شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام رهدار ورود زبان آموزی به سیستم آموزشی حوزه علمیه و پیدا کردن زبان ارتباط میان مبانی تشیع با گفتمان‌های رقیب برای ارتباطات بین المللی را از لازمه‌های ورود به عرصه تمدن نوین اسلامی دانست و گفت: حوزه‌ای که دغدغه امتداد اجتماعی استنباطات فکری خود در جامعه و ورود آن به زندگی مردم را ندارد، نمی‌تواند تمدن ساز باشد.
به گزارش شبکه اجتهاد، در نشست تمدن اندیشی در حوزه‌های علمیه که با مشارکت مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی(ره) دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان و مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران استان اصفهان چندی قبل در سالن اجتماعات مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران این استان برگزار شد، حجج‌اسلام والمسلمین محسن الویری و احمد رهدار به ارائه نظریههای خویش پیرامون «نقش حوزه علمیه در تحقق تمدن اسلامی» پرداختند.
حجت‌الاسلام محسن الویری؛ عضو هیأت علمی و مدیر گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم(ع)، گفت: مباحث تمدنی اگر ناظر به نیازهای مخاطب نباشد، راه به جایی نخواهد برد، مخاطب می‌تواند مباحث مربوط به نیازهای خود را تشخیص دهد.
وی گستره تحقق تمدن را وسیع ترین حد جامعه انسانی دانست و ادامه داد: اگر جوامع بشری را در لایه‌های مختلف در نظر بگیریم، عام ترین و فراخ ترین حالت آن، حالت تمدنی است، بنابراین بینش تمدنی بینشی است که در آن مواجهه ما با اشیاء و پدیده‌ها در بالاترین حد ممکن باشد.
الویری با ارائه مثالی درباره نگاه تمدنی به پدیده‌ها، افزود: گاهی فردی که می‌خواهد لباسی را بخرد تنها به جنبه‌های شخصی آن نگاه می‌کند و لباسی را انتخاب می‌کند که از جنس و رنگ و مدل آن خوشش می اید، اما افرادی هم هستند که مواردی مانند تولید ملی، نحوه شستشوی لباس و هزینه‌های آن، نگاه سایر مردم کشور و تأثیراتی که روی آن‌ها دارد و حتی نگاه بین المللی و خارجی‌ها به آن لباس را هم در تصمیم گیری خود دخالت می‌دهند، یعنی تصمیم گیری برای خرید لباس، دوایر متحدالمرکزی را شامل می‌شود که می‌توانند گسترده تر شوند و بالاترین سطح مناسبات بشری می‌توانند در این تصمیم گیری مداخله کنند.
کلان نگری لازمه اجتناب ناپذیر نگاه تمدنی
مدیر گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم(ع) کلان نگری را لازمه اجتناب ناپذیر نگاه تمدنی دانست و اظهار داشت: تمدن اندیشی ابعاد مختلفی دارد که کلان نگری یکی از ابعاد مهم کاربردی آن برای ایفای نقش مستقیم در زندگی ماست و این کلان نگری خواسته دین اسلام است، فضا و مقیاس مباحث تمدنی محدود به این دنیا می‌شود و در فرهنگ اسلامی تمدن اندیشی کافی نیست و مسلمان باید کار خود را فراتر از زیست مادی بنگرد و جلوه اخروی و روز معاد عمل خود را نیز در نظر بگیرد که این حد از کلان نگری از نگاه تمدنی هم فراتر است.
وی با بیان اینکه خانواده پژوهی مهمترین و کاربردی ترین موضوع تحقیق برای زنان است، ابراز داشت: خواهران طلبه و دانشگاهی با توجه به درک بالایی که از این مبحث دارند، باید خانواده را کانون مباحث خود قرار دهند و به بحث‌های جدید در این زمینه ورود کنند و در شرایط فعلی تحقیق درباره حکومت‌ها و مسائل دیگر را به آقایان بسپارند.
الویری بیان داشت: تمدن اندیشی از جهانی اندیشی هم بالاتر است، جهانی اندیشی نگریستن به پدیده‌ها در یک نگاه ایستا در پهنه جهان است که همه مناسبات احتمالی مؤثر در پدیده را مد نظر قرار می‌دهد و به وسیله این اندیشیدن مشکلی را حل می‌کند یا تدبیری جدید ارائه می‌دهد، اما تمدن اندیشی قبل و بعد از این نگاه جهانی را هم شامل می‌شود، نگاه تمدنی پویایی دارد و به پیشینه و پسینه هم دقت می‌کند، اندیشه اسلامی حتی از تمدن اندیشی هم بالاتر است و به معاد هم توجه دارد.
مدیر گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم(ع) تمدن اندیشی را یکی از خواسته‌های دین معرفی کرد و گفت: شناخت قله و هدف‌های بزرگ می‌تواند ما را به مسیر صحیح هدیت کند، در غیر ابن صورت به گمراهی می‌رویم، بنابراین داشتن افق دید کلان می‌تواند قدرت حل مسأله را بالا ببرد و چاره اندیشی‌ها را پخته تر کند.
مهمترین معضل کنونی در حیطه تمدن اندیشی
وی با اشاره به ضعف بینش تمدنی به عنوان مهمترین معضل کنونی در حیطه تمدن اندیشی، تصریح کرد: جزئی نگری و توجه به سطوح خرد پدیده‌ها در حیطه‌های مختلف بسیار مضر است و در مسائل سیاسی و فرهنگ اسلامی سطح ارزش‌ها را تنزل می‌دهد، کلان نگری موضوعی است که باید عمومیت پیدا کند و پیامبر اسلام(ص) با استفاده از همین شیوه و نقش همه مردم در تحولات اجتماعی، جامعه آن روز عربستان را به آن شکوه و عظمت جامعه اسلامی رساند، برای به ثمر رسیدن تلاش‌ها، لازم است تا آحاد مردم متوجه اهداف اصلی و کلان حکومت باشند، در غیر این صورت ممکن است مردم عادی حاصل سال‌ها تلاش و زحمت را در یک شب به باد دهند.
الویری اظهار داشت: نگاه تمدنی لازمه تمدن اندیشی و کلان نگری لازمه نگاه تمدنی است، همچنین لازم است تا نگاه کلان به مسائل تنها به مسئولان و نخبگان محدود نشود و همه آحاد جامعه را در بر بگیرد، بنابراین باید بکوشیم تا همه مردم کلان نگر شوند و از سطحی نگری و جزئی اندیشی دور شوند و اینگونه قدرت حل مسأله را بالا ببریم.
چالش‌های حوزه علمیه برای ورود به تمدن نوین اسلامی
در ادامه حجت‌الاسلام احمد رهدار، مدیر گروه فقه مضاف و عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، گفت: یکی از چالش‌های حوزه علمیه برای ورود به تمدن نوین اسلامی، زبان حوزه است، بحث زبان حوزه علمیه سطوح مختلفی دارد که اولین سطح آن همان زبانی است که طلاب حوزه‌ها با آن سخن می‌گویند و همان زبان فارسی است.
وی ادامه داد: زبان فارسی ارتباطات بین المللی حوزه‌های علمیه برای خیز تمدنی را کند کرده است، گاهی آرزو می‌کنم که‌ای کاش هنگام انتقال مرجعیت حوزه‌های علمیه از نجف به قم، زبان حوزه‌ها همان عربی باقی می‌ماند، حتی همان زبان عربی که در حوزه تدریس می‌شود هم فاصله زیادی با زبان رایج در کشورهای عربی امروز دارد و برای ارتباطات بین المللی کمک حداقلی به طلاب می‌کند، لازم است تا طلاب ایرانی بتوانند به زبان مکالمه عربی رایج سخن بگویند که متأسفانه در این زمینه ضعیف هستیم.
رهدار با بیان اینکه در میان ۸۰ کشور مسلمان جهان، مردم ۲۸ کشور به زبان عربی تکلم می‌کنند، افزود: همچنین زبان عربی در ۵۰ کشور مسلمان قابل فهم و نسبتاً رایج است، تمدن در بستر ارتباطات گسترده صورت می‌گیرد و جغرافیای گستردهای را می‌طلبد که کثرت زبانی و قومی نقش مهمی در آن دارد، حتی زبان وسیع ترین و پرجمعیت ترین کشورهای جهان هم به خود آن کشورها محدود نمی‌شود و قطعاً تمدن اسلامی هم نمی‌تواند تمدن ایرانی صرف باشد و مرزهای جغرافیایی و زبانی و قومی را خواهد شکست.
لازمه خیز تمدنی دیدگاه فراملی است
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) لازمه خیز تمدنی حوزه‌های علمیه را داشتن دید فراملی دانست و اظهار داشت: حتی در بحث‌های کوچکتر از تمدن، مانند حکومت هم نتوانستیم صرفاً بر مبنای اندیشه‌های شیعی حکومت اسلامی را در ایران بر پا کنیم و به پیش ببریم و حتی نخواستیم که سعدی و عطار و مولوی را از زندگی خود حذف کنیم و نمی‌توانستیم این کار را بکنیم، وقتی ظرف کوچک حکومت فراتر از داشتههای صرفاً شیعی است، قطعاً ظرف بزرگ تمدن هم بسیار فراتر از آن است و ما را به اندیشه‌های سنی و قومی مختلف نیازمند خواهد کرد.
وی با اشاره به طرح ارائه شده به حوزه علمیه قم مبنی بر لزوم فراگیری چند زبان از سوی طلاب در چند سال اول تحصیل در حوزه‌ها، تصریح کرد: اگر طلبههای امروز به مرور خود را مجهز به زبان‌های غیرمادری نکنند، در اینده‌ای نزدیک در قم دفن خواهند شد و از خیز تمدنی و ارتباطات لازم عقب خواهند ماند.
از بیشترین ظرفیت ارتباطی برخوردار باشیم
رهدار سطح دوم زبان برای ارتباط تمدنی با سایر مسلمانان را متوجه درک شرایط فکری سایر ملل مسلمان و نحوه اندیشیدن آن‌ها دانست و ابراز داشت: باید قبول کنیم که درک شیعه و مسلمانان سایر کشورهای جهان در بسیاری از موارد با تلقی و درک مسلمان‌های ایرانی تفاوت دارد و لازم است تا در زبان ارتباط خود با آن‌ها، این شرایط و اوضاع آن‌ها را در نظر بگیریم، به عنوان مثال درکی که از جریان شیرازیها یا قمه زنی در میان برخی شیعیان سایر کشورها وجود دارد، با درک مردم ایران بسیار متفاوت است و ما باید این تفاوت‌ها را در زبان ارتباط خود با آن‌ها لحاظ کنیم.
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) افزود: ایران همه جهان اسلام نیست، باید یک جنسی از زبان داشته باشیم که در عین پافشاری حداکثری بر مبانی و تحفظ محکم بر خطوط قرمز خود، بتوانیم از بیشترین ظرفیت ارتباطی برخوردار باشیم، بعضی از بزرگواران در حوزه علمیه قم به خوبی با مبانی شیعه آشنا هستند، اما زبان ارتباط این مبانی با گفتمان‌های رقیب و مخالف را نمی‌دانند و حرف آخر را در همان ابتدای بحث می‌زنند، درک بین المللی زبان خاص خود را می‌طلبد.
وی فکر کردن به شیوه ایرانی صرف را عامل عدم موفقیت در ارتباط تمدنی با مسلمانان سایر ملل معرفی کرد و اظهار داشت: وضعیت شیعیان در ایران با سایر کشورها متفاوت است و باید بپذیریم که مدل شیعه ایرانی با سایر ملل فرق دارد، ایران تحت تأثیر رهبری امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب و بیش از دهها نهضت بیداری اسلامی در دو قرن اخیر قرار دارد و از شیعه ایرانی پشتیبانی تاریخی صورت گرفته است و منزلت و عبرت تاریخی بالایی را کسب کرده است که این امتیازات برای شیعیان دیگر متصور نیست و آن‌ها در محرومیتهای زیادی قرار داشتهاند.
لزوم ورود زبان آموزی در سیستم آموزشی حوزه علمیه
رهدار با بیان اینکه حوزه علمیه زبان مناسب میان مبانی و ذهن خود در مقیاس جهانی را پیدا نکرده است، گفت: هم سخنی با ظرفیت‌های بیرونی باید برای ما بسیار مهم باشد.
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با تأکید بر لزوم جستجوی راه حل برای زبان آموزی طلاب در سیستم آموزشی حوزه‌های علمیه، تصریح کرد: راه حل این نیست که مؤسسات آموزش زبان دوم در قم فعال شوند و طلاب برای آموزش زبان به این مؤسسات بروند، بلکه باید زبان در سیستم حوزه علمیه تبدیل به بعد آموزش و پژوهش شود و باید به گونه‌ای برنامه ریزی شود که همه طلاب چند زبان غیرمادری را در حوزه فرا بگیرند.
حوزه دغدغه امتداد اجتماعی استنباطات فکری خود را ندارد
وی اظهار داشت: هر تمدنی که در جهان شکل گرفته لزوماً از بستر یک حکومت ایجاد شده است، امروز حوزه‌های علمیه همان دروسی را می‌خوانند که قبل از انقلاب هم تدریس می‌شدند، بنابراین حوزه علمیه در نقش یک همسایه خوب برای انقلاب اسلامی است و هنوز در نقش یک کفیل برای حکومت اسلامی ظاهر نشده است، مسائل حوزه باید مسائل انقلاب باشد و برای حل آن‌ها تلاش شود، امروز حتی یک جزوه پنجاه صفحهای در خصوص فقه توریسم در حوزه علمیه وجود ندارد، امروز نیازهای ضروری فراوانی در حوزه‌های جدید فقه وجود دارد که مغفول مانده است.
حجت‌الاسلام رهدار با بیان اینکه اگر حوزه درک خود نسبت به مناسبات حکومت را تنظیم نکند نمی‌تواند خیز تمدنی داشته باشد، گفت: لازم است تا کتاب‌های حوزوی هدفمند نوشته شوند، روزانه کتاب‌های زیاد و خوبی در قم چاپ می‌شوند که از چاپخانه به قفسه می‌روند، متأسفانه حوزه بیشتر اصالت المحتوایی است و دغدغه امتداد اجتماعی استنباطات فکری خود را ندارد و چنین حوزه‌ای نمی‌تواند تمدن ساز باشد، تولیدات علمی حوزه باید در زندگی مردم وارد شود، بر اساس تحقیقات صورت گرفته فقه در بدنه اجرایی کشور جایگاهی ندارد.
