عزاداری؛ ظرفیت‌ها و آسیب‌ها

متاسفانه گاهی در کنار عزاداری‌های شرع پسند و عقل پسند و مطابق شرع حرکاتی انجام می‌شود که وهن مذهب و دین و حتی وهن ملت است که یکی از آنها خرافه و دیگری بدعت است. بدعت یعنی چیزی که جزو دین نیست ولی وارد دین شود؛ مثلا من هیچوقت با قمه زدن کنار نیامدم و هیچوقت نتوانستم از زنجیر زدن‌هایی که باعث می‌شود تا خون جاری شود، دفاع کنم.

به گزارش شبکه اجتهاد، استاد ابوالقاسم علیدوست به مناسبت ماه محرم و عزاداری سیدالشهدا (علیه‌السلام) ضمن بیان برخی ظرفیت‌ها، همچنین آسیب‌هایی که در عزاداری‌ها وجود دارد، در گفت‌وگو با «ایرنا» اظهار داشت: عزاداری‌ها رمز وحدت و اتحاد دینی و ملی ماست. از طریق مجالس امام حسین (علیه‌السلام) است که ملت با سلیقه‌های مختلف کنار هم‌‌ می‌نشینند، به گونه‌‌ای که نه فقط شیعه بلکه اهل سنت، مسیحی و یهودی نیز در این مجالس شرکت‌‌ می‌کنند.

وی افزود: هر وقت عزاداری‌های ما با شکوهتر بوده وحدت ملی و دینی ما نیز پررنگ تر و منسجم تر بوده است. در دوران صفویه به موازاتی که عزاداری رواج پیدا کرده، کشور به وحدت رسیده و کمتر دورانی داریم که مانند صفویه وحدت دینی و ملی خودش را نشان داده باشد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: احیای تشیع و آثار شیعه یکی دیگر از آثار عزاداری است، به گونه‌‌ای که نام شیعه روز به روز در جهان بلندتر و بیشتر شنیده‌‌ می‌شود و یکی از دلایل آن این است که ذات تشیع یک ذات منطقی و عقلانی است. به طور قطع در ده‌ها کشور عزاداری انجام‌‌ می‌شود.

وی از عزاداری به عنوان تعظیم شعائر یاد کرد و گفت: عزاداری برای سیدالشهدا بزرگداشت یک حادثه بزرگ است که جزو تعظیم شعائر محسوب‌‌ می‌شود. تعظیم شعائر یا مستحب است و عبادت محسوب‌‌ می‌شود و یا بالاتر از آن واجب است و اگر امروز کسی بگوید اصل عزاداری بر سیدالشهدا و بزرگداشت این حادثه واجب است، فتوای غیرفنی نداده است.

عزاداری و زنده کردن اهداف امام حسین (ع)

علیدوست زنده کردن اهداف امام حسین (علیه‌السلام) را یکی از ظرفیت‌های عزاداری بر شمرد و گفت: اگر عزاداری انجام شود، اهداف امام حسین نیز زنده‌‌ می‌شود و هدف آن حضرت احیای دین و ارزش‌ها است. اهتمام به حفظ حق الله و حق الناس است. مبارزه با ظلم نیز یکی از اهداف امام حسین است و همه اینها با عزاداری احیا‌‌ می‌شود. تکریم نماز است. نشان دادن اخلاق است و …

وی ادامه داد: بیان شریعت و بیان دین خدا نیز یکی دیگر از آثار عزاداری است. اگر مجالس ما و عزاداری‌های ما به دست مبلغان دین و عالمان باشد، از این طریق بسیاری از احکام خدا، اخلاق و مسائل دینی مانند توحید، نبوت و امامت گفته‌‌ می‌شود.

آگاهی و رسیدگی به حال مستمندان

رئیس انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم یکی دیگر از آثار عزاداری را کمک به مستمندان دانست و گفت: در ماه محرم و مجالس حسینی بسیاری از عزاداران به فقرا و نیازمندان کمک و به نیاز‌های آنان رسیدگی‌‌ می‌کنند.

وی افزود: گاهی در همین هیات‌ها چند جوان دور هم جمع‌‌ می‌شوند و پولی روی هم‌‌ می‌گذارند تا سفره‌‌ای را برای عزاداران برپا کنند. در برخی از همین جلسات صدها میلیون تومان پول جمع‌‌ می‌شود و به نیازمندان اختصاص‌‌ می‌یابد.

این استاد حوزه اضافه کرد: گاهی برخی افراد‌‌ می‌گویند پول روضه خوانی را خرج فلان فقیر و یا جهیز دختران نیازمند کنید در حالی که وقتی همین هیات‌های عزاداری برگزار‌‌ می‌شود، امکانات بسیاری جمع‌‌ می‌شود. بنابر این کمک به فقرا از این طریق انجام‌‌ می‌شود.

وی ضمن برشمردن آثار سیاسی، فرهنگی و اجتماعی عزاداری به برخی آسیب‌ها نیز اشاره کرد و گفت: به موازاتی که عزاداری سیدالشهدا علیه‌السلام کاری پسندیده و مبارک است و آثار فراوانی دارد ولی اگر دچار برخی آسیب‌ها شود، آن آثار از بین‌‌ می‌رود و به ضدش تبدیل‌‌ می‌شود.

آسیب‌های جانبی عزاداری

استاد علیدوست افزود: متاسفانه گاهی در کنار عزاداری‌های شرع پسند و عقل پسند و مطابق شرع حرکاتی انجام‌‌ می‌شود که وهن مذهب و دین و حتی وهن ملت است که یکی از آنها خرافه و دیگری بدعت است. بدعت یعنی چیزی که جزو دین نیست وارد دین شود.

وی با بیان برخی دیگر از مصداق‌های خرافه و بدعت در عزاداری‌ها گفت: هیچوقت اهل بیت چنین چیزهایی را به ما یاد نداده اند. آیا در مجالس امام صادق (علیه‌السلام) هنگام عزاداری چنین کارهایی صورت‌‌ می‌گرفت و آیا در حضور عالمان بزرگ در طول تاریخ چنین حرکاتی وجود داشته است؟!

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تاکیدکرد: گاهی بعضی مطالب هرچند فی نفسه صحیح است ولی آیا حق داریم هر چیزی را بگوییم. اگر موجب تمسخر و استهزا‌‌ می‌شود، نباید بر زبان آوریم و انجام دهیم. بعضی‌‌ می‌گویند ما آنچه را که معتقدیم درست است، بیان‌‌ می‌کنیم و هر کسی آزاد است هرگونه که‌‌ می‌خواهد برداشت کند و ما مسئول برداشت دیگران نیستیم درحالی که این بیان بر خلاف قرآن است.

وی با استناد به آیه ۱۰۴ سوره بقره گفت: قرآن به مومنان‌‌ می‌فرماید: از واژه «راعنا» استفاده نکنید و به جای آن بگویید «انظرنا». گفتن کلمه راعنا باعث ملعبه و مضحکه مسلمانان‌‌ می‌شد. من به عنوان سخنران یا مبلغ یا مداح مسئول برداشت طبیعی دیگران هستم؛ یعنی اگر مطلبی را بگویم که موجب تمسخر‌‌ می‌شود، نباید بگویم.

علیدوست افزود: در آموزه‌های دینی به قدری کرامات معقول و مستند از زندگی ائمه علیهم السلام داریم که‌‌ می‌توان در جلسات عزاداری بیان کرد ولی مطرح کردن برخی مسائل گاهی به دست بیگانگان‌‌ می‌افتد و عده‌‌ای را از دین خدا خارج‌‌ می‌کند!‌‌ نمی‌توان گفت: من حقیقت را گفتم و اگر او خارج شد مهم نیست. اینگونه نیست.

وی اضافه کرد: برخی‌‌ می‌گویند هدف وسیله را توجیه‌‌ می‌کند و با همین استدلال سخنانی را بیان‌‌ می‌کنند. صدا و سیما بیشتر مواظبت کند. آیا نباید شیوه نامه‌‌ای داشته باشند تا گویندگان از نقل غیر واقعی، موهن و بدون منبع مطالب منع شوند و اگر یک بار این کار را کردند، حداقل دیگر آنان را دعوت نکنند.

این استاد حوزه از اذیت دیگران به عنوان آسیبی دیگر یاد کرد و گفت: گاهی مجالس عزاداری تا پاسی از شب با پخش صدا از بلندگو به طول‌‌ می‌انجامد. امام صادق (علیه‌السلام) به یکی از شیعیان فرمودند: «بد از همه بد است ولی از تو بدتر است و کار خوب از هر کسی صادر شود، خوب است و از تو بهتر است.» در عزاداری اگر مزاحمت وجود داشته باشد، مصداق این سخن امام صادق خواهد بود.

عزاداری و سیاست

وی ادامه داد: حرکت امام حسین (علیه‌السلام) یک حرکت مذهبی سیاسی است؛ یعنی حرکت امام صرفا مذهبی به معنای مقابل سیاسی نبود؛ چنانکه صرفا سیاسی هم نبود. عزاداری هم اگر در راستای هدف سیدالشهدا باشد، هم سیاسی و هم مذهبی است؛ یعنی جنس عزاداری از جنس سیاسی جدا نیست اما چند سالی است عزاداری‌ها به باشگاه سیاسی برخی افراد و جناح‌های خاص تبدیل شده است.

استاد علیدوست افزود: گاهی مردم را به نام عزاداری جمع‌‌ می‌کنند ولی در حین عزاداری مجلس را به سمت یک جناح خاص سیاسی‌‌ می‌برند و وقتی اعتراض‌‌ می‌شود،‌‌ می‌گویند سیاست ما عین دیانت ماست ولی‌‌ نمی‌گویند که هیچ کسی نگفته است عاشورا عین سیاست جناح خاص ماست و ما نباید از این ظرفیت برای این یا آن جناح استفاده کنیم. البته ممکن است آثار آن در کوتاه مدت به نفع یک جناح باشد ولی در درازمدت هیچکس سود‌‌ نمی‌برد.

وی اضافه کرد: البته من اراده‌‌ای از صاحبان اراده و نفوذ در اینباره‌‌ نمی‌بینم که این مساله را مهار کنند و از آن جلوگیری به عمل آید. وقتی از اهداف امام حسین (علیه‌السلام)‌‌ می‌گوییم یعنی از مبارزه با ظلم و امر به معروف و نهی از منکر سخن‌‌ می‌گوییم و این مسائل بحث‌های سیاسی است ولی وقتی به یک گروه کشیده‌‌ می‌شود، خیانتی است که اهل بیت نخواهند بخشید.