شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
فقه رسانه فقط قرار نیست احکام فردی مکلفان را مشخص و بیان کند بلکه موضوع فقه رسانه اعم از افراد حقیقی و حقوقی و موضوعات کلانی است که سازمان رسانه‌ها را پوشش می‌دهد و جهت و رویکرد رسانه‌ای کشور و حتی جهان را می‌تواند تغییر دهد.
به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر کمال اکبری، عضو هیئت مدیره انجمن ارتباطات و تبلیغ حوزه علمیه، در سلسله نشست‌های فقه رسانه که در انجمن علمی حوزه علمیه برگزار شد، با اشاره به این که سختی کار در موضوعاتی مانند فقه رسانه ورود به بحث و طراحی ساختار بحث است، گفت: ما مقدمات بحث را تحت عنوان فلسفه فقه رسانه مطرح کردیم و به موضوعاتی از قبیل تعریف، گستره و روش شناسی فقه رسانه پرداخته‌ایم که تحت عنوان اصول فقه رسانه مطرح است.
عضو هیات علمی دانشگاه صدا و سیما با اشاره به موضوع و اهداف فقه رسانه ابراز داشت: این اهداف اعم از اهداف دنیوی و اخروی است و با توجه به گستره این مبحث باید به آیات و روایات حوزه فقه رسانه بپردازیم.
رییس موسسه رسانه دین گستر ماندگار، به تفاوت‌هایی که در روش شناسی فقه رسانه با سایر عرصه‌های فقه وجود دارد اشاره و خاطرنشان کرد: این برمی گردد به منابع فقه رسانه که با منابع دیگر حوزه‌های فقهی متفاوت است؛ باید در منابع بحث‌هایی مانند این که آیا نگاه در فقه رسانه و نگاه در فقه عمومی یک روش دارند؟ و این که عرفی که ما را به بررسی فقه رسانه وا داشته است تا چه اندازه در گستره و روش فقه رسانه دخالت دارد بررسی شود.
وی به تفاوت‌های رسانه جمعی و رسانه اجتماعی در مبحث روش شناسی اشاره کرد و افزود: ما در فلسفه فقه رسانه بحث کردیم که رسانه جمعی رسانه‌ای است که به بیش از یک نفر پیامی را برساند مانند رادیو، تلویزیون و روزنامه و رسانه اجتماعی رسانه‌ای است که فرستنده و گیرنده در تعامل هستند و فعالانه در این رسانه حضور دارند.
اکبری در بیان ویژگی‌های رسانه اجتماعی ابراز داشت: در رسانه اجتماعی مخاطبان تشویق به فعالیت می‌شوند و تولید محتوا توسط مخاطبان انجام می‌شود و حس مالکیت رسانه برای همه مخاطبان وجود دارد.
فقه رسانه باید در سطح کلان به رسانه‌ها رویکرد و راهکار بدهد
عضو عضو شورای تحول علوم انسانی با طرح این سؤال که چه چیزی را باید در فقه رسانه بحث کنیم، گفت: فقه رسانه فقط قرار نیست احکام فردی مکلفان را مشخص و بیان کند بلکه موضوع فقه رسانه اعم از افراد حقیقی و حقوقی و موضوعات کلانی است که سازمان رسانه‌ها را پوشش می‌دهد و جهت و رویکرد رسانه‌ای کشور و حتی جهان را می‌تواند تغییر دهد.
رییس موسسه رسانه دین گستر ماندگار، با بیان اینکه فقه پویا است و منفعل نیست، تصریح کرد: فقه علاوه بر پاسخ به سؤال مکلفان باید آینده را پیش بینی کند و برنامه برای آینده داشته باشد؛ بر این اساس ما می‌گوییم که فقه رسانه وظیفه‌اش ارائه رویکردهای رسانه‌ای از منظر فقه برای جامعه است و می‌خواهیم بدانیم که آیا رسانه‌های اسلامی می‌توانند با رویکردهای رسانه‌ای دشمن در عرصه بین‌المللی مقابله داشته باشند یا خیر.
وی گفت: نگاه ما به فقه رسانه این است که برای مثال حکم همکاری حداقلی در راستای منافع دو طرفه با شبکه‌های ضد اسلامی مانند بی بی سی را بیان کند که آیا همکاری در این سطح از نظر شرعی جایز است و این که به طور کلی رسانه دینی و اسلامی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد.
فقه رسانه باید با جهت دهی رسانه‌های داخلی را مدیریت کند
عضو هیات علمی دانشگاه صدا و سیما با بیان این که فقه رسانه باید در عرصه کلان به ارائه راهکار و رویکرد به رسانه‌های اسلامی در عرصه بین‌المللی بپردازد، ابراز داشت: همچنین فقه رسانه باید در بعد داخلی به جهت گیری رسانه‌ها در داخل بپردازد به این صورت که اگر امروز پایه حرکت جامعه ما در مسیر اقتصاد مقاومتی است رسانه‌ها باید چه رویکردی داشته باشند و چه فیلم‌ها و سریال‌هایی و با چه رویکری برای جامعه تولید شود.
اکبری با بیان اینکه فقه رسانه باید بتواند مسأله شناسی کند و با تشخیص نیازهای جامعه اسلامی رویکرد و راهکار به رسانه بدهد، گفت: این کار نیاز به اهتمام ویژه در این بخش دارد زیرا این سؤال دیگر یک سؤال فقهی خرد نیست بلکه در سطح کلان و راهبردی جامعه است؛ بنابراین فقه رسانه نیازمند فلسفه فقه رسانه است تا منجر به اتخاذ راهبردهای کلان شود.
وی در عرصه کلان فقه رسانه یکی از مسائل مهم را جواب دادن به تزاحمات این حوزه دانست و خاطرنشان کرد: برخی از مسائل در رسانه در تضاد با برخی احکام اولیه مانند حفظ آبروی مؤمن است و وظیفه اطلاع رسانی رسانه با این گونه احکام فردی و اجتماعی در تضاد است و ممکن است حق افرادی فدای حق جامعه شود که نیاز به بحث فقهی دارد.
رییس موسسه رسانه دین گستر ماندگار به دو بحث اساسی مورد نیاز در مبحث فقه رسانه اشاره کرد و یادآور شد: اول بحث منابع فقه رسانه و دیگری موضوع شناسی فقه رسانه است که موضوعاتی مانند فقه تبلیغات، فقه خبر، فقه طنز، بحث پوشش و آرایش، بحث شادی سرور و آواز و ژانر‌های سینمایی مانند خشونت و هیجان است که در سطح کلان باید مورد بحث قرار گیرد.
وی اظهار داشت: ما در موضوع شناسی و کشف حکم فقهی از منابع یا می‌توانیم این موضوعات را به لحاظ فقهی خودمان مورد بحث قرار دهیم و یا می‌توانیم این موضوعات را به فقها ارائه کنیم و جواب آن را به صورت صحیح بگیریم که بنده راه دوم را نزدیک تر به ثواب می‌دانم.
امروز حدود ۵۰۰ سؤال رسانه‌ای نیاز به پاسخ فقهی دارد
اکبری با بیان این که ما امروز به توضیح المسائل فقه رسانه نیاز داریم، گفت: ما امروز در حدود ۵۰۰ سؤال رسانه‌ای داریم که نیاز به پاسخ فقهی دارد و این توضیح المسائل رسانه‌ای در ابتدا نیاز به موضوع شناسی دارد.
وی به حکم اصل تأسیس رسانه در جامعه اسلامی پرداخت و افزود: ما امروزه رسانه‌ای را داریم و باید حکم آن را هم بدانیم؛ برخی افراد با استناد به آیه وجوب کسب استطاعت در جهاد این زمانه را زمانه جنگ و جهاد رسانه‌ای و فرهنگی دانسته اند که نیازمند تجهیز برای دفاع و تهاجم رسانه‌ای هستیم و از این منظر به وجوب تأسیس رسانه رسیده اند.
عضو هیات علمی دانشگاه صدا و سیما برگرداند بحث فقه رسانه به خط مشی فقه کنونی در سایر حوزه‌ها را مطمئن ترین راه برای تدوین فقه رسانه دانست و ابراز کرد: این که چگونه خط مشی را تطبیق دهیم مهم است و باید منابع خُرد و خام را آماده کنیم و بعد از موضوع شناسی وارد عناوین شویم.
وی با بیان این که اولین گام در موضوع شناسی، موضوع تأسیس رسانه است، گفت: این که آیا رسانه باید در جامعه اسلامی تأسیس شود و چه کسی باید آن را تأسیس کند که آیا وظیفه حکومت است یا واجب کفایی است و تمام افراد باید به اندازه توان ورود پیدا کند و این که مدیریت رسانه باید به دست چه کسی باشد از موضوعات مهم این حوزه است.
