اجتهاد و اصول فقه

مقام معظم رهبری در بیانات خویش با دقتی ژرف، الزامات و محدوده‌های مقام اجتهاد را به روشنی ترسیم نمودند و همچنین شرایط و ضوابط مقام تبلیغ را تشریح فرمودند. شاید مهمترین نکته توجه به این است که فقه ما نباید التقاطی شود. همانطور که امام در برهه‌ای فرمودند باید فقه، فقه جواهری باقی بماند. البته معنایش این نیست که در …

چگونه می‌توان احکام فقهی را به رفتارهای جمعی و هنجارهای اجتماعی بدل کرد؟ این پرسش، محور اصلی چهل‌ودومین نشست از سلسله‌نشست‌های «یکشنبه‌های روش» بود که با ارائه‌ی حجت‌الاسلام والمسلمین محسن الویری و نقد دکتر کیومرث اشتریان، به بررسی امکان‌سنجی کاربست «اقدام‌پژوهی» در امتداد اجتماعی گزاره‌های فقهی پرداخت؛ رویکردی که تلاش دارد با عبور از مرزهای نظریه‌پردازی صرف، فقه را به …

بیست‌وششمین اجلاس مجمع جهانی فقه اسلامی در دوحه قطر با حضور برجسته‌ترین فقها و اندیشمندان جهان اسلام و هیئت جمهوری اسلامی ایران به سرپرستی استاد احمد مبلغی برگزار شد. در این اجلاس که با محوریت مسائل فقهی معاصر برگزار گردید، علاوه بر قرائت بیانیه محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین، مباحث علمی و فقهی متنوعی شامل حمایت از کودکان، …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پیام راهبردی مقام معظم رهبری‌مدظله‌العالی به همایش بین‌المللی یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم، نقشه راهی دقیق و مسئولیت‌آفرین را پیش‌روی نخبگان، مدیران و برنامه‌ریزان حوزه‌های علمیه گشود. واژه‌های کلیدی‌ای چون «حوزه پیشرو و سرآمد»، «پاسداری از میراث عظیم»، «افق‌گشایی و تمدن‌سازی» و «استفاده از ابزارهای متناسب با زمان»، به‌خوبی نشان می‌دهند که حوزه امروز نه‌تنها نیازمند …

شبکه اجتهاد: حوزه‌های تشیع از مدینه تا کوفه تا خراسان و قم و نجف در مقابل دیگری‌ای تشکیل شده که: مذهب عامه (از حیث علمی) و سلاطین جور (از حیث عملی) بوده است. حفاظت از اصول و فروع مذهب حقه به لحاظ علمی و گسترش شعائر آن به لحاظ تبلیغی، اصلی‌ترین و مستمرترین وظیفه حوزه‌های شیعی در تاریخ بوده است؛ …

آیت‌الله جوادی آملی با تأکید بر اینکه «احیای عقل» زیربنای حیات علمی و تمدنی حوزه‌های شیعه است، حوزه را زنده و اثرگذار دانست اگر اصول دین همچون فروع آن، بر مدار عقل استوار گردد؛ ایشان عقل را نه تنها حجت درونی، بلکه قطب فرهنگی ملت‌ها و رمز تداوم حوزه‌های هزار ساله مانند قم و نجف معرفی کرد. به گزارش شبکه …

آیت‌الله مکارم شیرازی در پیامی به همایش یکصدمین سال بازتاسیس حوزه علمیه قم، ۱۰ توصیه مهم برای حفظ و شکوفایی آینده این حوزه علمی را ارائه دادند. از جمله این توصیه‌ها می‌توان به تأکید بر تهذیب نفس، پایبندی به سنت‌های اصیل حوزوی، تقویت جریان علمی و تربیت طلاب متخصص، و استفاده هوشمندانه از فناوری‌های نوین اشاره کرد. ایشان همچنین بر …

حضرت آیت‌الله سبحانی گفت: شهر قم به عنوان یک مرکز مهم علوم اسلامی از قرن سوم هجری تاکنون همواره یکی از مهمترین مراکز علوم اسلامی به ویژه علوم حدیث و فقه بوده است، با این حال پس از رکود علمی در دوران قاجاریه، شیخ عبدالکریم حائری مشهور به شیخ مؤسس با تأسیس حوزه علمیه قم بار دیگر مکان علمی این …

آیت‌الله نوری همدانی در پیامی به همایش صدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم، با اشاره به نقش راهبردی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (ره) در پایه‌گذاری حوزه‌ای اثرگذار، بر مسئولیت سنگین امروز حوزه در صیانت از این میراث، پاسخگویی به نیازهای روز و ایفای نقش تمدن‌ساز در پرتو قرآن، سنت، عقل و ولایت تأکید کرد و گفت: با تکیه بر …

رهبر معظم انقلاب در پیام به همایش یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم، با تأکید بر ضرورت تحول در علم فقه، خواستار پاسخگویی فقه شیعه به نیازهای پیچیده امروز، تبیین نظامات اجتماعی اسلامی و توجه به عناصر زمان و مکان در اجتهاد شدند تا حوزه علمیه در مسیر تمدن‌سازی اسلامی پیشرو باشد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، پیام حضرت آیت‌الله خامنه‌ای …

در شیوه‌ی کار کنونیِ حوزه، در بخش فقهی، توجّه کافی به این اولویّتها دیده نمیشود. گاه می‌بینیم برخی مهارتهای علمی که عموماً جنبه‌ی آلی و مقدّماتی برای رسیدن به حکم شرع را دارد یا بعضی موضوعات فقهی یا اصولی خارج از اولویّتها، فقیه و محقّق را با شیرینی وسوسه‌انگیز خود، چنان در خود غرق میکند که ذهن او را بکلّی …

شبکه اجتهاد: چند سالی است که در مطالعات اسلام‌ شناسی اقبال مجددی به ابن تیمیه و افکار و آثار او دیده می‌شود. ابن تیمیه زندگی کم و بیش جالب توجهی داشته و به دلیل موقعیت ممتاز تاریخی که در آن بسر می‌برده و نیز پاره‌ای از موضعگیری‌های سیاسی و دینی او و همچنین تعدد آثارش می‌تواند موضوع جالب توجهی برای …

دفتر اول از سلسله مباحث گستره شریعت، درس‌گفتارهای استاد شیخ حیدر حب‌الله با عنوان «شریعت حداکثری؛ نگاهی انتقادی به مبانی و ادله» توسط نشر طه چاپ و به زیور طبع آراسته شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، گستره نفوذ شریعت و میزان تأثیر آن بر تمامی ابعاد حیات انسان همواره عرصه مناقشه و اندیشه‌ورزی بوده است؛ آیا شریعت با دیدگاهی حداکثری …

فقه معاصر، در برابر پیچیدگی‌های زمانه‌ای ایستاده که هم فرصت تمدن‌سازی دارد و هم خطر بی‌اثری. در چنین دوره‌ای، بازاندیشی در نسبت فقه با قرآن، جامعه، قانون و حتی تمدن، دیگر یک ضرورت نظری نیست؛ بلکه پیش‌شرط حیات واقعی فقه است. در این میان، «درگاه جامع فقه معاصر» نه صرفاً یک ابزار فناورانه، بلکه تجلی یک تفکر نو در حوزه‌های …

پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) از تجدید چاپ و عرضه مجموعه حدیثی فاخر «جوامع الکلام فی دعائم الاسلام عن طریق اهل‌البیت علیهم‌السلام» در ۱۸ جلد به زبان عربی خبر داد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب گران‌سنگ «جوامع الکلام فی دعائم الاسلام عن طریق اهل‌البیت علیهم‌السلام» تألیف علامه سیدمیرزا محمد بن شرف‌الدین علی الحسینی الموسوی الجزائری است و یکی …

نشست علمی «نقش علوم تجربی در فرآیند استنباط» با ارائه استاد شیخ حمید درایتی، ۲۸ فروردین‌ماه ۱۴۰۴ در مدرسه عالی فقاهت آل‌محمد (ع) برگزار شد. استاد حوزه علمیه مشهد با بررسی نقاط تماس میان دانش تجربی و فرآیند استنباط فقهی، از نقش ابزارهای علمی، یافته‌های نوین و مفاهیم تخصصی جدید در فهم و بازتعریف موضوعات فقهی سخن گفت و برخی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: سرزمین پر یُمن یَمَن، سرزمین گنج‌های با ارزش‌ است. احتمالاً نخستین تصویر از گنج‌های یمن در ذهن ما، همان عقیق خوش‌رنگ یمانی باشد. تصویر ذهنی دیگر ما از یمن، مردمانی دلاور و ظلم‌ستیز است که به رسمِ دیرینهٔ خود، خنجر یمانی را زیر کمربندهایشان می‌بندند. تردیدی نیست که ارجمندترین گنج این کشور، همین مردم بی‌نظیرند. اما با …

کتاب «مرد تدبیر و مدارا؛ احوال، افکار و آثار آیت‌ﷲ‌ حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی» تألیف سیدعباس رضوی، با اشراف و تکمیل استاد رضا مختاری از سلسله منشورات «بزرگان شیعه» موسسه کتاب‌شناسی شیعه است که به تازگی در ۱۱۲۰ صفحه منتشر شده‌است. طرح «بزرگان شیعه» شامل شرح حال جامع زندگی یکصدوده نفر از بزرگان شیعه است که نود و چهارمین …

شبکه اجتهاد: چالش فرا روی حدیث پژوهان مدرن با رویکرد مطالعات حدیثی معاصر در مطالعه مسئله هجده از کتاب الحدود الخلاف، عدم اشاره شیخ طوسی به مفاد و مضمون مستندات حدیثی فتوای او است و برای پژوهشگران روشن نیست که احادیث مد نظر شیخ طوسی کدام است؟ زیرا شیخ طوسی فقط به تعبیر کلی و مبهم «واخبارهم» اکتفا کرده و …

کتاب نقش شیعه در روایت و تدوین حدیث از تالیفات استاد شیخ محمد جعفر طبسی است که به زبان عربی و با عنوان «دور الشیعه فی الحدیث روایه وتدوینا» نگارش یافته، از سوی انتشارات «عتبه مقدسه عباسیه» در ۳۱۵ صفحه به زیور طبع آراسته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، باید دانست که اصطلاح شیعه از القابی است که برای صحابه‌ای …

در این نوشتار، قاعده لزوم عقلی تقدیم اهم توسط استاد سید محمد نجفی یزدی، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است و ایشان در این زمینه قائل به تفصیل هستند. اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از قواعد مهم که در علم اصول در مبحث تزاحم و در فقه و بحث قواعد فقهیه مطرح می‌شود، بحث تقدیم اهم بر مهم به هنگام …

شبکه اجتهاد: راهبردهای امام صادق (علیه‌السلام) در پی‌ریزی تمدن‌جهانی اسلام و برپایی حکومت صالحان را می‌توان در سه سطح تحلیل کرد: ۱- احیاء فقه شیعه به عنوان فقه برتر و استدلالی، و نه فقه مبتنی بر قیاس و استحصان. فقهی که نرم‌افزار حکومت، و در نهایت تمدن دینی است، و اگر چنین نباشد چیزی جز لغو نیست. فقهی که تا …

شبکه اجتهاد: یکی از ابعاد مهمی که باید از نگاه حدیث پژوهان در مسیر اصالت‌سنجی نصوص احادیث مخفی نماید، پژوهش‌های مقایسه‌ایِ مشابهت‌هایِ لفظی و معنایی بین احادیث است. البته این دست پژوهش‌ها امر جدیدی نیست و از دیرباز مورد توجه دانشمندان اسلامی بوده است. برخی نیز تلاش‌های خوبی برای دست‌یابی به چهارچوبی مشخص در این زمینه انجام داده‌اند. البته باید …

استاد احمد مبلغی در نشست‌ علمی «یکشنبه‌های روش»، به تبیین نقش و روش بهره‌گیری از علوم اجتماعی در فقه و عملیات استنباط احکام پرداخت. این استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر ضرورت استفاده روشمند از دستاوردهای علوم اجتماعی، به‌ویژه در مرحله «موضوع‌شناسی»، چهار سطح تأثیرگذاری این علوم در تأسیس و توسعه رشته‌های نوین فقهی و مسائل نوظهور را تشریح …

آیا فقه سنتی توان پاسخگویی به پیچیدگی‌های حکمرانی مدرن را دارد؟ استاد عبدالحسین خسروپناه در گفت‌وگویی صریح و علمی، ضمن تأکید بر غنای روش اجتهادی و ظرفیت فقه جواهری، معتقد است فقه موجود نه تنها ناکارآمد نیست، بلکه باید متناسب با تحولات اجتماعی و ساختارهای نوین، تکامل یابد. او از فقه نظام، اجتهادهای نو، نیاز فقیه به علوم انسانی، و …

مجموعه سه جلدی «تعادل و تراجیح» مباحث اصولی استاد محمدجواد فاضل لنکرانی از سوی نشر مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم‌السلام) روانه بازار نشر شد و در اختیار اساتید و پژوهشگران قرار گرفت. به گزارش خبرنگار اجتهاد، مبحث تعادل و تراجیح از مباحث بسیار مهم و بنیادین علم اصول فقه است که به بررسی روش‌های حلّ تعارض بین ادله مختلف در …

نوشتار حاضر با تقسیم ثنایی تخییر به دو قسم «تخییر در اصل عمل و تخییر تطبیقی»، تصاویر ثبوتی و اثباتی تخییر را به شکل تطبیقی بررسی نماید. نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد در بیشتر اقسام تخییر تطبیقی، نظریه «تعلق حکم به عنوان جامع انتزاعی» موجّه و خالی از محذورات ثبوتی و اثباتی است. این پژوهش برخی از نزاع‌ها و تعدادی از …

شبکه اجتهاد: آن‌گاه که گام در وادی اندیشه شهید صدر می‌نهی، نه صرفاً وارد اقلیم دانش، که گویی وارد حریم شناختى نظام واره می‌شوی که در آن عقل با عرف پیوند خورده و وجدان با واقعیت آمیخته است. قاعده فهم عرفی در دستگاه فکری او، نه قاعده‌ای ایستا و جامد، بلکه هسته‌ای زنده و پویاست که از آن در دستان …

کتاب حاضر تلاشی است در جهت تبیین و تحلیل مکاتب تفسیری در فقه امامیه، در این پژوهش، برای نخستین‌بار به گونه‌ای نظام‌مند به واکاوی و بررسی مکاتب تفسیری در فقه امامیه پرداخته شده و با رویکردی بدیع و نوآورانه، تصویری روشن از مبانی، مغروضات و روش‌های هر یک از این مکاتب ارائه گردیده است. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «مکاتب …

شبکه اجتهاد: در میان قله‌های بلند اندیشه اسلامی معاصر، یکی از چهره‌هایی که هنوز آن‌چنان‌که باید شناخته نشده، شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر است؛ اندیشمندی که نه‌تنها در جغرافیای فکری جهان تشیع، بلکه در ساحت اندیشه دینی جهانی جایگاه ممتاز و یگانه‌ای دارد. در حالی‌که بسیاری از متفکران مسلمان در محدوده‌ای خاص از دانش دینی تأثیرگذار بوده‌اند، شهید صدر با …