دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: برای آینده‌نگری حوزه‌های علمیه هفت پیشنهاد دارم. پیشنهاد اول این است، اگر چه دفتر تبلیغات اسلامی در حوزه پژوهش نخبگانی موفق بوده است و توانسته تعامل خوبی با نخبگان علمی داشته باشد، اما در شرایط کنونی باید نیازهای عمومی و اجتماعی را شناسایی کرد و در این عرصه پژوهش‌هایی انجام داد و باید پژوهش‌ها را به این سمت سو پیش برد مانند طلاق که از جمله این مسائل است.

آقای مهدوی کنی به خود من گفت که زمانی آقای خمینی به ما گفت اگر شخص شما را ترور کنند بهتر از این وضع تشریفات است؛ چون این‌ ترور شخصیت است. خود امام به آقای مهدوی کنی گفته بود. آقای مهدوی کنی گفته بود که ما را می‌کشند و… امام گفته بودند که اگر بکشند بهتر از این وضع است. این نکته قابل دفاع هم نیست. مخصوصاً درباره‌ی کسانی که اصلاً سابقه‌ی مبارزاتی هم به آن صورت نداشته‌اند.

وقتی که طلبه بودم، باز هم کتاب نمی‌خریدم و نگه نمی‌داشتم. الان در حقیقت کتابی ندارم! شما می‌دانید که تنها ثروتی که از روحانیون باقی می‌ماند کتاب است، من حتی یک جلد کتاب هم ندارم! در دوران طلبگی در قم، مرتب به کتابخانه مسجد اعظم می‌رفتم. اولین مشتری آنها و آخرین نفری که از آنجا بیرون می‌رفت، من بودم. روزی سه نوبت به کتابخانه می‌رفتم و مطالعه می‌کردم، اما کتاب نگه نمی داشتم، این از خصوصیات من بود.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حداقل در فرهنگ ما، سخن گفتن از «کودک»، تداعی‌کننده افرادی با سن تقریبی ۳ تا ۷ سال است؛ اما شکل‌گیری این مفهوم برخاسته از آن چارچوبی است که ساخت مفاهیم و تعیین قلمرو آن‌ها را در حوزه زندگی روزمره را موجه می‌سازد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: از نظر نهادهای حقوق بشری، افراد زیر ۱۸ سال کودک محسوب می‌شوند، اما در فقه اسلامی، ملاک خروج از کودکی، بلوغ جسمی است. همین امر موجب شده تا مجازات و تعزیر کودکان بالغ زیر ۱۸ سال در جوامع اسلامی با اعتراض نهادهای حقوق بشری مواجه شود.

شبکه اجتهاد: آیت‌الله شیخ محسن اراکی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، عضو مجلس خبرگان رهبری و نیز استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، مهمان گذشته برنامه تلوزیونی «دست خط» بود. متن ذیل مشروح گفتگوی آیت‌الله اراکی در این برنامه است:

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ‌ فاضل السهلانی یکی از نمایندگان آیت‌الله‌ سیستانی در آمریکا و رئیس مرکز اسلامی آیت‌الله‌ خوئی در نیویورک است. در سفر کوتاهی که به ایران داشت با وی درباره فعالیت‌های این مرکز و مسائل مختلفی که متوجه فعالیت‌های اسلامی در کشورهای غربی است به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین صدیقی عدم حضور یا کمرنگ شدن روحانیت در عرصه‌های اجرایی و سیاسی را نه تنها مانع وظیفه اصلی روحانیت نمی‌داند بلکه معتقد است که اگر روحانیت به دلیل حفظ قداست خود بخواهد از مناصب اجرایی دور شود یعنی فرار از مسئولیت‌های اجرایی و مدیریتی کشور و این امر بالاترین جفا به اسلام و دین است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام قدرت‌ الله انصاری، پژوهشگر ارشد مرکز فقهی ائمه اطهار و از اساتید حوزه علمیه قم است. با او که چند سالی است مدیریت پروژه موسوعه فقهی «احکام الطفل و ادلّتها» را به عهده داشته و به‌تازگی نگارش این مجموعه ۹ جلدی را با گروهی از محققین به پایان رسانده است، در رابطه با حکم ارتباط جنسی با کودک بدون رضایت او و با اذن ولی گفتگو کردیم

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام علی شفیعی، مدیر گروه فقه دفتر تبلیغات مشهد، علاوه بر مسؤولیت حقوقی، به لحاظ شخصی نیز از دغدغه‌مندان حوزه حقوق کودکان به شمار می‌رود. این کارشناس فقه تربیت، در یادداشت شفاهی زیر، به بررسی امکان فقهی تنبیه کودکان و محدوده جواز آن پرداخته است.

شبکه اجتهاد: چندی قبل و همزمان با ایام هفته وحدت، قطعه فیلمی از یک روحانی شیعه در فضای مجازی منتشر شد که با واکنش‌های کاربران مواجه گردید. در این کلیپ مشاهده می‌شود فرد روحانی دست مولوی‌ گرگیج امام جمعه اهل سنت آزادشهر گلستان را می‌بوسد و آن را وظیفه خود می‌داند و قرآن‌هایی از آستان‌قدس رضوی به وی هدیه می‌دهد.

شبکه اجتهاد: از مبانی تأثیرگذار در نسبت میان فقه و علوم انسانی و هم‌چنین تأثیرگذار در فرایند اجتهاد انسان شناسی است:

اختصاصی شبکه اجتهاد: رد دیدار رسمی با مایک پنس، معاون رئیس جمهور آمریکا توسط دکتر احمد الطیب شیخ الازهر را می‌توان جزء اولین واکنش‌های جدی و مهم شخصیت‌های جهان اسلام نسبت به تصمیم ترامپ در به‌رسمیت شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی سرزمین‌های اشغالی دانست.

می‌توان علی‌الحساب به سپرده‌گذاران سودی پرداخت کرد که عجالتاً معیشت‌شان را بتوانند تأمین کنند ولی نباید این سود که پیش‌بینی می‌شود در سقف آن سودی باشد که بانک بعداً می‌تواند بدهد بلکه باید به اندازه‌ای باشد که در پایان سال مالی پس از حسابرسی که سود و زیان صورت می‌گیرد، یک مابه‌التفاوتی به سپرده‌گذاران بدهند تا سپرده‌گذاران این توهم برایشان پیش نیاید که این نرخ بهره است یا سود پول است ولی عملکرد سیستم بانکی ما طی این سی و چند سال دقیقاً سود پول را نشان می‌دهد و هیچ چیز غیر از سود پول محقق نشده است، از این جهت حرف مراجع بزرگواری که می‌گویند اساس این بانکداری بر ربا است حرف درستی است و نمی‌توان انکار کرد.

شبکه اجتهاد: اظهارات اخیر آیت‌الله‌ شبیری زنجانی در باب تنزل جایگاه روحانیت در میان مردم بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگویی صمیمی با دکتر عبدالوهاب فراتی به این موضوع بپردازیم. فراتی مؤلف آثار ارزشمندی همچون «روحانیت و سیاست: مسائل و پیامدها»، «روحانیت و تجدد»، «گونه‌شناسی فکری سیاسی حوزه علمیه قم» و نیز مقالات بی‌شماری در این حوزه است. گفتگوی مباحثات با این پژوهشگر حوزه علمیه قم را می‌خوانید:

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسین موسوی زنجانی از محققان حوزه علمیه قم می‌گوید: در فقه موجود شاید بیش از ۴۹۹ آیه از قرآن جریان ندارد؛ بقیه ۶۰۰۰ آیه‌ای ‌که می‌‌ماند، وظیفه کیست که به مردم یاد دهد؟ او می‌‌افزاید: تاریخ هجرت، ربطی به تولد اسلام ندارد؛ هجرت، هیچ ربطی به تولد خود دین ندارد. تاریخ هجرت برای ثبت حوادث است که فلانی کی متولد شد و چه زمانی از دنیا رفت و بس! هیچ دین و کتاب آسما نی ایی نسخ نشده بلکه به شکل قرآن و جامع‌ترنازل شده ‌اند. قرآن فرموده (مصدق لمابین یدیه و عندهم التورات)، نفرموده ناسخا.

اختصاصی شبکه اجتهاد: بارها دیده‌ام و می‌بینم بسیاری از کسانی که درباره دین اسلام می‌نویسند یا در این باره سخن می‌گویند ، آشکارا بین دوران مکی و مدنی زندگی پیامبر- و کسانی که با او ایمان آوردند ، فرق می‌گذارند و دوران مکه را دوران خودسازی و صبر و شکیبایی و دوران مدینه را دوران اجرا و برپایی حکومت ، می‌شمارند و تلاش می‌کنند به گونه‌ای ویژگی‌های این دو دوره را تبیین کنند که گویی این دو دوران با یکدیگر متضاد هستند .

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌‌الله فاضل مالکی، از شاگردان آیت‌الله سید محمدباقر صدر و از مبارزان قدیمی انتفاضه در عراق و انقلاب اسلامی در ایران است. وی پس از مراجعت اجباری از عراق، در درس آیات عظام تبریزی و وحید خراسانی شرکت نمود و پس‌ازآن، خود کرسی تدریس سطوح عالی و خارج را بنا نهاد.

برخی فکر می‌کنند فهم سیاسی آن‌ها از مراجع خیلی بیشتر است. مرجعی که در مسائل فقهی و اصولی عمیق است در مسائل سیاسی هم عمیق است و اینطور نیست که اهل تشخیص نباشد. هر وقت طلبه توانست در ابواب فقهی مجتهد شود در مسائل سیاسی هم می‌تواند. چون وقتی قوه و استعدادی در مرتبه‌ای به فعلیت برسد در زمینه‌های دیگر هم به فعلیت می‌رسد.

شبکه اجتهاد: مفروضات و اندیشه‌های حاضر در ذهن، در موارد بسیار، به مثابه خاستگاه و چارچوبی برای حرکت فکری و استنباطی عمل می‌کنند، به آن جهت می‌بخشند و نص را متناسب با خود شکل می‌دهند.گاه ابعاد این تاثیرگذاری تا آنجا به پیش می‌رود که این دیگر نص نیست که حرف می‌زند؛ بلکه چارچوب‌های فکری پیشینی هستند که به نام نص و در جایگاه استنباط از آن، سخن می‌گویند و اندیشه یا اندیشه‌هایی را القا می‌کنند.

این تعبیر از شهید محمدباقر صدر در مورد امام موسی صدر است که فرمود: امام موسی صدر دریچۀ حوزه نجف یا پل ارتباط حوزه نجف اشرف با دنیای معاصر است. یعنی دنیای معاصر تنها ارتباطی که با حوزۀ نجف دارد، از طریق امام موسی صدر است، چرا که ایشان سعی داشت تا میان سنی و شیعه و نیز میان مسلمانان و مسیحیان تفاهم برقرار کند و اختلافات را به حداقل برساند.

شبکه اجتهاد: از همان اوایل، جریان واقعی دین اسلام دست خوش تحریف و دگرگونی شد و مسلمانان با پشت کردن به اصل ولایت ضربه جبران ناپذیری را به اسلام وارد ساختند. قبل از ورود به اصل بحث نگاهی کوتاه و تطبیقی به اوضاع و احوال زمان این دو بزرگوار، یعنی علامه امینی و میرحامد حسین هندی صاحب عبقات الانوار می‌اندازیم:

شبکه اجتهاد: با گذشت چهار دهه از اجرای پروژه‌ی حکومتی «وحدت اسلامی» امروزه نه تنها مسأله‌ی شیعه - سنی حل نشده، بلکه برعکس شاهد رشد اندیشه‌های تکفیری و منازعات فرقه‌ای هستیم و به‌موازات تهی از معناشدن شعار وحدت و تقلیل آن به فهرستی از تشریفات صوریِ رسانه‌ای و حکومتی، در بدنه‌ی مذهبی جامعه‌ مناسک تازه‌ای با محوریت برجسته‌سازی افتراقات مذهبی بنیان گذاشته می‌شود.

شبکه اجتهاد: آیت‌الله بروجردی که پس از رحلت آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی به مرجعیت تام رسید از فقهای نامداری بود که علاوه بر «فقه» در علوم دیگر از جمله علم الحدیث و رجال، شخصیتی برجسته و بی نظیر به شمار می‌رفت و در این میدان، تسلط کاملی بر حدیث و فقه اهل سنت هم داشت.

شبکه اجتهاد: در زمان رسول اکرم (ص) بین امت اسلامی اختلاف و دوگانگی وجود نداشت و پیامبر (ص) همواره برای وحدت و یکپارچگی امت می‌کوشیدند. اما با این که همه مسلمانان خود را پیرو پیامبر (ص) می‌دانند و مدعی تبعیت از سنت نبوی هستند، امروزه از این سنت سرباز می‌زنند. در حالی که خود پیامبر (ص) طبق دستور قرآن کریم همواره منادی وحدت بود و برای تحقق وحدت و عزت امت اسلامی، سخت ترین مصائب را تحمل کرده و هرگز تفرقه و تشتت را تأیید نکردند و برای حفظ دین، به جهاد در همه عرصه‌ها و حوزه‌های اعتقادی و دینی پرداخته و نسبت به آفات و خطراتی که امت اسلامی را تهدید می‌کرد هشدار می‌دادند.

شبکه اجتهاد: وجود مقدس حضرت محمد بن عبدالله (ص) جامع انواع عظمت‌های انسانی و بزرگواری‌های یک فرد بی نظیر و بی مانند بشری است. در این نوشتار با چند رشته از عظمت‌های آن حضرت از نگاه حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی آشنا می‌شویم و از هر یک برای سازندگی شخصیّت خود درس و سرمشق می‌گیریم:

شبکه اجتهاد: یکی از ابتکارات بزرگ امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی را باید هفته وحدت دانست. انقلاب ما الگوی خوبی برای دنیا است که شیعه و سنی درآن با تأسی به آموزه‌های نبی مکرم اسلام برادرانه با هم زندگی می‌کنند. حجت‌الاسلام و‌المسلمین استاد محسن قرائتی ضمن آنکه تفرقه را عامل فتنه می‌داند، تکیه بر مشترکات را راه دستیابی به وحدت بر می‌شمارد:

شبکه اجتهاد: پیامبر اعظم(ص) در جامعه‌ای به رسالت مبعوث شدند که به سبب جهان بینی و ایدئولوژی صحیح، روابط اجتماعی آن با دشواریهای بسیاری دست و پنجه نرم می‌کرد؛ کینه، عداوت، رقابت‌های ناسالم و کشمکش‌های دایمی بین آنها جریان داشت. پیامبر اکرم (ص) در پرتو تعالیم اسلام، در مدتی نه چندان طولانی، آن جامعه منحط و گرفتار جهل و تباهی را متحول کردند تا ناامنی، هرج ومرج، فساد اجتماعی و درگیری‌های قومی جای خود را به وحدت، امنیت، برادری، محبت و ایثار داد.

شبکه اجتهاد: بی گمان همه کسانی که در این گیتی به امر خداپرستی واقفند می‌دانند که حق مطلق فقط اوست و در سایه سار همین حق است که می‌توان دین حقیقی را تشخیص داد. تردید در چنین مقوله فطری باعث می‌شود که همه چیز در چشم انداز اولش جلوه حق و حقیقت داشته باشد و سر از اثبات نظریه تکثر حق‌ها در آورد. در چنین موازنه غیر عاقلانه همه چیز در این جهان، حق اطلاق می‌شود و هیچ حقیقتی را نباید و نمی‌توان حق مطلق دانست.

شبکه اجتهاد: سیره نبوی همواره از جمله موضوعات مهم و مورد مطالعه اندیشمندان مسلمان بوده است. تحلیل رویدادها و حوادث ویژه تاریخ اسلام و نیز بازشناسی کیفیت موضع گیری‌های پیامبر اکرم (ص) در برابر رخدادهای گوناگون زمان، همواره موضوع مطالعه تحلیلگران تاریخ اسلام بوده است. سیره پیامبر (ص) در ایجاد امت واحد می‌تواند مبین و مفسر اصول و معیارهایی برای وضعیت کنونی جهان اسلام باشد،