نقش حوزه علمیه در فضای مجازی و تدابیر هفت‌گانه/ حسن یوسف‌زاده

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام حسن یوسف‌زاده، دکترای ارتباطات و عضو هیأت علمی جامعه المصطفی و فعال عرصه رسانه در دیدار رمضانی با رهبر انقلاب درباره موضوع «نقش حوزه علمیه در فضای مجازی» به ایراد سخن پرداخت که متن کامل آن به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ(۱)

سخن من درباره فضای مجازی است: یعنی به‌روزترین فناوری ارتباطی برای مدیریت سبک زندگی در عرصه جهانی و یکی از مهمترین مسائل روز و دغدغه خانواده‌‌های ایرانی و البته حوزه‌‌های علمیه.

فضای مجازی چاقوی دولبه است: فرصت‌هایی دارد و تهدیدهایی.

فضای مجازی چون اندیشه، ذهن و فرهنگِ جامعه را از درون هدف می‌گیرد، پیچیده‌تر و اثرگذارتر است. طبیعی است که برای به انحراف کشاندن جوامع ناهمسو با جریان استکبار، ارزش‌‌ها و ریشه‌‌های فرهنگی و نگرش‌‌های افراد آن جامعه مورد هدف قرار می‌گیرد.

این ویژگی نه به شکل خاموش که کاملاً آشکار در فضای مجازی مشهود است.

بازی در زمینی که دیگران براساس منطق خود طراحی کرده‌اند و فرماندهی آن را برعهده دارند، براساس قواعد آنها انجام می‌شود

و بی‌اعتنایی به مخاطرات ناشی از آن ممکن است پیامدهای غیرقابل جبرانی به‌دنبال داشته باشد. و لذا فرمود: «وَلَا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا»(۲)

عجیب است که هشدارهای مکرر حضرتعالی، تذکرات مراجع معظم تقلید و فریادهای برخی دیگر از کارشناسان فضای مجازی و رسانه‌ای، حساسیت لازم را در مسئولین مربوطه برنیانگیخه است؟

چرا انگیزه کافی برای راه‌اندازی زیرساخت‌‌های شبکه ملی اطلاعات و حمایت کافی از شبکه‌‌های داخلی وجود ندارد؟

به‌نظر می‌رسد شورای عالی فضای مجازی احتمالاً به دلیل واگرایی در گرایش‌‌‌های سیاسی و یا به دلیل تلقی مختلف از ضرورت‌‌های راهبردی درباره فضای مجازی از ظرفیت‌‌های خود به اندازه کافی استفاده نکرده است. البته این تنها مربوط به فضای مجازی نیست به‌طور کلی فرهنگ عمومی همواره قربانی اختلاف سلیقه‌‌ها گشته است.

تنها به‌عنوان یک نمونه اشاره می‌کنم که، ناهماهنگی و ناهمدلی در اجرای قوانین، چیزی به نام فیلترینگ را در این کشور به ارمغان آورد که امروزه استفاده از آن، که محدود به شبکه‌های مجازی هم نمی‌شود، به امری بهنجار تبدیل شده و به شکل خاموش در حال زدودن حساسیت‌‌‌های ارزشی، ایجاد گسست نسلی و نابود کردن بنیان خانواده و دژهای فرهنگی ماست.

فضای مجازی به‌شکل فعلی و مدیریت نشده، ارزش‌‌های دینی، فرهنگی و انقلابی ما را تهدید می‌کند و نگرانی‌‌های جدی را در میان مردم سبب شده است.

طبیعی است که هیچ  فرهیخته‌ای به دنبال ایجاد مانع برای استفاده مردم از فناوری‌‌های ارتباطی نوین نباشد، لکن حوزه انقلابی به‌عنوان یکی از مردمی‌ترین نهادهای جامعه اسلامی نمی‌تواند در قبال افول ارزش‌ها، فروپاشی نظام خانواده و عوامل تحلیل برنده انقلاب و تضعیف‌کننده آن بی‌تفاوت باشد و البته مسئولیت سنگینی نیز در این خصوص بر عهده دارد.

در سال‌‌های اخیر گام‌‌های مثبت و تدابیر مقدماتی درخور برای استفاده بهینه از ظرفیت‌‌های مثبت فضای مجازی از قبیل ایجاد شورای فضای مجازی حوزه‌های برادران، تشکیل کارگروه بین نهادی رسانه و فضای مجازی، اهتمام به توسعه آموزش‌های سواد رسانه‌ای، تدوین سرفصل‌ها آموزشی مرتبط با فضای مجازی و برخی حمایت‌ها از فعالان و مبلغان فضای مجازی در حوزه علمیه برداشته شده است لکن هنوز با انتظارات فاصله دارد و نیازمند اهتمام بیشتر است.

بنابراین، تدابیری چندگانه به شرح ذیل پیشنهاد می‌شود:

۱) بررسی، آسیب‌‌شناسی و سیاست‌گذاری درباره فضای مجازی نیازمند یک قرارگاه ویژه و مستقل است.

۲) راه‌اندازی زیرساخت‌های ‌شبکه ملی اطلاعات و استقرار «ابرداده‌‌ها» در داخل کشور و همچنین ایجاد نهادی ملی برای تولید سامانه‌‌های شبکه‌پایه، ضرورتی انکار ناپذیر است.

۳) نظریه‌پردازی درباره استفاده از فناوری‌‌های نوین در ابعاد فقهی، اخلاقی و فلسفی با الهام از قواعد فقهی تمدن‌ساز و جامعه‌پرداز از سوی حوزه‌‌های علمیه امری لازم است. در واقع نسبت دین و فضای مجازی بایستی در دستور کار جدی حوزه علمیه قرار گیرد.

۴) در سال‌‌های اخیر گام‌‌های مثبت و تدابیر مقدماتی درخور برای استفاده بهینه از ظرفیت‌‌های مثبت فضای مجازی از قبیل ایجاد شورای فضای مجازی حوزه‌های برادران، تشکیل کارگروه بین نهادی رسانه و فضای مجازی، اهتمام به توسعه آموزش‌های سواد رسانه‌ای، تدوین سرفصل‌های آموزشی مرتبط با فضای مجازی و برخی حمایتها از فعالان و مبلغان فضای مجازی در حوزه علمیه برداشته شده است لکن هنوز با انتظارات فاصله دارد و نیازمند اهتمام بیشتر است.(۳)

۵) از جریان‌‌ها و گروه‌‌‌های انقلابی و افرادی که به شکل آتش به اختیار در فضای مجازی فعالیت می‌کنند و حقیقتاً افسران جنگ نرم هستند، باید حمایت‌‌های لازم صورت گیرد.

۶) تبلیغ در فضای مجازی باید به‌عنوان یک رویکرد جدید تبلیغی، جایگاه خود را پیدا کند و مورد حمایت نظام‌مندِ سازمان‌‌های تبلیغی قرار گیرد. اگرچه در خصوص حضور در شبکه‌‌های اجتماعی خارجی هنوز نوعی سردرگمی وجود دارد.

۷) تشکیل شورای فضای مجازی فراگیر در حوزه، که بتواند درباره همه حوزه‌‌های خواهران و برادران سیاستگذاری کند، پیشنهاد می‌شود.

تا این که گام دوم انقلاب را با فضای مجازی پاک، ایمن، ارزان و مناسب جامعه اسلامی آغاز کنیم و ادامه دهیم.

حوزه علمیه، به‌ویژه طلاب جوان و اساتید سواد رسانه‌ای آمادگی کامل خود را برای هرگونه همکاری اعلام می‌دارد.

۱) رعد: ۱۱

۲) هود: ۱۱۳

۳) تدوین نظام جامع فضای مجازی، توسعه آموزش‌‌های سواد رسانه‌ای، تدوین سرفصل‌‌های درسی و …