اصطلاحات اصولی: برائت عقلی

برائت عقلی

فهرست مندرجات
۱ – تعریف
۲ – منظور از قبح عقاب بلابیان
۳ – پانویس
۴ – منبع

تعریف
برائت عقلی، مقابل برائت شرعی بوده و عبارت است از حکم ( ادراک ) عقل به برائت ذمه مکلف، نسبت به تکلیف مشکوک، در مواردی که بعد از جست و جو از دلیل، شک او نسبت به تکلیف واقعی برطرف نگردد. به بیان دیگر، برائت عقلی به معنای حکم عقل به برائت مکلف نسبت به انجام مشکوک الحرمه و ترک مشکوک الوجوب بعد از جست و جو و عدم دستیابی به دلیل است که لازمه آن عدم مؤاخذه مکلف بر اساس قاعده عقلی قبح عقاب بلا بیان می باشد.

منظور از قبح عقاب بلابیان
معنای قاعده عقلی ” قبح عقاب بلا بیان ” این است که کیفر کردن کسی که بیانی به وی نرسیده است، در نزد عقل زشت و ناپسند است، بنابراین، هرگاه در موردی، از سوی شارع، الزامی نرسد، قاعده قبح عقاب بلا بیان، آن الزام را برمی‌دارد و در نتیجه، مؤاخذه آن نیز برداشته می شود، زیرا در این صورت عقاب آن قبیح است. [۱] [۲] [۳] [۴] [۵] [۶] [۷] [۸] [۹] [۱۰] [۱۱] [۱۲] [۱۳] [۱۴]

پانویس
۱. ↑ اجودالتقریرات، نائینی، محمد حسین، ج۲، ص۱۹۹.
۲. ↑ نهایه الافکار، عراقی، ضیاء الدین، ج۱ و ۲، ص۲۰۲.
۳. ↑ دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۱۳۲.
۴. ↑ الاستصحاب فی الشریعه الاسلامیه، کوثرانی، محمود، ص۷۴.
۵. ↑ معالم الوصول الی کفایه الاصول، سید علی خان، عبدالکریم، ص۸۳.
۶. ↑ آراؤنا فی اصول الفقه، طباطبایی قمی، تقی، ج۱، ص۱۵۷.
۷. ↑ تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۷، ص۱۳۵.
۸. ↑ اصطلاحات الاصول، مشکینی، علی، ص۴۸.
۹. ↑ تحقیق الاصول المفیده فی اصول الفقه، آذری قمی، احمد، ج۱، ص۱۶.
۱۰. ↑ الفروق المهمه فی الاصول الفقهیه، قدسی مهر، خلیل، ص۲۴ و ۲۵.
۱۱. ↑ مبادی اصول الفقه، فضلی، عبد الهادی، ص۱۲۲.
۱۲. ↑ بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۵، ص۲۵۱.
۱۳. ↑ تحریرالمعالم، مشکینی، علی، ص۱۸۸.
۱۴. ↑ قوانین الاصول، میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، ج۱، ص۴۴۰.
منبع:

فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۷۳، برگرفته از مقاله «برائت عقلی».