ویژگی‌ها و منابع مذهب حنبلی

احمد بن حنبل سنت را حاکم بر قرآن دانسته و در فتاوی خود بر احادیث و فتاوی صحابی تکیه می‏زد. او بر طبق «مصلحت» فتوی نمی‏داد. آن گاه که نصی را روی در روی آن می‏یافت بر خلاف مالک عمل می‏کرد و هر گاه هم نصی را در برابر مصلحت نمی‏دید، آن را مبنای حکم قرار می‏داد و همانند شافعی از مصلحت گریزان نبود. احمد، حدیث مرسل و ضعیف را معتبر دانسته و آن را بر قیاس برتری می‏داد. کاربرد قیاس در نزد او تنها در زمان ضرورت روا بود.

  برخی از معتقدات مذهبی حنابله

۱ـ در فقه حنبلی، رکن اصلی در معاملات، رضایت عاقلان بوده و هر معامله‏ای درست شمرده شده مگر آن که نصی بر بطلان آن رهنمون باشد.
۲ـ حنابله در موضوع طهارت و نجاست، حساسیت ویژه‏ای داشته‏اند و از این جهت در میان مذاهب شهره‏اند.
۳ـ فقه حنبلی با پذیرش اصل ذرایع گسترش ویژه‏ای یافته است. بر اساس این اصل، حکم غایات به وسایل آن و حکم نتایج به مقدماتش تسری می‏یابد.
۴ـ ویژگی مهم حنبلیان توجه افراطی آنان نسبت به قضیه امر به معروف و نهی از منکر است.
برخی از آرای ابن حنبل در عرصه کلام سیاست و فقه عبارت است از:
۱ـ او در نصوص که گویای تشبیه و یا تجسیم و رؤیت حق تعالی بود، تأویل را روا نمی‏دید.
۲ـ معنی صحابی در نزد احمد معنایی فراگیر داشت و هر که را ولو در ساعتی با پیامبر به سر آورده بود، به او صحابی گفته می‏شد. مسلمانی که به صحابیی دشنام می‏داد، اسلام صحیحی در نگاه او نداشت.
۳ـ با این همه، احمد خلافت امام علی بن ابی‏طالب (ع) را خلافتی معتبر و دینی می‏شمرد.از فضایلی که برای او در مسندش یاد کرده بر می‏آید که احمد، علی(ع) را سرآمد صحابی در فضیلت‏ها می‏دانسته است.
۴ـ احمد گزینش خلیفه پیشین و خلیفه بعد از خود را امری درست می‏دید. احمد اطاعت پیشوای پیروز را لازم دیده هر چند که آن پیشوا ستمکار باشد. او خواندن نماز جمعه به اقتدای بر چنین پیشوایی یا برگزیدگان او را وظیفه دانسته و دوباره‏خوانی آن نماز را بدعت می‏انگاشت.
۵ـ ابن حنبل تارک نماز را کافر دانسته و قتلش را واجب می‏دید.