شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شماره ششم و هفتم نشریه علمی – پژوهشی «مطالعات فهم حدیث» با هدف فهم عمیق و دقیق‌تر از احادیث به صاحب امتیازی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین چاپ و منتشر شد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، حدیث از نظر اعتبار بعد از قرآن قرار دارد و از جهت استعمال پرکاربردترین منبع در استنباط معارف اسلامی اعم از اعتقادات، اخلاق و احکام شرعی است؛ بنابراین مطالعات تخصصی در حوزه فهم و درک حدیث، ضرورت ویژه‌ای می‌یابد. با توجه به اینکه احادیث در گستره موضوعی وسیعی شکل گرفته است؛ برای درک تمامی احادیث استفاده از علوم مختلف ضرورت می‌یابد. نشریه علمی – پژوهشی «مطالعات فهم حدیث» تلاش دارد محفل مناسبی در جهت بهره‌گرفتن از علوم سنتی همانند فقه، اصول، کلام، فلسفه، عرفان، ادیان، تاریخ و… و همچنین علوم جدیدی همانند مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، زبان‌شناسی، تحلیل گفتمان، تاریخ انگاره، و … در جهت فهم عمیق‌تر و دقیق‌تر از احادیث ایجاد نماید. این نشریه با انتشار نتایج مطالعات میان رشته‌ای صورت گرفته در جهت فهم حدیث، زمینه‌ساز بهره‌مندی هرچه بیشتر از منابع ارزشمند روایی است.
بنابر این گزارش، مقالات شماره ششم این نشریه (بهار و تابستان ۱۳۹۶) عبارتنداز: «اعتبارسنجی روایت ذلت پذیری امام سجاد (علیه السلام) در مقابل یزید در الکافی»، «اعتبار سنجی روایت «کُلُ بَنِی آدَمَ خَطَاءٌ» و پیوند آن با آموزه گناه اولیه در مسیحیت»، «بررسی مبانی فقه الحدیث استاد جوادی آملی با تمرکز بر تفسیر تسنیم»، «تحلیل معنایی و معرفتی حدیث معرفت نفس در تفاسیر نخستین»، «جایگاه مفاهیم علم و ظن در اعتبار سنجی خبر واحد»، «جایگاه و نقش باورهای کلامی در نقد حدیث و آسیب‌های آن»، «نقد و بررسی دلالتِ روایتِ «ضَعوا هذِهِ الآیاتِ…» بر نزول گسسته‌ی سوره‌های قرآن».
مقالات شماره هفتم این نشریه (پاییز و زمستان ۱۳۹۶) عبارتنداز: «النوادر اشعری مصدر حدیثی الکافی الکلینی»، «بررسی رسم چله نشینی از رهگذر ارزیابی اخبار و اقوال»، «پیش فرض‌ها و مبانی فهم و نقد روایات از دیدگاه امام خمینی (ره)»، «تحلیلی بر روایات منع آموزش سوره یوسف به زنان»، «جایگاه روایات سبب نزول، کارکردها و معیارهای نقد آنها در تفسیر اطیب البیان»، «کارکرد فهرست‌های شیخ طوسی و نجاشی در تکمیل روش سزگین در بازیابی منابع آثار کهن روایی (مطالعه موردی: کتاب الزهد حسین بن سعید اهوازی)»، «واکاوی معنای «رَجُلٌ مَطلُوب» در حدیث عنوان بصری».
در ادامه نیم‌نگاهی خواهیم داشت به محتوای مقالات که پس از معرفی خوانندگان می‌توانند با استفاده از لینک پایانی متن کامل مقالات را به‌صورت رایگان دانلود نمایند.
مقالات شماره ششم:
اعتبارسنجی روایت ذلت پذیری امام سجاد (علیه السلام) در مقابل یزید در الکافی/ محسن رفعت
در کتاب الکافی روایتی صحیح السند مبنی بر ذلت پذیری امام سجاد (ع) در مقابل یزید نقل شده است. این کُرنش به حدی است که امام خود را تسلیم یزید کرده و اقرار به بندگی او نموده است. در تاریخ یعقوبی این اقرار اضطراری به صورت شدیدتر، در مقابل مسلم بن عقبه بیان شده است، به حدی که امام کیفیت بندگی شان را خود مشخص میکند. این حدیث تاریخی گرچه صحیح السند است، اما برای ارزیابی حدیث به دلیل متقن دیگری نیاز است و آن نقد متن است. این مقاله در صدد است با بررسی خبرهای مشابه در دیگر مصادر تاریخی، روایت شیخ کلینی را مورد نقد قرار دهد. روایت موجود در روضه کافی ضمن تعارض با اخبار تاریخی وارد شده در کتب اهل سنت و یا حتی کتب شیعی، از نظر عقلی، رکاکت معنا و نیز تعارض با روایات و سنت معصومین دچار خدشه است. دانلود متن کامل مقاله
اعتبار سنجی روایت «کُلُ بَنِی آدَمَ خَطَاءٌ» و پیوند آن با آموزه گناه اولیه در مسیحیت/ سیده نعیمه ثقفی، علی راد
اعتبارسنجی روایت «کُلُ بَنِی آدَمَ خَطَاءٌ، وَ خَیرُ الْخَطَائِینَ التَوَابُونَ» و تبیین ارتباط احتمالی آن با آموزه گناه اولیه در آیین مسیحیت، مساله اصلی مقاله حاضر است. اعتبار سنجی اسناد روایت نشان داد که صحت سندی آن به دلیل حضور انس بن مالک و علی بن مسعده، مخدوش است؛ چرا که بر پایه دیدگاه رجالیان، احتجاج به علی بن مسعده به علت عدم توافق ثِقات برصحت اخبار وی مشکوک است. دروغگو بودن انس بن مالک بر پایه برخی از مستندات روایی معتبر، آسیب دیگری است که اعتبار سند این روایت را مخدوش ساخته است. از نظر دِلالی نیز، تنافی محتوای آن با آموزه عصمت انبیاء و اهل بیت (ع) و قرابت مفهومی آن با انگاره نادرست گناه اولیه در آیین مسیحیت، اعتبار مضمونی آن را تضعیف کرده است. دانلود متن کامل مقاله
بررسی مبانی فقه الحدیث استاد جوادی آملی با تمرکز بر تفسیر تسنیم/ طاهره ناجی صدره، سید محسن موسوی، محسن نورائی، محمد‌هادی یدالله پور
آشنایی با مبانی فقه الحدیث، جهت شناخت حقایق و مقاصد مطرح در روایات ضروری است. مفسران نیز همچون متکلمان، محدثان و فقیهان نیازمند به کارگیری این مبانی هستند. ایشان با استناد به همین مبانی، مقصود روایات تفسیری را کشف، و از آن در تبیین کلام خداوند سود می‌برند. پراکندگی مباحث حدیثی در تفسیر، فرعی بودن مباحث حدیث نسبت به مباحث تفسیری و پرهیز از مباحث نظری صرف، آگاهی از مبانی فقه الحدیثی مفسران و قضاوت درباره آن را دشوار نموده است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی می‌کوشد تا به استخراج، تبویب و تحلیل مبانی فقه الحدیثی جوادی آملی دست یازد. بر اساس نتیجه حاصل از این پژوهش، مهم ترین مبانی فقه الحدیثی ایشان عبارتند از پذیرش نظام چند معنایی روایات، وضع لفظ برای روح معنا، اصالت استعمال الفاظ روایات در معنای حقیقی و توجه به اجتهاد بر اساس روایات. نتیجه این پژوهش در حوزه مطالعات روش شناسی تفسیر و نیز مطالعات بنیادین علوم حدیث به ویژه فقه الحدیث کاربرد آشکار دارد. دانلود متن کامل مقاله
تحلیل معنایی و معرفتی حدیث معرفت نفس در تفاسیر نخستین/ سید محمد کاظم علوی
دلالت خودشناسی بر خداشناسی و پیوند میان معرفت نفس و معرفت رب، در فرهنگ اسلامی و در جریان‌های مختلف فکری بسیار مورد توجه بوده و تحلیل‌های مختلفی از آن صورت گرفته است. در این میان، تفاسیر قرآن که حجم گسترده ای از میراث فکری اسلامی را در بر می‌گیرند، جایگاه خاصی می‌توانند داشته باشند. در این تحقیق، به این پرسش پرداخته می‌شود که از نظر مفسران نخستین خودشناسی چه جایگاهی در تفسیر دارد و با توجه به نقل حدیث معرفت نفس، چه ارتباطی میان خودشناسی و خداشناسی وجود دارد؟ این تحقیق با روش معنایی و منطقی به بررسی این مسئله می‌پردازد. تحلیل معنایی حاکی از آن است که در این تفاسیر، خودشناسی در حوزه‌ی معنایی «نفس» و «علم» یا «معرفت» شکل گرفته و مفسران را بر آن داشته تا در تفسیر آیات متضمن این واژه‌ها و معانی، به نقل حدیث معرفت نفس و تبیین آن بپردازند. نتایج نشان می‌دهد که در نگرش مفسران نخستین با فرض امکان حصول معرفت نفس و بدون بیان تعلیق به محال، سه نوع دلالت قابل استنباط است: دلالت تمثیلی، دلالت برهانی در آیات انفسی، و دلالت تقابلی در شناخت صفات خدا. دلالت نوع اول دارای ارزش اقناعی و فاقد ارزش برهانی بوده و دلالت دوم در راستای برهان نظم است و دلالت سوم با گذر از نقص به کمال در حوزه صفات تبیین می‌گردد. دانلود متن کامل مقاله
جایگاه مفاهیم علم و ظن در اعتبار سنجی خبر واحد/ محمد میرزائی، احمد ابراهیمی زاده
خبر، یگانه مسیر دستیابی برخی از معارف و آموزه‌های دین است. از این روی جایگاه بی بدیلی در کشف معارف دین دارد. جایگاه خبر پیوسته به یک شکل نبوده بلکه دچار تغییر شده و نهایتاً تنزل یافته است. خبر واحد (ثقه) ابتداء علم تلقی می‌شد؛ اما بعدها به دلیل تحولات علمی و فرهنگی، برخی دست یافتن به علم را از راه خبر انکار نمودند. از این رو بیشتر اخبار را ظنی خواندند و عمل به آن را جائز ندانستند. عدم حجیت خبر واحد ثقه برای قرنها، محصول تغییر مفاهیمی همچون علم و ظن و خبر از طریق متکلمان است. پژوهش پیش رو به روش تحقیقی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای گرد آمده است و مساله آن بررسی تنزل جایگاه خبر و ارتباط آن با تغییر مفاهیم علم و ظن و ریشه یابی آن است. نگارنده بر این نگاه است که اولاً جایگاه خبر متاثر از تغییر در مفاهیم علم و ظن، تنزل یافته است. ثانیاً تغییر در این مفاهیم متاثر از ترجمه منطق ارسطویی است. ثالثاً مفاهیم منطقی علم و ظن وخبر و به طبع آن، انکار حجیت خبر واحد ثقه و متواتر، اول بار توسط معتزله مطرح شد و سپس به اندیشه برخی اصولیان شیعه راه یافت. انعکاس چنین تحولاتی ارائه دلیل نقلی بر عدم جواز عمل به ظنون به خصوص خبر واحد و مآلا مستثنی نمودن آن به دلایل دیگر در منابع اصولی است. این دگرگونی ناشی از عدم تمایز میان مفهوم ظن در آیات و مفهوم منطقی آن شکل گرفته است. دانلود متن کامل مقاله
جایگاه و نقش باورهای کلامی در نقد حدیث و آسیب‌های آن/ علی حسن بگی
دچار شدن حدیث به آفت‌هایی از قبیل جعل، تحریف، تصحیف و نقل به معنا، سبب گردید که عالمان و پژوهشگران حدیث به ارزیابی سند و متن حدیث اهمیت ویژه ای دهند. عالمان و پژوهشگران حدیث از دانش رجال در ارزیابی سند بهره بردند؛ ولی برای ارزیابی متن حدیث از معیارهایی از قبیل عدم مخالفت با قرآن، عدم مخالفت با سنت قطعی، عدم مخالفت با عقل، عدم مخالفت با دانش‌های بشری از قبیل؛ فقه، تاریخ و علوم تجربی استفاده کردند. یکی از مهم ترین معیارهای ارزیابی متن حدیث که پیشینه دیرینه ای دارد باورهای کلامی است. عالمان از گذشته تاکنون با تکیه بر باورهای کلامی به ارزیابی و نقد متن حدیث مبادرت کرده اند؛ ولی تاکنون باورهای کلامی مفهوم شناسی نشده است لذا همواره در استفاده از این معیار، نگرانی هرج و مرج، نابسامانی و ناروشمندی وجود دارد که هرکس طبق باور و اعتقاد خویش به نقد حدیث اقدام میکند. آسیب شناسی استفاده از این معیار نیز تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. این نوشتار در ابتدا به مفهوم شناسی باورهای کلامی و سپس به آسیب شناسی استفاده از باورهای کلامی که مقصد اصلی این نوشتار است می‌پردازد. با بررسی که انجام شد روشن گردید که هر باور کلامی شایستگی معیار و سنجه ارزیابی را ندارد. شش آسیب نیز در استفاده از باورهای کلامی در نقد حدیث شناسایی گردید. دانلود متن کامل مقاله
نقد و بررسی دلالتِ روایتِ «ضَعوا هذِهِ الآیاتِ…» بر نزول گسسته‌ی سوره‌های قرآن/ زهرا کلباسی، امیر احمدنژاد
طبق روایتی در منابع عامه، عثمان در حاشیه‌ی پاسخ به سوال اعتراضی ابن عباس درباره‌ی دلیل حذف بسم الله از ابتدای سوره‌ی توبه و اتصال آن به انفال، تاکید میکند که جایگاه تمامی آیات-جز دو سوره‌ی توبه و انفال- توسط پیامبر(ص) تعیین شده است. برخی معاصران با تکیه بر این توصیف عثمان، قائل به چینش آیات برخلاف سیر طبیعی نزولشان یا به عبارتی نزول گسسته‌ی سوره‌های قرآن شده اند. در حالی که تامل در اسناد چندگانه‌ی این روایت نشانگر ضعف چشمگیر همه‌ی آنها به سبب وجود حلقه‌های مشترک راویان، مجهول بودن یکی از روات اصلی (یزید فارسی) و در نهایت تفرد عثمان در نقل این سنت وحیانی است. از دیگر سو، متن روایت نیز به سبب وجود نسخ مختلف دچار اضطراب بوده و حتی در برخی نُسخ موضوع روایت به کلی تغییر یافته و هیچ گونه دلالتی بر کیفیت نزول سوره‌ها ندارد. در مقابل، روایت صحیح السندی در منابع فریقین مبنی بر نزول بسمله در ابتدای سوره‌ها و اختصاص تمامی آیات میان دو بسمله به یک سوره نقل شده که بر نزول پیوسته‌ی سوره‌ها و چینش آیات برحسب سیر طبیعی نزولشان در سور دلالت داشته و بیش از پیش دلالتِ روایتِ عثمان بر نزول گسسته‌ی سوره‌ها را مخدوش ساخته است. دانلود متن کامل مقاله
مقالات شماره هفتم:
النوادر اشعری مصدر حدیثی الکافی الکلینی/ محسن قاسم پور، مجتبی علی اکبریان
کتاب الکافی یکی از کتب متقدم و معتبر حدیثی شیعه است که با استفاده از تالیفات و مصنَفات پیش از خود تدوین شده است. احادیث الکافی غالباً از منابع اصول (اربع مائه) و دیگر مصادر اطمینان بخش برگرفته شده که یکی از آنها النوادراحمد بن محمد بن عیسی اشعری است؛ که پیش از کلینی تدوین شده است. نوشته حاضر به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی روایات کتاب النوادرو مقایسه آن با روایات الکافی پرداخته و نشان داده که بخش عمده ای از آن در تالیف الکافی مورد استفاده قرار گرفته و در نتیجه یکی از منابع آن به شمار می‌آید. همچنین بر اساس شواهد و قرائن قابل توجه نااستواری یا حداقل سوال برانگیز بودن نظریه‌ی انتساب کتاب النوادر به حسین بن سعید اهوازی روشن می‌شود. یافته‌ها نشان می‌دهد تفاوت‌های سندی و متنی بین روایات این دو کتاب، غیر قابل انکار است. همچنین از رهگذر بررسی و تحلیل روایات دو کتاب می‌توا ن النوادر اشعری را به مثابه منبع مهم کتاب الکافی کلینی به شمار آورد. دانلود متن کامل مقاله
بررسی رسم چله نشینی از رهگذر ارزیابی اخبار و اقوال/ کامران آقایی، جواد نصیری وطن
در میان فرقه‌ی صوفیه، رسمی به نام چله نشینی وجود دارد که از یکسری اعمال خاص شکل گرفته است. این اعمال در مدت چهل روز برای پاک شدن از آلودگی‌های باطنی و طهارت روحی صورت می‌پذیرد. این فرقه، اعمال خود را برگرفته از دین می‌دانند و برای اثبات آنها به حدیث «مَن اَخلَصَ لِلهِ اَربَعینَ …»، اعمال و عملکرد پیامبرانی چون حضرت موسی (ع) در میقات چهل روزه‌ی خود و حضرت محمد (ص) در خلوت گزینی‌هایی که در غار حرا داشته است، تمسک جسته اند. در پژوهش حاضر به این نتیجه رسیدیم که مستندات حدیثی آنها سند صحیحی نداشته است و از متن آنها موافقت با این رسم اثبات نمی‌گردد و گوشه نشینی صحیح که دین با آن موافق است و آن را تجویز کرده ، نه تنها انسان را از جامعه دور نمی‌کند، بلکه فرد را در متن جامعه قرار می‌دهد و با تقویت ایمان، او را به پاکی دعوت میکند. دانلود متن کامل مقاله
پیش فرض‌ها و مبانی فهم و نقد روایات از دیدگاه امام خمینی (ره)/ علی محمد میرجلیلی، حسن رضایی هفتادر، یاسر ملکی
امام خمینی از عالمان تاثیرگذار بر جریان‌های اسلامی در قرن اخیر به شمار می‌آید. وی علاوه بر رهبری انقلاب و بنیان گذاری جمهوری اسلامی ایران، در علوم مختلف اسلامی مانند تفسیر، فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان و حدیث، متخصص بوده است. هرچند شخصیت سیاسی و فقهی امام، بر جنبه‌های دیگر شخصیتی او تا حدودی تاثیر گذاشته، بی شک حدیث و فقه الحدیث، یکی از تخصص‌های او به شمار می‌آید که آن را در آثار خود و به ویژه کتب فقهی و شروح خود بر برخی از روایات نشان داده است.
این مقاله، به روش توصیفی ـ تحلیلی، پیش فرض‌ها و مبانی امام را در فهم و نقد حدیث استخراج میکند. نتایج این مقاله نشان می‌دهد که پیش فرض فهم و نقد حدیث از دیدگاه امام عبارت است از: اهمیت و نورانیت روایات و مرجعیت عقل در فهم آنها. مبانی نقد حدیث از دیدگاه امام عبارت است از: لزوم اطمینان از صدور روایت از معصوم (ع) و ترجیح متن بر سند. برخی از مبانی فهم حدیث از نظر امام عبارتند از: توجه به مناصب مختلف معصومان (ع)، رفع اضطراب از حدیث، تشکیل خانواده حدیث، توجه به جامعیت روایات، رفع تعارض از روایات متعارض، توجه به سبب، زمان و مکان صدور حدیث. گفتنی است که امام، ابتکاراتی نیز در فقه الحدیث داشته است؛ مانند حمل حدیث «لا ضرر» بر نهی حکومتی که در سخنان عالمان پیشین سابقه ندارد. دانلود متن کامل مقاله
تحلیلی بر روایات منع آموزش سوره یوسف به زنان/ علی شریفی، فرزاد دهقانی
سوره مدنی یوسف که به احسن القصص معروف است سرشار از آموزه‌های تربیتی، اجتماعی، اخلاقی عبرت آمیز و پیام‌های هدایتی برای انسان‌ها است. با این وجود، روایاتی در کتب حدیثی موجود است که حاکی از آن است که این سوره را نباید به زنان تعلیم داد و در عوض، باید سوره نور را به آنان یاد داد. اسناد این روایات به رغم برخی طعن‌ها، بر بی اعتباری مطلق دلالت ندارد و با تجمیع قرائن، قابل اعتمادند. مفاد این روایات به دلیل مخالفت با روایات اهمیت تعلیم قرآن، تاریخ صدر اسلام، قرآن و وجه اعجاز آن و هدف سوره یوسف و طبق احادیث عرضه، بر حرمت تعلیم، دلالت ندارد. کراهت تعلیم این روایات پس از بررسی محتوایی، مجددا اثبات می‌شود؛ چرا که مخصوص یک مقطع زمانی بوده و مطابق با شرایط اجتماعی و ذهنیات دوران عرب صدر اسلام در مورد زنان است. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی نشان می‌دهد که این روایات در محیطی مردسالار صادر شده است که زنان ارزش و احترام کمتری داشته اند و تلویحاً نشان می‌دهد برخی مسلمانان در آن زمان، هنوز مفاهیم عالی سوره یوسف را به صورت شایسته درک نکرده و آن را داستان عاشقانه می‌پنداشتند. در این روایات، شواهدی از جمله ناراحتی سکونی از دختردار شدن، شغل نخ ریسی و ویژگی ساختمان‌های آن زمان که طبقات بدون حصار و حفاظ بودند، وجود دارد که مقطعی بودن حکم کراهت این روایات را نشان می‌دهند. اگر چنین روایاتی از معصوم (ع) صادر شده براساس نسخ تمهیدی بوده است. دانلود متن کامل مقاله
جایگاه روایات سبب نزول، کارکردها و معیارهای نقد آنها در تفسیر اطیب البیان/ محمد مولوی ، جلال مصطفایی اجلالیه
یکی از علوم ضروری برای تفسیر قرآن، آگاهی به سبب نزول آیات است. مفسران و قرآن پژوهان نیز به سبب نزول و نقش آفرینی آن در فهم قرآن توجه داشته، و به اشکال گوناگون از آن بهره برده اند. روایات سبب نزول می‌تواند کارکردهای گوناگونی همچون تعیین معنای واژه، تعیین زمان نزول آیات و سور، تبیین آیات الاحکام، تبیین مبهمات و متشابهات، تبیین جزئیات مربوط قصص قرآن به ویژه آیات مربوط به حوادث زمان پیامبر (ص) داشته باشد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی جایگاه روایات اسباب نزول، کارکردها و معیارهای نقد آنها در تفسیر اطیب البیان که یکی از تفاسیر شیعی معاصر به حساب می‌آید، پرداخته است. پس از مطالعه کامل تفسیر، ابتدا، اطلاعات جامع و کلی درباره جایگاه روایات سبب نزول و میزان بهره مندی و کیفیت نقل آنها ارائه شده، و سپس، به بیان کارکردهای آن روایات در تفسیر پرداخته شده است. بیان ملاک‌های نقد و تحلیل روایات سبب نزول از منظر سید عبدالحسین طیب، به همراه تحلیل انتقادی آن ملاک‌ها، آخرین بخش مقاله حاضر را تشکیل می‌دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مفسر اطیب البیان نگاهی کاملاً انتقادی به روایات سبب نزول دارد و از معیارهایی برای نقد و تحلیل روایات و حل تعارض میان متعارضات بهره برده است. دانلود متن کامل مقاله
کارکرد فهرست‌های شیخ طوسی و نجاشی در تکمیل روش سزگین در بازیابی منابع آثار کهن روایی (مطالعه موردی: کتاب الزهد حسین بن سعید اهوازی)/ نصرت نیل ساز، ابوالفضل رجائی فرد
دستیابی به میراث مکتوب و کهن علمی به دلیل فواید متعددی که دارد امری مهم و البته سخت و پیچیده است. فواد سزگین روشی نظام مند را برای بازیابی منابع آثار کهن ارائه کرد که در کنار مزایای بسیار مهم و ارزشمند دچار کاستی‌هایی است که برخی از آنها ناشی از نبود اطلاعات لازم در فهرست نگاری‌های اهل سنت است. از سوی دیگر اطلاعات مهم دو فهرست شیخ طوسی و نجاشی به ویژه در بیان طرق دستیابی به آثار، در تکیمل روش سزگین و دستیابی به واقعیت و پیشینه آثار کهن بسیار کارآمد است. در این مقاله با مطالعه موردی کتاب الزهد حسین بن سعید، کارکرد این دو فهرست در جهت تکمیل روش سزگین در بازیابی منابع آثار کهن روایی ارزیابی شده است. بر این اساس، از یک سو راه کارهایی برای تمایز میان مولفان و راویان در سند که در روش سزگین بدان توجه نشده، ارائه شده است؛ از سوی دیگر برخلاف نظریه سزگین که تنها نقش آخرین نام مشترک در اسانید را منبع بودن برای اثر روایی متاخر دانسته، نقش‌های مختلف نام مشترک و راه‌های شناسایی آنها بیان شده است. دانلود متن کامل مقاله
واکاوی معنای «رَجُلٌ مَطلُوب» در حدیث عنوان بصری/ علی حسن نیا ، محسن خاتمی ۱۸۲
وجود کنایات، اشارات، تعریض‌ها، عبارات دشوار و واژگان غریب در متون روایی رسیده از معصومین (ع)، موجب شده تا کار ترجمه و فهم معنای دقیق روایات دشوار به نظر رسد. توجه به رویدادهای تاریخی و معنای نخستینِ واژه‌ها در زمان صدور روایات و نیز در نظر گرفتن فضا و سبب صدور احادیث و سیاق عبارات، موجب فهم صحیح گزارش‌ها و روایات صادره از معصومان (ع) خواهد بود. عبارت «إنی رَجُلٌ مَطلوُبٌ»، که در حدیث «عنوان بصری» از سوی امام صادق (ع) به کار برده شده، از جمله تعریض‌هایی است، که افزون بر این، در بسیاری دیگر از متون روایی، تفسیری، ادبی و تاریخی شیعه و سنی نیز دیده می‌شود. مطالعات فقه الحدیثی در قرائن درون و برون متنی و بهره گیری از روش معناشناسی واژگان نشان از آن دارد که از میان احتمالات گوناگون در معنای این تعریض، تنها یک احتمال پذیرفتی است: «تحت تعقیب یا نظر دستگاه حکومتی». نوشتار حاضر بر آن است تا با به کارگیری روش‌های فقه الحدیثی، توجه به رابطه هم نشینی واژگان و کاربست آن در دوره حضور و نیز در متون متقدم و متاخر، معنای صحیح این تعریض را از لسان اهل بیت (ع) واکاوی کرده، به ارزیابی و نقد احتمالات مطرح شده بپردازد. دانلود متن کامل مقاله
اجتهاد یادآوری میکند، دوفصلنامه علمی- پژوهشی «مطالعات فهم حدیث» به صاحب امتیازی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین، مدیر مسئولی دکتر مجید ملایوسفی و سردبیری دکتر فتحیه فتاحی زاده چاپ و منتشر می‌گردد.
هیئت تحریریه این نشریه، دکتر قاسم بستانی، دکتر احمد پاشازانوس، دکتر صمد عبداللھی عابد، دکتر فتحیه فتاحی زاده، دکتر محمود کریمی بنادکوکی، دکتر اسدالله لطفی، دکتر مهدی مطیع، دکتر داود معماری و دکتر محمد مولوی می‌باشند.
علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه این دوفصلنامه با شماره تلفن ۳۳۹۰۱۳۵۱ (۰۲۸) و تلفن همراه: ۰۹۹۰۰۴۱۵۳۳۸ تماس حاصل نمایند.
