شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
بدعت آن چیزی است که در دین وجود ندارد و انسان آن را در دین داخل کند و هیچ پشتوانه روایی و دلیل شرعی نداشته باشد. یا یک‌چیزی که در دین واجب است آن را حرام اعلام کند مانند کاری که خلیفه دوم انجام داد که متعه را حرام اعلام کرد و این بدعت بود؛ اما اگر اطلاقاتی داشته باشیم و از طرفی روایاتی داریم که زیارت اربعین امام حسین علیه‌السلام را از علائم مؤمن می‌شمارد ولو در روایت اگر خدشه‌ای هم باشد از باب تسامح قابل‌حل است. کسانی که در این مطالب خدشه می‌کنند، نمی‌دانند تسامح در ادله سنن چیست.
اختصاصی شبکه اجتهاد: چند سالی است که مراسم راهپیمایی اربعین سید الشهداء سلام‌الله‌علیه، بسیار پرشور و با حرارت در حال برگزاری است و هرساله بر شکوه این راهپیمایی افزوده می‌شود. ممکن است برای برخی این سؤال ایجاد شود که آیا راهپیمایی اربعین، پشتوانه شرعی و روایی هم دارد یا صرفاً یک نحوه اعمال سلیقه در شعائر دینی است؟ برای پاسخ دادن به این پرسش، با استاد محمد باقری شاهرودی از اساتید سطوح عالی و درس خارج حوزه علمیه قم، گفتگو کردیم. وی معتقد است که مراسم راهپیمایی اربعین، پشتوانه قوی و محکم روایی دارد و جای هیچ‌گونه شک و شبهه‌ای در آن نیست. مشروح این گفتگو به قرار زیر است:
اجتهاد: مناسک جدیدی نظیر راهپیمایی اربعین در زمان معصومین نبوده و پس از مدتی به دلیل همه‌گیر شدن، به‌عنوان مناسک شرعی درآمده است. آیا می‌توان با این مناط، همه‌گیرشان بدعت‌ها را موجب مشروعیت آنها دانست؟
باقری شاهرودی: اولاً زیارت اربعین در برخی از روایات وارد شده است و از علائم مؤمن شمرده است. البته ممکن است در سند روایت مناقشاتی وجود داشته باشد. مرحوم ابن قولویه قمی در کتاب کامل الزیارات، روایاتی که در مورد زیارت امام حسین علیه‌السلام واردشده است را جمع‌آوری کرده است. روایات زیادی داریم که در آنها ثواب‌های مختلفی برای قدم برداشتن در راه زیارت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام مطرح‌شده است. این روایات در این کتاب جمع‌آوری‌شده است. از یک حج تا چندین حج به‌عنوان ثواب ذکرشده است. این روایات اطلاق دارد و اختصاص به‌روز اربعین هم ندارد. آن روایتی که زیارت اربعین را از علائم مؤمن می‌شمارد، حتی اگر کسی در سند حدیث هم خدشه کند، از باب تسامح در باب ادله سنن می‌توان سند روایت را تصحیح کرد. این مسئله، بدعت هم نیست. چون بدعت آن چیزی است که در دین وجود ندارد و انسان آن را در دین داخل کند و هیچ پشتوانه روایی و دلیل شرعی نداشته باشد. یا یک‌چیزی که در دین واجب است را حرام اعلام کند مانند کاری که خلیفه دوم انجام داد که متعه را حرام اعلام کرد و این بدعت بود؛ اما اگر اطلاقاتی داشته باشیم دیگر بدعت بر آن صادق نیست. از طرفی روایاتی داریم که زیارت اربعین امام حسین علیه‌السلام را از علائم مؤمن می‌شمارد. گفتیم که در روایت اگر خدشه‌ای هم باشد از باب تسامح قابل‌حل است.
روایات زیادی داریم که ثواب‌های مختلفی برای قدم برداشتن در راه زیارت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام مطرح‌شده در این کتاب جمع‌آوری‌شده است. از یک حج تا چندین حج به‌عنوان ثواب ذکرشده است. این روایات اطلاق دارد و اختصاص به‌روز اربعین هم ندارد.
کسانی که در این مطالب خدشه می‌کنند، نمی‌دانند تسامح در ادله سنن چیست. تسامح در ادله سنن بنا بر قول مشهور، اصل استحباب را ثابت می‌کند؛ یعنی زیارت اربعین یک مستحب نفسی می‌شود مثل نماز شب. برخی از روایات تسامح، استفاده می‌کنند که خدای متعال از باب تفضل ثواب می‌دهد. البته به نظر ما حق با همین قول دوم است و ثواب‌های وعده داده‌شده از باب تفضل به اشخاص داده می‌شود. علاوه بر اینکه اطلاقات زیارت اباعبدالله علیه‌السلام جای هیچ‌گونه شک و شبهه باقی نمی‌گذارد. پس زیارت اربعین اباعبدالله الحسین پشتوانه روایی دارد ولو از باب اطلاقاتی که داریم، مضافاً به اینکه قاعده تسامح در ادله سنن نیز پشتوانه آن است. لذا چنین چیزی را بدعت نمی‌گویند.
راهپیمایی به سمت کربلا، مصداق قدم برداشتن در راه زیارت امام حسین علیه‌السلام است و اگر یکی از شعائر شیعه هم قرار بگیرد هیچ اشکالی ندارد.
اجتهاد: آیا تسری دادن راهپیمایی اربعین به سایر مناسبت‌ها مانند شهادت امام رضا (ع) و امام کاظم (ع) و … صحیح است؟
باقری شاهرودی: در روایات مرسوم نبوده برای غیر امام حسین علیه‌السلام پیاده‌روی کنند. بله در مورد زیارت امام حسین علیه‌السلام در هرزمانی داریم که قدم برداشتن این مقدار ثواب دارد. ولی در زیارات ائمه دیگر صلوات الله علیهم اجمعین، مانند زیارت امام حسین علیه‌السلام روایت نداریم ولی چیزی که هست این است که زیارت ائمه علیهم‌السلام از مستحبات موکده است و به جهت حقی که بر گردن تمام مردم عالم و خصوصاً شیعیان دارند، باید مؤمنین به زیارات این حضرات بروند. لکن در زیارت این ائمه علیهم‌السلام برخی به مشقت بیشتری می‌افتند و در راه زیارت زحمت بیشتری می‌کشند. لذا از باب افضل الاعمال احمزها، می‌توان گفت که اگر کسی پیاده به زیارت حضرات معصومین علیه‌السلام برود، قطعاً به‌مراتب سختی که تحمل می‌کند، ثواب بیشتری هم می‌برد. کما اینکه در باب حج، روایات حج با پای پیاده را داریم و خود امام مجتبی علیه‌السلام چندین مرتبه پیاده به حج مشرف شدند. در زیارت ائمه هدی علیهم‌السلام هم همین‌طور است چون افضل الاعمال احمزها و لذا انسان هر چه در راه زیارت سختی و مشقت بیشتری بکشد، ثواب بیشتری خواهد برد.
زیارت ائمه علیهم‌السلام از مستحبات موکده است و به جهت حقی که بر گردن تمام مردم عالم و خصوصاً شیعیان دارند، باید مؤمنین به زیارات این حضرات بروند. لکن در زیارت این ائمه علیهم‌السلام برخی به مشقت بیشتری می‌افتند و در راه زیارت زحمت بیشتری می‌کشند. لذا از باب افضل الاعمال احمزها، می‌توان گفت که اگر کسی پیاده به زیارت حضرات معصومین علیه‌السلام برود، قطعاً به‌مراتب سختی که تحمل می‌کند، ثواب بیشتری هم می‌برد.
اجتهاد: در پایان اگر نکته‌ای هست بفرمایید.
باقری شاهرودی: در روایات زیادی مطرح‌شده است که دنیا مزرعه و کشت آخرت است. انسان هرچقدر برای کشت خود زحمت بکشد، همان مقدار هم برداشت خواهد کرد و این‌یک مسئله بدیهی و عقلایی است. فطرت و وجدان انسان حاکم بر این است که هرچقدر زحمت بکشید برداشت خواهید کرد. زحمت کمتر برداشت کمتر را در پی دارد. این زیارات ائمه علیهم‌السلام از همین باب است. دنیا موضوعیت ندارد بلکه طریق است کما اینکه علم و معلومات، طریق برای رسیدن بشر به جایگاه خود است و بدون واسطه ائمه صلوات الله علیهم اجمعین امکان ندارد که انسان به جایگاه مطلوبش برسد.
چه گفتگوی آبکی بود!!!
شبیه گفتگوهایی بود که بعضی خبرنگارا توی راهروهای مجلس از نماینده ها میگیرن!