کسی‌که «اقتصادنای» شهید صدر را بخواند، منکر اقتصاد اسلامی نمی‌شود

کسی که می‌خواهد به علم اقتصاد اسلامی دسترسی پیدا کند باید شیوه تکوین این علم را بداند. هر کسی اقتصادنای شهید صدر را خوانده باشد قطعا نمی‌گوید ما اصلا اقتصاد اسلامی نداریم.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین نظری شاهرودی در گفتگویی اظهار داشت: مکتب اقتصاد اسلامی را کسی می‌‌تواند مطرح کند و در خصوص کیفیت و تحقق آن در اسلام بحث کند که یک مقاله علمی پژوهشی در این حوزه بنویسد.

وی افزود: یک شخصیت علمی زمانی که می‌‌خواهد در خصوص یک مکتب اقتصادی صحبت کند. از جمله مکتب اقتصاد اسلام، باید حتما مقاله‌ای در این حوزه داشته باشد یا استاد این مبحث باشد یا از طریق یک رساله علمی، علمیت خود را در این مساله به دیگران ثابت کند؛ مثلا اگر بنده نوعی بگویم که اقتصاد اسلامی وجود ندارد باید یک مقاله بنویسم و آن را در اختیار اقتصاددانان قرار دهم و نظر آنها را جویا شوم. در این زمینه هم باید توان استدلال داشت و با متخصصان به بحث نشست.

معاون جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اظهارکرد: تا زمانی که مقاله‌ای در خصوص مدعی خودم ارایه نکردم، صاحبان علم می‌‌گویند این مساله صرفا یک ادعا است. زمانی می‌‌توانیم در مجامع روی این گزاره که مکتب اقتصاد اسلامی وجود دارد یا ندارد، بحث کنیم که روی یک متن به توافق برسیم یا یک متن را از خود به جای گذاریم.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: شهید صدر ۶۵ سال پیش کتابی به نام اقتصادنا نوشت که قسمت اول آن معرفی مکتب مارکسیسم و قسمت دوم نیز مرتبط به سرمایه داری و در بخش سوم مکتب اقتصادی اسلام را مد نظر قرارداده است.

نظری شاهرودی، اظهارکرد: شهید صدر در این کتاب نوشت که ما مکتب اقتصاد اسلامی را ایجاد نمی‌‌کنیم. مارکسیست‌ها‌ این مکتب را ایجاد کردند و دانشمندان نظام سرمایه داری نیز به آن شکل دادند و این نظام سرمایه گذاری را ایجاد کردند، ولی ما باید مکتب اقتصادی اسلامی را باید کشف کنیم و ایشان نیز شیوه آن را بیان کرد.

وی گفت: شاید ایشان در همان زمان حس می‌‌کردند که باید چنین استوار صحبت کنند که در آینده کسانی که می‌‌خواهند روی نظریات اقتصاد اسلامی کار کنند چنین متن قوی را در اختیار داشته باشند. ایشان از آنجا که حس می‌‌کردند شاید در آینده کسانی بیایند و از عدم وجود مکتب اقتصادی اسلام صحبت کنند جزوه‌ای با عنوان “از اقتصاد اسلامی چه می‌‌دانیم” را نوشت. وی در این جزوه سه سوال مطرح کرد.

رئیس مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، اظهارکرد: شهید صدر در این جزوه سه سوال ساده را مطرح کرد در واقع وی همان مطالب علمی که در خصوص کشف اقتصاد اسلامی را مطرح کرده بود به زبان ساده به شکل یک جزوه مستقل بیان کرد سه سوال مطرح کرد که در این جزوه به آن جواب دهد.

وی گفت: سوال اول ایشان این است که آیا در اسلام اقتصاد پیدا می‌‌شود؟ دوم اینکه نوع اقتصاد چیست؟ و اقتصاد اسلامی و آنچه به آن ایمان داریم. سپس آورده است که آیا اقتصاد اسلامی پیدا می‌‌شود و در اقتصادنا این بحث را آورده است. وقتی کلمه اقتصاد اسلامی را به کار می‌‌برد به دنبال القای این مساله است که در این زمینه احکام و فقه اقتصادی وجود دارد. ایشان در این کتاب به صورت تفصیلی به این موضوع می‌‌پردازد.

وی اظهارکرد: مرحله بعد اینکه از این احکام می‌‌توانیم به مکتب اسلامی برسیم. ایشان شیوه رسیدن به مکتب اقتصادی اسلامی را نیز ارایه کرده است. شهید صدر استدلال کرده است که چگونه می‌‌توان این شیوه را استدلال کرد و احکام فقهی و شرعی را از آن گرفت و در نهایت به یک مکتب رسید.

استاد حوزه علمیه، گفت: جا دارد که محققان اقتصاد اسلامی بیایند بگویند که پس از همه این مباحث آیا علم اقتصاد اسلامی داریم یا خیر؟ با توجه به نظرات شهید صدر جواب این سوال کاملا آری است زیرا ایشان با ارایه کامل نظام فکری و معرفتی و روایی و متنی اسلام قواعد این حوزه را بیان می‌‌کند و اشاره می‌‌کند که چه زمانی و چه گونه علم اقتصاد اسلامی بوجود می‌‌آید. سپس دوراه را مطرح کرده است که از این دوراه می‌‌توانیم به اقتصاد اسلامی برسیم.

رئیس سابق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، اظهار کرد: در تحقیقاتی که در پژوهشگاه حوزه ودانشگاه طی سالها انجام شد، راه رسیدن به علم اقتصاد اسلامی ارایه شد و مقالات زیادی نیز در این زمینه ارایه شد. از این روی است که عرض می‌‌کنیم کسی که می‌‌خواهد به علم اقتصاد اسلامی دسترسی پیدا کند باید شیوه تکوین علم اقتصاد اسلامی را بداند.

وی گفت: ما نمی‌‌توانیم بگوییم که بانکداری اسلامی نداریم اگر صد سال پیش می‌‌گفتیم که می‌‌گفتند بانکداری اسلامی چیست ولی امروز وقتی از بانکدا ری صحبت می‌‌کنیم و آن را تدریس می‌‌کنیم به نوعی از بانک به عنوان بانک اسلامی اشاره می‌‌شو د پس همه دنیا پذیرفته‌‌اند که بانک اسلامی هم نوعی از بانکداری است و حتما یک فصل بانکداری اسلامی را تحصیل می‌‌کنند.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: بانکداری اسلامی در بسیاری از کشورهای دنیا جاری است که این شیوه نیز به دو نوع است که برخی مثل پاکستان و عربستان هم بانک‌ها‌ی ربوی دارند و هم بانک‌ها‌ی اسلامی.

وی بیان کرد: در این میان اهل سنت با فقه خودشان و کسانی که با فقه امامیه بانکداری اسلامی را اجرا کردند با این شیوه به کار ادامه می‌‌دهند که البته هنوز در مسیر اجرا نیازمند رفع نقایص است. مثل ما که بانکداری اسلامی داریم که باید با تغییرات میدانی مشکلات آن را حل کنیم.

نظری شاهرودی با ذکر این مطلب که همانگونه که بانکداری اقتصادی داریم مکتب اقتصادی اسلامی نیز داریم، گفت: هر کسی اقتصادنای شهید صدر را خوانده باشد قطعا دیگر نمی‌‌گوید که ما اصلا اقتصاد اسلامی نداریم. در بانک‌ها‌ی غربی ربا می‌‌خورند و وقتی هم سپرده می‌‌گیرند بر اساس بهره است و آن عرفی می‌‌کنند بر این اساس تخصیص می‌‌کنند. رکن اول آنها تجهیز منابع و دوم تخصیص منابع است. تجهیز منابع بر اساس بهره است و تخصیص منابع هم بر اساس بهره است.

وی افزود: اگر ما در اسلام این مبنا را قبول نداریم باید از روش‌ها‌ی فقهی استفاده کنیم، ولی در میدان عمل مشکلاتی داریم زیرا کار علمی نکردیم که این خود، یک بحث دیگر است. وقتی جریان پول و پول وسعت یابد، معاملات نیز ربوی می‌‌شود ولی وقتی این جریان به پول و کالا و سپس پول یا ثروت مبدل شد دیگر خبری از را نیست.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: اسلام از ما می‌‌خواهد که پول وارد جریان تولید کالا و خدمت شود و از این روی است که وقتی این پول به جریان پول سازی بدون استفاده از ابزارهای ذکر شده رسید جریان ربوی شکل می‌‌گیرد و اقتصاد ما را متاثر می‌‌کند و به سمت سود بیشتر و سود مبادلات حرام می‌‌رود تفاوت نظام اقتصادی اسلامی و نظام ربوی از زمین تا آسمان است.

وی گفت: با مراجعه به اقتصادهای لیبرالی مثل آمریکا این سوال مطرح شد که چرا همین بانک‌ها‌ با همین شیوه تمام ثروت این کشور را در اختیار یک درصد قرارداده‌‌اند و شرکت‌ها‌ی چند ملیتی چگونه سرمایه‌ها‌ی مردم را درون خود هضم کردند.