهید صدر پیشنهاد می‌دهد و در همین اصل دوم آمده است.

برخی اصل‌های قانون اساسی و عبارات یکسان با نامه شهید صدر

وی با اشاره به اصل ششم، یازدهم و اصل‌های دیگری از قانون اساسی و عبارات یکسان با نامه شهید صدر اظهار داشت: شهید صدر بعد از مبنای تشریع، مرجعیت و اسلامیت، به مبنای حکومت‌داری و اصل حاکمیت اشاره می‌کند که خداوند متعال منشأ تمام قوا است.

غمامی افزود: شهید صدر سرزمین را جهان اسلام، جمعیت را امت اسلام و حاکمیت را برای الله می‌داند که در اصل ۵۶ قانون اساسی این موضوع مشخص شده است؛ بر همان مدل مردم‌سالاری دینی که بنیان حاکمیت را بر عهده خدا می‌داند.

این عضو هیئت‌علمی گروه حقوق دانشگاه امام صادق (ع) تأثیرات شهید بهشتی، شهید مطهری و دیگران را مورد توجه و ستایش قرار داد و تصریح کرد: به نظر می‌رسد هسته اصلی قانون اساسی جمهوری اسلامی، همان نامه شهید صدر است.

وی نظریه منطقه الفراغ شهید صدر را مورد توجه قرار داد و اظهار داشت: شهید صدر منطقه الفراغ را به قوه مقننه که نماینده مردم هستند سپرده است که به‌شرط رعایت احکام اسلامی و مغایر نبودن با دیگر قوانین راهی را برای اداره امور پیدا کنند. اصل ۷۱ و ۷۲ قانون اساسی این مطلب را آورده است.

شهید صدر معتقد است مرجعیت بالاترین مقام حکومت و فرمانده کل قوا است

غمامی درباره نظر شهید صدر درباره رئیس قوه مجریه ابراز داشت: شهید صدر رئیس قوه مجریه را همان مرجعیت می‌داند و مجلسی مانند مجلس خبرگان را مجلس حل و عقد می‌داند که چهار وظیفه دارد؛ جزئی از این نظر در قانون اساسی ایران اسلامی وارد شده است.

این عضو هیئت‌علمی گروه حقوق دانشگاه امام صادق (ع) اصل ۱۱۰ قانون اساسی که اختیارات رهبری در قانون اساسی است را مورد اشاره قرار داد و گفت: نظر شهید صدر این است که مرجعیت بالاترین مقام حکومت و فرمانده کل قوا است؛ که در اصل ۱۱۱ آمده است؛ در اصل ۱۱۳ هم ولی فقیه به‌عنوان نفر اول کشورداری معرفی شده است.

وی ادامه داد: درباره نامزدهای انتخاباتی که در قانون اساسی تنفیذ ریاست جمهوری با رهبری است و در نامه شهید صدر آمده است که تفویض اختیارات شأن ولایت حسبه از رهبری به رئیس قوه مجریه منتقل می‌شود، در بند ۹ اصل ۱۱۰ متجلی است.

دکتر غمامی تصریح کرد: با مشکلاتی که پیش آمد، ده سال بعد به این نتیجه رسیدند همان‌طور که شهید صدر گفته بود باید اختیار کنترل مفاد قانون اساسی در اختیار رهبری گذاشته شود؛ که در اصل ۱۷۶ و ۱۷۷ قانون اساسی در اصلاح آن آمده است.

این عضو هیئت‌علمی گروه حقوق دانشگاه امام صادق (ع) با نظر شهید صدر ایجاد دیوان عالی را هم وظیفه رهبری دانست که چنین شده است و افزود: این هم موردی است که سال ۶۸ همان شد که شهید صدر پیشنهاد داده بود.

نقصان اسلامی بودن بعضی قوانین، ناشی از کم‌کاری شورای نگهبان است!

وی تصریح کرد: ویژگی‌هایی که شهید صدر برای مرجعیت برمی‌شمارد همان ویژگی‌هایی است که در قانون اساسی برای ولایت‌فقیه آمده است که تنها تفاوت همان است که او مرجعیت را بالفعل می‌داند ولی با تفاسیر قانون اساسی ما این مرجعیت، بالقوه است.

دکتر غمامی نقصان اسلامی بودن بعضی قوانین را ناشی از کم‌کاری شورای نگهبانی دانست و در پایان سخنان خود گفت: طبق اصل چهارم قانون اساسی، شورای نگهبان باید ابتنای قوانین بر موازین اسلامی را تنظیم کند نه اینکه تنها مغایرت قوانین را با قوانین پیشین بسنجد؛ شهید بهشتی هم به این مورد اشاره دارد؛ در سال‌های گذشته سازوکاری برای اجرای اصل چهار قانون اساسی طراحی نکرده‌ایم و البته اهتمامی هم وجود ندارد.

علاقه‌مندان می‌توانند نشست‌های علمی «اندیشه صدر» را از صفحۀ‌ رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر به آدرس https://www.instagram.com/shahidsadrlive/ و اسکای روم http://vc.isu.ac.ir/ch/4766-30644 دنبال نمایند.

بخوانید: جزئیات سلسله‌ نشست‌های «اندیشه صدر»