شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
ما الآن با بعضی از خانواده‌ها مواجه هستیم که خیال می‌کنند اگر فرزندشان وارد حوزه شود، فقط قرآن می‌خواند و مفاتیح دوره می‌کند و از یک ساعت قبل از نماز، نماز مستحبی خوانده و به زیارت می‌رود. تصورشان از حوزه این است که مرکزی برای تقدس است. در کنار آن‌هم بحث‌های حاشیه‌ای وجود دارد. مردم نمی‌دانند که ما بحث‌های بسیار تخصصی داریم که هر چه جوان ما نبوغ داشته باشد و آن را در فقه و اصول خرج کند، بازهم کم می‌آورد.
اختصاصی شبکه اجتهاد: گذشت بیش از ده سال از عمر بزرگترین سایت فقهی و حقوقی کشور، زمان مناسبی است تا موفقیتها و ضعفهای آن به بحث گذاشته شود. در روزهای پایانی سال، با استاد رضا اسلامی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفتگو کردیم. او با بیان اینکه اصل ایجاد سایت شبکه اجتهاد، اتفاق بسیار مبارک و مغتنمی است، نقدهای خود نسبت به عملکرد شبکه اجتهاد را به صراحت بیان کرد.
از این استاد حوزه عملیه قم پرسیده شد «نظر شما در مورد سایت شبکه اجتهاد به‌عنوان تنها سایت تخصصی کشور درزمینه فقه و اصول، چیست؟ آیا لزومی به پوشش اخبار فقهی و تولید محتوای رسانه‌ای در عرصه فقه وجود داشته است؟ و اگر این چنین است، شبکه اجتهاد تا چه مقدار توانسته این خلأ را پر کند؟» و او پاسخ داد:
بنده به‌حسب تجربه خودم از شبکه اجتهاد استفاده کرده‌ام. شبکه خوبی است و اساساً معتقدم که ما یک ضعفی در ناحیه معرفی حوزه به‌عنوان یک محیط علمی داریمظ؛ چون ما اطلاعاتی از روحانیت و حوزه داریم که مربوط به مباحث اجتماعی و کارکرد و جایگاه روحانیت و ارتباطات مردم با روحانیت است. این فاز از تأثیرگذاری روحانیت در اجتماع و تعامل با مردم، بحث دیگری است؛ ولی بحث اینکه نوع کار علمی حوزه‌ها چیست؟ تفقه چیست؟ نوع دروسی که حوزویان می‌خوانند چیست؟ این اطلاعات هم برای خود مردم و هم برای حوزویان لازم است که معرفی شود. من در یک‌زمانی مدنظرم بود که ما یک مجله اجتهاد در شبکه چهار سیما درست کنیم. یک مجری داشته باشیم که توانمند باشد و از فعالیت علمی مراجع گزارش دهد. الآن مردم، دوست دارند بداند یک مرجع تقلید از صبح تا شب چه می‌کند؟ دروس خارج چه جور دروسی است؟ در این دروس چه بحث‌هایی مطرح می‌شود؟ مثلاً حلقه استفتائات آقایان چه نوع حلقه‌ای است؟ یا نشست‌های علمی حوزه در یک سال اخیر چه محورهایی را دنبال می‌کرده است؟
وضعیت فقه و فلسفه و کلام در حوزه چگونه است؟ ما یک مجله‌ای لازم داریم برای اینکه تولیدات علمی و فعالیت‌های علمی حوزه را گزارش دهیم؛ یعنی بحث‌های تخصصی علمی که مربوط به حوزه است. چه علومی که ذاتاً مربوط به حوزه است و در بستر دین متولدشده است. مثل علم فقه و حدیث و تفسیر؛ و چه علومی که درجاهای دیگر هم هست، اما شکل دینی آن نیز وجود دارد. مثلاً علم حقوق، اسلامی و غیر اسلامی دارد. اخلاق نیز همین‌طور است. الآن در حوزه‌ها مباحث تخصصی اخلاق و حقوق و روانشناسی اسلامی هم داریم. این علوم حوزوی یعنی تولیدات علمی حوزوی، باید انعکاس داشته باشد. اخبارش را باید منتشر کرد. هم خود حوزه آشنا بشود و هم دانشگاه آشنا بشود و هم یک‌لایه عمومی آن را، مردم آشنا شوند؛ یعنی یک جوانی که دیپلم گرفته و می‌خواهد وارد حوزه شود، بفهمد در حوزه چه می‌گذرد.
ما الآن با بعضی از خانواده‌ها مواجه هستیم که خیال می‌کنند اگر فرزندشان وارد حوزه شود، فقط قرآن می‌خواند و مفاتیح دوره می‌کند و از یک ساعت قبل از نماز، نماز مستحبی خوانده و به زیارت می‌رود. تصورشان از حوزه این است که مرکزی برای تقدس است. در کنار آن‌هم بحث‌های حاشیه‌ای وجود دارد. مردم نمی‌دانند که ما بحث‌های بسیار تخصصی داریم که هر چه جوان ما نبوغ داشته باشد و آن را در فقه و اصول خرج کند، بازهم کم می‌آورد.
به هر حال، ما اطلاع‌رسانی از محتوای علمی حوزه‌ها ضعیف است. این اطلاع‌رسانی هم در داخل و هم در خارج از کشور نیاز است. بعضی وقت‌ها مهمان‌های خارجی که می‌آیند و تولیدات حوزوی ما را می‌بینند، تعجب می‌کنند و می‌گویند شما که این‌همه بحث علمی تولید کرده‌اید، چرا ترجمه نمی‌کنید و به ما نمی‌دهید؟ وقتی فقط عنوان مباحثی که تولید کرده‌ایم را برایشان ترجمه می‌کنیم، تعجب می‌کنند و می‌گویند این مطالب کجا ترجمه‌شده و کجا بارگذاری شده است؟ ما همه این‌ها را می‌خواهیم. یک‌وقت افرادی از دانشگاه عراق آمده بودند و تولیدات حوزوی ما را در دفتر تبلیغات دیده بودند، گفته بودند همه این تولیدات را ما می‌خواهیم. پس معلوم می‌شود که ما اخبار علمی حوزه را خوب منعکس نمی‌کنیم.
اطلاع رسانی، هم برای پذیرش حوزه و هم برای کارآمدی حوزه مؤثر است. ما می‌توانیم برخی از مشکلات اجتماعی مردم را حل کنیم. با اطلاع رسانی، مردم که وجوهاتشان را به مراجع می‌دهند و بخشی از این وجوهات در حوزه صرف می‌شود، می‌دانند که حوزه چه زحمتی در مقابله با تهاجم فرهنگی و جریانات روشنفکری و ترسیم و تبیین عدالت که مقام معظم رهبری اخیراً در این گام دوم فرمودند می‌کند. واقعاً جفای در حق حوزه است که تولیدات حوزه و کمکی که حوزه ازنظر نرم‌افزاری به دستگاه‌های دولتی می‌کند، بیان نشود. حوزه مشکلات علمی قوه قضائیه و مشکلات علمی پزشکی و مشکلات علمی بانکداری را حل می‌کند. عده‌ای که نزدیک به این مراکز تخصصی هستند، مطالبی را می‌دانند؛ اما طلبه‌هایی که در پردیسان هستند، گاهی از فیضیه هم خبر ندارند.
پس ما حتماً به این سایت احتیاج داریم. این سایت متمرکز بر فقه و اجتهاد است. یک سایت هم مثل این سایت باید به‌صورت تخصصی راجع به رشته‌های دیگر علوم که در حوزه‌ها بر روی آن کار می‌شود باید داشته باشیم. مثلاً کلام در حوزه جایگاه ویژه و مهمی دارد و اخبار آن باید منتشر شود. در این کار، انجمن‌های علمی هم می‌تواند کمک کنند.
اما آسیب‌هایی که می‌تواند متوجه این شبکه باشد، مباحث ضعیف یا خلط بحث‌های علمی با بحث‌های اجتماعی است. البته مباحث علمی، گاهی تأثیرات اجتماعی دارد و ازاین‌جهت اشکالی در انعکاس نیست؛ اما مباحثی که ذاتاً مباحث اجتماعی است مثل لباس روحانیت که فلان روحانی را خلع لباس کردند یا فلان روحانی درگیری درست کرده است و مباحث این‌چنینی، اخبار اجتماعی حوزه است و به شبکه اجتهاد نمی‌خورد.
شبکه اجتهاد باید حتماً از مراجع، اخبار داشته باشد. از سطوح عالی حوزه باید اخبار داشته باشد. از نشست‌های علمی حوزه باید خبر داشته باشد. از معرفی رشته‌های تخصصی باید خبر داشته باشد. از حل شبهات که مقام معظم رهبری در این بیانیه اخیر هم اشاره‌کرده‌اند و در دیدارشان با دفتر تبلیغات هم فرمودند که شبهات را حوزه باید پاسخ بدهد، باید اطلاع رسانی کند. از شبکه اجتهاد توقع می‌رود که هم شبهه‌ها را شناسایی کند و هم راه‌حل‌هایی که در حوزه‌ها داده می‌شود که بسیار هم هست، منعکس شود. چون شبهه به صد لسان گفته می‌شود ولی جوابش منعکس نمی‌شود.
توقع می‌رود که افراد و سوژه‌هایی که انتخاب می‌شوند، افرادی باشند که جایگاه علمی داشته باشند. سوژه باید بار علمی داشته باشد و درعین‌حال جذاب هم باشد. باید مقداری از پیچیدگی‌های بحث‌های علمی و ادبیات ثقیل حوزوی هم فاصله بگیرد؛ یعنی آن‌قدر تخصصی نشود که ادبیات کفایه و مکاسب در آن به کار برود بلکه باید به زبان روز و همه‌کس فهم، بازگو بشود.
طبعاً مدیریت شبکه باید قوی باشد. مدیریت باید در مباحث اجتهادی دستی داشته باشد. کسانی که می‌خواهند اخبار را منتشر کنند، باید اهل‌فن باشند؛ یعنی گزارشگر علمی باشند. در نشست‌های علمی، گاهی مواقع دیدیم که وقتی شخصی می‌خواهد نشست را پیاده کند، وقتی اطلاعات محتوایی ندارد، نمی‌تواند نشست را پیاده کند؛ اما یک طلبه فاضل که خودش کلام و فقه و اصول خوانده است، می‌تواند متن را خوب پیاده کند.
به هر صورت اصل کار بسیار خوب است ولی باید متوجه این باشیم که سطح شبکه، با مباحث جانبی که صرفاً جذابیت دارد پایین نیاید. جذابیت بحث‌های علمی به این نیست که بحث اجتماعی و سیاسی را در آن مخلوط‌کنیم. جذابیت بحث علمی به این است که بتوانیم آن بحث را به زبان خوب بگوییم و ثمرات و کاربردهای آن را بیان کنیم. سایت باید ناظر به تلاش علمی حوزه باشد.
گاهی این سؤال مطرح می‌شود که این آقایان در حوزه چه می‌کنند؟ برخی خیال می‌کنند که آقایان فقط نماز می‌خوانند و فقط جمکران می‌روند یا کنار حرم حضرت معصومه سلام‌الله علیها بست نشسته‌اند. علمای ما تلاش‌های علمی زیادی دارند. من زندگی‌نامه مرحوم آیت‌الله بهجت را می‌خواندم. ایشان در حدود نود سال، التزام داشت به مطالعه تفسیر در یک ساعت معین، مطالعه فقه و اصول برای درس خارج فقه و اصول و رسیدگی به استفتائات.
اگر ما این مطالب را به جهان بگوییم تعجب می‌کند. یک انسان حدوداً نودساله، نوع فعالیت علمی به‌عنوان یک رجل حوزوی. به‌عنوان یک فقیه، اگر نفس فعالیت این شخص را به دنیا معرفی کنند، دنیا متعجب خواهد شد. مراجع ما مثل آیت‌الله صافی و آیت‌الله مکارم و آیت‌الله شبیری زنجانی، در سن بین هشتاد تا نود سال و بیشتر هستند، کارنامه علمی و تلاش این بزرگواران را بررسی کنید. این مطالب باید در شبکه اجتهاد منعکس شود.
