کتب فقهی به مسایل زنان بی‌توجهی کرده‌اند/ ذهنیت برخی بزرگان حوزه در مورد زنان، ذهنیت نادرستی است/ موانع پیشرفت زنان متدین را برطرف کنیم

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده با بیان اینکه کتب فقهی از جواهر گرفته تا کتب متأخر به مسایل فقهی زنان بی‌توجه بوده یا با نگاه مردانه شکل گرفته است، تأکید کرد: اگر تحول در حوزه خواهران را می‌خواهیم، این تحول با وجود افرادی که معتقدند زنان مثلاً فقه و فلسفه نمی‌فهمند و بدون تخصصی کافی جریان‌سازی می‌کنند، صورت نمی‌گیرد.

به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر فریبا علاسوند، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده، در نشست علمی «چیستی جنسیت» که در حوزه علمیه خواهران برگزار شد، با اشاره به برداشت نادرست از مفهوم جنسیت در داخل کشور از سوی محققان،  گفت: در ایران تحقیقات نسبت به مسئله علم و جنسیت جدید است و به دنبال آنکه فمینیسم برخی ذهنیات را خراش داد، به این موضوع پرداخته شد، لذا دو دهه پژوهش در حوزه تأثیر جنسیت بر مسئله علم و دانش داریم که عمدتاً در دانشگاه‌ها این تحقیقات صورت گرفت و نباید به آن بی‌اعتنا باشیم.

وی افزود: یکی از این دو دسته شامل تحقیقات سویه‌دار فمینیستی است و دسته دوم ربطی به تحقیقات فمینیستی ندارد و نتایج آن از تحقیقات فمینیستی متعادل‌‌تر و مطالب آنان قابل استناد است.

علاسوند با بیان اینکه در حوزه مطالعات زنان خیلی از کلماتی که به کار می‌روند؛ اصطلاح هستند و هر اصطلاحی معنای خاص خود را دارد، گفت: مثلا فمینیسم یا فمن و فمنیزم و … متفاوت است و باید هر واژه را در جای خود به کار ببریم. در فارسی جنس و جنسیت را به کار می‌بریم، ولی تفاوت میان آن را چندان مورد مداقه قرار نمی‌دهیم؛ همچنین جنسیت را که به عنوان معادل واژه «gender» انگلیسی قرار می‌دهیم دقیقاً گویای این واژه نیست، لذا ترجمه آن به جنسیت غلط است.

استاد حوزه علمیه خواهران با بیان اینکه ما ابتدا باید در این مباحث، چیستی جنسیت را روشن کنیم، اظهار کرد: فمینیست‌ها معتقد بودند که مردانگی و زنانگی بیش از آنکه طبیعت به ما پیام می‌دهد، متورم و بزرگ شده است و فرهنگ و تربیت و خانواده و اجتماع و علم و دانش به تورم مردانگی و زنانگی در دنیا دامن زده است.

علاسوند بیان کرد: تا نیم قرن قبل، اگر خانواده‌ای برای تحصیل فرزندان خود تصمیم می‌گرفتند، اجازه به دختران نمی‌دادند تا تحصیل کنند؛ یعنی یکسری عرفیات و پیش‌فرض‌هایی وجود داشته است که باعث محرومیت زنان به اسم زن بودن و برخورداری مردان به اسم مرد بودن می‌شده است.

با گذشت ۴۰ سال از انقلاب، محرومیت برای زنان به نام دین و فرهنگ در برخی قومیت‌ها وجود دارد

وی با بیان اینکه در برخی قومیت‌ها و خرده فرهنگ‌های کشور هنوز هم با گذشت ۴۰ سال از انقلاب، محرومیت برای زنان به نام دین و فرهنگ و … وجود دارد به کنوانسیون منع تبعیض علیه زنان اشاره و تصریح کرد: در کنوانسیون منع تبعیض علیه زنان بیان شده که مادری، «نقشی اجتماعی» است؛ این جمله که جزء باورهای فمینیستی است، حتی از سوی برخی معممین روشنفکر در حوزه هم مورد تأیید قرار گرفته است، در حالی که این معنا درست نیست، زیرا صرفاً به نقش اجتماعی مادر توجه کرده‌اند و نه ماهیت زنانگی مادران.

علاسوند با بیان اینکه جنسیت امری تعلیقی است، زیرا فرهنگ و اجتماع و آموزش‌ها و مرجع تربیتی خانواده تغییر می‌کند، تصریح کرد: این مسئله سبب می‌شود چیزی به مفهوم جنسیت اضافه یا کم شود؛ بر این اساس، فمینیست‌ها معتقدند که زن موجودی است که باردار می‌شود و می‌زاید و نه بیشتر و اینکه بگوییم زن عاطفی‌تر و منقادتر است، فقط تابع محیط و نوع تربیت است.

جریانات فمینیسم ابزار دست صهیونیست‌ها

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده با بیان اینکه جریانات فمینیسم ابزار دست صهیونیست‌ها هستند، افزود: همین مسئله سبب شد تا مفهوم جنسیت از سال دوهزار به بعد تغییرات زیادی یافت؛ به عنوان مثال فردی به نام دلفی می‌گفت حتی هویت جنسی هم تحت تأثیر عوامل بیرونی است و می‌تواند شامل گرایش زن به زن و مرد به مرد و گاهی به زن و گاهی به مرد باشد؛ یعنی بر نبود محدودیت گرایشی صحه می‌گذارد؛ او معقتد بود که جنس طبیعی و بیولوژیکی نباید سبب شود تا جنسیت به نحوی بی‌قواره توسعه یابد و مفهومی عجیب و غریب از زنانگی بسازیم؛ این تعریف، جنس زیستی و بیولوژیک را هم تغییر داد، لذا می‌گویند ما هیچ اصراری نداریم که بگوییم هویت جنسی ثابت است.

علاسوند با بیان اینکه حتی برخی تأکید دارند که چرا دو جنس؟ اظهار کرد: این افراد معتقدند که هر کسی می‌تواند صرفاً بر پایه غریزه جنسی هویت خود را تعریف کند؛ بنابراین نباید ما در داخل کشور بی‌دقتی در تعریف جنسیت داشته باشیم؛ به عنوان مثال اوایل دولت نهم در وزارت خارجه بحثی مطرح شد که برای حقوق زن و مرد مفهوم‌سازی کنیم؛ دوستان اصول‌گرایی که تخصص نداشتند، طرحی را با مفهوم پذیرش عدالت جنسیتی با ضمیمه دو صفحه‌ای نوشتند و ارایه کردند که بگویند ایران طرفدار عدالت جنسیتی است؛ ارایه این طرح در حالی بود که مفهوم عدالت جنسیتی در دنیا تغییر معنایی داده بود و وقتی از عدالت جنسیتی سخن گفته می‌شد، مراد این بود که مثلاً اگر کسی گرایش به همجنس دارد، نباید ممنوع شود؛ یعنی ما این طرح را ارایه کردیم، سبب خوشحالی آنان شد که ایران تعریف آنان را پذیرفته است.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه عدالت جنسیتی از منظر غرب یعنی اینکه برابری زن و مرد، کافی نیست و باید امتیاز مثبت و سهمیه به زنان بدهیم، حتی اگر شایستگی نداشته باشند تا به سطح برابری‌ها برسیم، تصریح کرد: وقتی این طرح از سوی ایران ارایه شد، خودمان در سطح بین‌المللی برای خودمان مسئله درست کردیم؛ متأسفانه در اسناد بالادستی ما در داخل کشور هم سبب شد تا دولتی که رویکرد فمینیستی دارد، به همین اسناد استناد کنند که در دو دولت اخیر این مسئله وجود دارد.

علاسوند تصریح کرد: بی‌تردید هیچ کسی نمی‌تواند جنس بیولوژیکی را منکر شود و حتی فمینیست‌های رادیکال هم معتقدند که جنسیت بیولوژیکی بسیار قوی است، لذا برخی اندیشمندان مانند داروین معتقد است که پدیده زایش چیزی است که طبیعت به صورت هدفمند آن را در طول تاریخ حفظ کرده است؛ بنابراین مسئله بارداری، زنان را در برهه‌هایی متوقف می‌کند، ولی باز هم از آن شادمان هستند و البته مردان هم در آن تقصیری ندارند که بخواهیم آن را به گردن آن‌ها بیندازیم.

استفاده از ظرفیت بانوان با توجه به جنسیت آنان

وی افزود: من با استفاده از ظرفیت بانوان در جامعه مخالف نیستم، ولی باید هر برنامه‌ریزی هم صورت می‌گیرد، مبتنی بر واقعیت جنسیت باشد، زیرا زنان از ۹ سالگی تا دوره‌ای که نمی‌توانند باردار شوند، درگیر این پدیده هستند.

علاسوند تصریح کرد: ما مفهوم اغراق‌شده فمینیستی را قبول نداریم و تحولات بعد از سال دوهزار را هم منکر نیستیم، اما در بسط مفهوم جنسیت نمی‌توانیم نقش اجتماعی، تربیتی و خانوادگی و فرهنگی و دینداری را منکر شویم. لذا باید طوری بسط یابد که ظلم به زنان نشود.

وی با بیان اینکه بخشی از سخنان فمینیست‌ها درست است، اظهار کرد: از گزاره‌های اسلامی بر می‌آید که اسلام می‌خواهد نظام جنسیت داشته باشد و دختران را دخترانه و پسران را پسرانه بار آورد و تربیت کند؛ اسلام رشد عاطفی را در دختران مورد تشویق قرار داده است، اما فاصله بی دلیل میان زنان و مردان هم نباید وجود داشته باشد و باید بر مبنای سخنان امام و مقام معظم رهبری، حوزه جنسیتی خود را از نو بسازیم و سامان دهیم.

رشد کاریکاتوری حوزه خواهران در تحصیلات تکمیلی

علاسوند با تأکید بر لزوم تفاوت میان زن و مرد در بحث آموزش گفت: در حوزه رشد کاریکاتوری تحصیلات تکمیلی داریم که منشأ آن مشخص نیست. در عین حال، حوزه علمیه خواهران در بحث کلامی و رفتاری و ادبی می‌توانند پیشرفت بیشتری داشته باشند.

وی با بیان اینکه حتی ذهنیت برخی بزرگان حوزه در مورد زنان هم ذهنیت نادرستی است، افزود: خود بنده از یکی از بزرگان شنیدم که ما به مردان مجتهد هم بیشتر از انگشتان دو دست نیاز نداریم و زنان اصلاً نیازی نیست وارد اجتهاد شوند؛ بنابراین وقتی دیدگاه این است، بقیه ماجرا روشن است.

برخی موانع ایدئولوژیک درست می‌کنند

علاسوند با بیان اینکه برخی موانع مانند بارداری در راه پیشرفت زنان، واقعی هستند، گرچه در موارد زیادی هم این موانع، غیرواقعی است، بیان کرد: موانع دینی هم واقعاً از سوی برخی افراد درست شده است، بدون آنکه نظر دین این باشد؛ در شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی افرادی به عنوان روحانی و کارشناس حضور می‌یابند و اظهار نظر می‌کنند، در صورتی که تخصصی هم ندارند، ولی این‌ها چون روحانی هستند، جریان سازی و موانع ایدئولوژیک هم ایجاد می‌کنند.

موانع پیشرفت زنان متدین را برطرف کنیم

علاسوند با بیان اینکه چند صد نفر دختران تحصیل کرده ما در دانشگاه‌های تهران با حجم عظیم فشار تعهد در افزایش جمعیت مشغول تحصیل هستند، اظهار کرد: اگر فقط این قشر جامعه که افراد متدین و متعهد هستند، مشغول فرزندآوری شوند، آن وقت همه فمینیست‌ها و سکولارها و ضد دین‌ها می‌روند درس می‌خوانند و مدرک گرفته و پست‌های مدیریتی را خواهند گرفت و بچه‌های متدین و حزب‌اللهی‌ها در یک دهه آینده دستشان به جایی نخواهد رسید و عرصه را به آنان واگذار خواهند کرد، لذا باید این موانع را رفع کنیم تا هماهنگی میان پیشرفت زنان و مسایل زنانگی آنان از جمله فرزندآوری ایجاد شود.

وی با بیان اینکه امروز انبوه‌خوانی و امتحانات و مدرک گرفتن موانع فراروی طلاب حوزه خواهران است، اظهار کرد: خیلی از مسایل در فقه، مسئله زنان است، ولی در فقاهت مطرح نبوده است؛ مانند موضوع احتلام زنان و ساختن وضوخانه ویژه زنان در مساجد بین راهی؛ همچنین در کتب فقهی از جواهر گرفته تا سایر کتب فقهی، مسئله فقهی آنان مردانه بوده و سوژه‌های زنان در دانش علوم اسلامی مسئله نبوده، لذا باید این مسئله زنان در علوم اسلامی گسترش پیدا کند.

وی تأکید کرد: اگر تحول در حوزه خواهران را می‌خواهیم، این تحول در شرایطی که برخی افراد نیرومند وجود دارند و معتقدند که زنان مثلاً فقه و فلسفه نمی‌فهمند و نیازی نیست به درجات علمی و اجتهادی برسند، صورت نمی‌گیرد؛ ما در حوزه خواهران باید خبره پرورش دهیم؛ نه اینکه اقیانوسی با عمق یک وجب درست کنیم.

علاسوند با بیان اینکه علامه طباطبایی اولین ایدئولوگ مسایل زنانه است و مباحث کلامی و فلسفی زیادی دارد، افزود: ایشان فرموده آنچه دین در مورد تفاوت زن و مرد می‌گوید، باید بپذیریم، ولی مابقی را نباید تفاوت قایل شویم؛ در این صورت این لیست بزرگ نخواهد بود گرچه تأثیرگذار و جدی است./ ایکنا