اقتصاد و بازار

شبکه اجتهاد: یکی از آقایان محترم در نقد «اقتصاد اسلامی» گفته‌اند: «پسوند اسلامی برای اقتصاد غلط است. آنچه که در فقه داریم، حقوق بازرگانی است نه اقتصاد. مکاسب شیخ انصاری حقوق بیزنس است که غیر از اکونومی است. اکونومی یعنی چه فرمولی تورم را پایین می‌آورد و این در فقه ما وجود ندارد. اینها فکر می‌کنند مکاسب شیخ انصاری اقتصاد است، درحالی که مکاسب شیخ، حقوق بازرگانی است.» این استاد عزیز گمان کرده‌اند که مدعیان اقتصاد اسلامی، آن را معادل مباحث فقهی ناظر به بیع و شراء موجود در مکاسب شیخ انصاری می‌دانند! به تعبیر دیگر، ابتدا اقتصاد اسلامی را …

استاد اراکی پول کاغذی را کالای اعتباری محضی معرفی کرد که هیچ ارزش حقیقی نداشته و طبق فقه اسلامی نمی‌تواند طرف مبادله قرار گیرد، از این رو باید طلا جایگزین آن شود. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد محسن اراکی عضو هیأت رئیسه مجلس خبرگان رهبری در نشست «حکمرانی اقتصادی و کنترل تورم» که در دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری در قم برگزار شد گفت: در فقه اسلامی کالایی که ارزش حقیقی دارد باید پایه مبادله قرار بگیرد اما ارزش پول کاغذی اعتبار محض است. وی با تصریح بر اینکه کالای مورد مبادله باید منفعت محلل مقصوده داشته باشد، اظهار داشت: کالا …

مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم گفت: صرف وجود منفعت و لو اعتباری و خیالی در تصحیح معنی مالیت موثر است و نیازی به امضای شارع یا عدم ردع او برای تحقق عنوان مالیت نیست، لذا در فضای مجازی اگر امری به خاطر کثرت وجودش رغبتی به آن نباشد یا منفعتی برای کسی نداشته، مالیت در آن وجود ندارد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام محمد فائزی در نود و سومین جلسه شنبه‌‌ها‌ی فقهی که با موضوع «بررسی مالیت در فضای مجازی» برگزار شد، با بیان اینکه برخی از احکام در فقه بر موضوع مالیت بار شده است که از این …

شبکه اجتهاد: دومین نشست از سلسله نشست‌های جهان فکری اندیشمندان انقلاب اسلامی جشنواره علوم انسانی عمار، با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قنبریان در سالن علامه طباطبایی مرکز همایش‌های غدیر برگزار شد که چکیده‌ای از ارائه را می‌خوانید؛ امام قائل به ترابط علوم اصیل (حکمت/ اخلاق/ فقه) است و قائل به فقه جواهری است. نوآوری‌هایی هم در اصول و فقه (خطابات قانونی/ ولایت مطلقه و…) دارد. تمایز اصلی امام در چیست؟ رابطه انقلاب امام و فقه امام چیست؟! بطور خاص فقه اقتصادی امام جه نمایی دارد؟ چه ضمانتی برای تحقق عدالت اجتماعی دارد؟! شش مطلب در نمای فقه اقتصادی امام عرض …

عضو شورای عالی حوزه‌ها‌‌‌ی علمیه گفت: فقهی را که باید امروز تولید کنیم، نیاز ضروری همیشه بوده است؛ اما چون امروز بحمدالله این زمینه و امکان فراهم شده و جامعه در اختیار فقه قرار گرفته، لذاست که فقه ما باید طرح نظم مدیریتی جامعه را ارائه بدهد. من از همه عزیزان خواهش‌ می‌کنم که در طرح مسائل فقهی شرم نکنید و خجالت نکشید؛ فقه خودمان را کم نشماریم؛ ما اصلا نیازی به نظام مالیاتی غرب نداریم. لذاست می‌فرماید: «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ » آیا خدا نیاز به خمس من و شما دارد؟ پس لِلَّهِ یعنی چه …

شبکه اجتهاد: اخیراً جناب آقای دکتر رسول بخشی (عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان) ضمن انتقاد به نظریۀ پولطلا، گرایش مردم به طلائی شدن را خطر بزرگی برای کشور عنوان کرده‌اند. ایشان معتقد است که طلائی شدن ایران خطرناکتر از دلاریزه شدن ایران است و باید هرچه سریعتر با جریمه و مالیات ستانی گسترده از صاحبان طلا، از انتقال کارکردهای پولی مردم به سمت طلا جلوگیری کرد. ماحصل نقدی که ایشان بر نظریه پولطلا عنوان کرده‌اند، تغییر نسبی قیمت‌ها به نفع طلا و انتقال بخشی از ثروت مردم به سوی دارندگان طلاست. دلیلی که بر این ادعا مطرح کرده‌اند، …

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه در تشریح فقه نظام اقتصادی اسلامی بر ضرورت نگاه ویژه به فقه نظام تصریح کرد و گفت: اگر فقه نظام نداشته باشیم نظام ما سوسیالیستی یا سرمایه داری می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد محسن اراکی، عضو هیأت رئیسه مجلس خبرگان رهبری در «مدرسه فصلی پژوهشگاه فقه نظام» که در مرکز فقهی ائمه اطهار برگزار شد، برای توضیح فقه نظام اظهار داشت: کشور اسلامی بودن به مسلمان بودن ساکنین آن مرتبط نیست بلکه باید نظام اسلامی حاکم باشد؛ بدون وجود نظام اسلامی هم می‌توان به احکام اسلامی عمل کرد. استاد خارج فقه و اصول حوزه …

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با بیان اینکه بیش از ۹۷ درصد کشورهای جهان با رمزارزها برخورد محتاطانه دارند، گفت: از منظر فقه فردی خرید و فروش رمزارز جایز است، ولی از منظر فقه حکومتی به سبب ابهامات متعدد و کوتاه‌ کردن دست دولت در مدیریت پولی کشور جایز نیست و قانون هم آن را نپذیرفته است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی خطیبی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، در نشست علمی «موضوع‌شناسی رمزارزها با رویکرد فقهی» با بیان اینکه وظیفه اولیه‌ای که برای پول در نظر گرفته شده برای بیت‌کوین …

کتاب جدید گروه اقتصاد پژوهشگاه فقه نظام با عنوان «الگوی مطلوب بانکداری اسلامی بر اساس مبانی اسلام و روش فقه نظام» به کوشش محمد مادرشاهی، کمیل قنبرزاده، سید ابراهیم صباغیان و مهدی اصغرزاده منتشر شده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، یکی از بزرگ‌ترین بازدارنده‌های تحقق عدالت اقتصادی در جامعه، «انحصار سرمایه» است. اگر در جامعه‌ای، عمده سرمایه، در دستان شمار اندکی از افراد قرار گیرد، آن‌گاه طبیعی است که این افراد بر اقتصاد چیره شده و عموم افراد جامعه را به استثمار خویش در آورند؛ دقیقاً همان آفتی که تمدن غربی به شدت به آن دامن زده است. در فرهنگ …

اقتصاددان اسلامی با تاکید بر اینکه منشأ اصلی انحراف در اجرای قانون بانکداری بدون ربا، پرداخت سود علی‌الحساب به سپرده‌ها بود، بر ضرورت پرداخت سود تحقق‌یافته تاکید کرد و گفت: خلق پول صرفا باید توسط بانک مرکزی با ملاحظات کنترل تورم و برای پروژه‌های پیشران انجام شود. به گزارش شبکه اجتهاد، بحث‌های زیادی نسبت به تطبیق نظام بانکی کشور با قانون بانکداری بدون ربا و شرع در چند دهه اخیر مطرح شده و معمولا در این میان مدیران بانکی ضعف‌های حوزه اجرا را به ضعف قانون منتسب می‌کنند اما برخی کارشناسان و صاحب‌نظران شکل‌نگرفتن بسترهای اجرای قانون بانکداری بدون ربا …

جدیدترین کتاب حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی خمینی، از مدرسان سطوح عالی حوزه علمیه نجف با عنوان «البضاعه المزجاه فی فقه المعاملات» در شش فصل و ۵۴۴ صفحه، توسط دارالعارف بیروت به زیور طبع آراسته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، البضاعه المزجاه فی فقه المعاملات را‌ می‌توان مجموعه و منظومه‌ای در فقه معاملات نامید که در مجلدّ اول خود از نظام معاملات و در سائر مجلدات از‌ موضوعات دیگری مانند حقیقت و ماهیت مال بحث کرده است. اثر حاضر در شش مقصد به رشته تحریر در آمده و هر مقصد نیز دارای فصول متعددی می‌باشد و هر فصل نیز از طرح مدعا …

متأسفانه بذر تورم سال جاری با اتخاذ سیاست‌های نامناسب ارزی در سال گذشته کاشته شده است. درحالی‌که ما در جنگ تمام‌عیار اقتصادی قرار داریم، نظام اجرایی ما از فقدان اقدامات متناسب با اقتصاد مقاومتی و نبود اتاق جنگ منسجم رنج می‌برد. به گزارش شبکه اجتهاد، جمعی از محققان اقتصاد اسلامی به مناسبت سال «مهار تورم و رشد تولید» بیانیه‌ای صادر کردند که متن کامل آن به همراه اسامی امضاء کنندگان به این شرح است: بسم الله الرحمن الرحیم تقارن بهار طبیعت با بهار معنویت را به فال نیک گرفته و از خداوند متعال سال پر خیروبرکتی را برای امت اسلامی …

شبکه اجتهاد: این روزها بحث رابطۀ فقه و اقتصاد مورد توجه مجدد قرار گرفته است. سال پیش نیز آقای رئیسی در نشست با برخی مراجع تقلید، خواستار ارائه راه حل از سوی حوزه‌های علمیه برای مشکلات اقتصادی شد که پاسخ دو تن از مراجع این بود که این امور ربطی به فقه ندارند و این اقتصاددانان هستند که باید در این امور اظهار نظر کنند.(۱) پرسش محوری این است که آیا از دانش فقه‌ می‌توان انتظار تحلیل و تبیین روابط بین پدیده‌های اقتصادی و سپس توصیه و راهکار داشت؟ برای پاسخگویی به این پرسش، تبیین وظایف، هدف، روش تحقیق و …

روش انفعالی برخورد کردن، درست نیست باید نظامی را پیشنهاد دهیم که معیارهای اسلامی رعایت شود و اصل حاکمیت معیارهای اسلامی باشد. باید در ادله دقت شود و نظامی را که شارع در ذهن داشته، کشف کنیم. اگر ما روش فعال داشته باشیم لازم نیست دنبال مقاصد الشریعه برویم. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا، عضو هیئت علمی و مدیر گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه خوارزمی، در ۵۶‌ام جلسه از سلسله نشست‌های علمی مدرسه فقهی امام محمدباقر (علیه‌السلام)، با موضوع «نظام مالی اسلام» در جمع اساتید، فضلا و طلاب به ارائه مطلب پرداخت. عضو کارگروه کمیته فقهی سازمان بورس در …

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به‌مناسبت آغاز سال ۱۴۰۲ هجری شمسی، با تبریک عید نوروز به آحاد ملت ایران و همه ملت‌هایی که نوروز را گرامی می‌دارند، مهمترین مسئله کشور در سال گذشته را موضوع اقتصاد و معیشت مردم دانستند و با تاکید بر اینکه امسال نیز اقتصاد، مسئله اصلی کشور است، شعار سال ۱۴۰۲ را «مهار تورم و رشد تولید» اعلام کردند. به گزارش شبکه اجتهاد، خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در پیامی به‌مناسبت آغاز سال ۱۴۰۲، سال جدید را سال «مهار تورم، رشد تولید» نام‌گذاری کردند. متن پیام رهبر انقلاب اسلامی به شرح زیر است: …

با توجه به ادله و روایاتی که در توزیع ثانویه مطرح شده‌اند می‌توان استظهار کرد که «رفع فقر نسبی» مورد نظر شارع بوده است. چند روایت را به عنوان نمونه بیان می‌شود: در چندین روایت هنگامی که راوی از امام سوال می‌کند که «به یک فقیر تا چه مقدار زکات بدهم ؟ امام در پاسخ می‌فرمایند آن مقدار که او را بی نیاز (غنی) کنی.» غنی نقطه مقابل فقیر است؛ یعنی دیگر فرد از فقر خارج شده و غنی گردد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست «بررسی فقهی توزیع ثانویه ثروت از منظر فقه امامیه» چندی قبل در محل پژوهشگاه فقه …

حجت‌الاسلام علی نعمتی به بیان مزایا و کاستی‌های موج‌های اقتصاد اسلامی پرداخت و از نشانه‌های ظهور موج سوم سخن گفت. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام دکتر علی نعمتی، دبیر هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد حوزه علمیه خراسان در سلسله نشست‌های انقلاب اسلامی و تحول در علوم اسلامی و انسانی که در دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار شد، با اشاره به نشانه‌های ظهور موج سوم اقتصاد اسلام، به مزایای موج اول و کاستی‌ها و آسیب‌های موج دوم اقتصاد اسلامی که از اوایل دهه شصت آغاز شده پرداخت. وی موج اول اقتصاد اسلامی را که با اندیشه‌های ناب شهید صدر، امام موسی صدر و …

با حضور جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه دومین هم اندیشی «بررسی چالش‌های فقهی و حقوقی پرداخت تسهیلات به شرکت‌های دانش بنیان» برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، دومین هم اندیشی «بررسی چالش‌های فقهی و حقوقی پرداخت تسهیلات به شرکت‌های دانش بنیان» چندی قبل در تالار سردار شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید. در این نشست حجج‌اسلام و المسلمین دکتر حسن آقانظری و محمدعلی خادمی کوشا و جناب آقایان دکتر عبدالحسین شیروی، دکتر ابراهیم عبدی پور به مدیریت دکتر اسماعیل آقابابایی ارائه بحث داشتند. در ابتدا دبیر علمی جلسه دکتر اسماعیل آقابابایی بیان کرد: دومین نشست از …

ماهیت سپرده، تنها طلب داشتن و بدهی است. این مسأله، احکام فقهی متعددی مثل حرمت ایجاد بدهی بدون گذر از بستر معامله یا یک سبب شرعی (خلق بدهی از هیچ که فقها به عنوان چک‌های دوستانه باطل می‌دانند) و یا تهاتر قهری دیون و … را در پی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام محمد مادرشاهی، دبیر گروه فقه نظام اقتصادی پژوهشگاه فقه نظام در مدرسه فصلی «خلق پول»، در خصوص ماهیت سپرده بانکی و خلق آن (خلق پول بانکی) تشریح کرد: به طور کلی ملاک در موضوع شناسی فقهی، ارتکاز عرف است و ممکن است با موضوع شناسی اقتصادی …

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در مدرسه فصلی فقه نظام با عنوان «تبیین فقهی و اقتصادی خلق پول بانکی و دلالت‌های آن برای طراحی مدل بانکداری» موضوع «اصطلاح شناسی خلق پول و راهکار مدیریت آن» را تشریح کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین حسین‌زاده بحرینی در آغاز سخنان خود با بیان اینکه امروز بانک‌ها تنها نقش واسطه در تبادل پول را ندارند؛ بلکه خالق پول هم هستند، به تبیین ماهیت پول و معرّفی سیر تطورات چهار گانه آن در طول تاریخ پرداخت، و کفت: این تطورات عبارتند از: ۱- پول ذاتی؛ این پول خودش ارزش دارد و ارزشش …

شهید صدر بحثی درباره پول دارد که پول‌های قبل با پول‌های جدید، فرق دارد؛ پول‌های قدیم، نقره و طلا بود و شأن کالایی داشت. اینکه قبض بیع سلف باید در مجلس باشد، برای پول‌های قدیم است که احکامش متفاوت است و شاید با الآن متفاوت باشد. آن زمان، دراهم را کاهش و افزایش می‌دادند و روایات گاهی ناشی از آن است؛ از این‌رو فقیه باید به تاریخ نیز مسلط باشد. پول، کالا، سرمایه و پس‌انداز نیست؛ ولی قابل‌ تبدیل به همه آن‌هاست. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی نظریه پردازی با موضوع «واکاوی فقهی ارزش زمانی پول با سخنرانی حجت‌الاسلام محمدتقی …

موسایی گفت: بانکداری اسلامی از همان ابتدا دچار استحاله شده بوده و به تازگی این اتفاق نیفتاده است. این استحاله نیز تنها در موضوع تغییر قوانین می‌تواند مصداق داشته باشد. ما در نگاه سیستمی باید اهداف، روش‌ها و ابزار را در نظر بگیریم. تا زمانی که تغییرات اساسی در مبانی فقه بانکداری اسلامی صورت نگیرد ما به موفقیت دست پیدا نمی‌کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست بررسی کتاب «بانکداری بدون بهره و فرآیند استحاله آن» با حضور حسن سبحانی اقتصاددان و استاد دانشگاه و میثم موسایی منتقد در موسسه اطلاعات برگزار شد. سیدمسعود رضوی دبیر این نشست با اشاره به …

اختلافی که بین فقهاء در این جهت وجود دارد به فهم متفاوت از مفهوم ملکیت برمی‌گردد و از طرف دیگر ملکیت در زمان ما با عناوینی مثل ملکیت خصوصی و عمومی که زائیده مکاتب فکری غرب و شرق است، مبهم‌تر شده و مفهوم مجهول‌تری پیدا کرده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام محمدرضا ترابی شاهرودی در جلسه هشتاد و سوم «شنبه‌های فقهی» در تبیین مفهوم و ساختار ملکیت گفت: بحث ملکیت ابعاد خفیه‌ای دارد که باید مورد بررسی قرار بگیرد؛ به‌عنوان نمونه در بحث احیاء یکی از چالش‌ها این است که آیا احیاء سبب ملکیت است یا حق اولویت‌ می‌آورد …

عضو هیئت علمی دانشگاه قم به چالش‌های وقف در ایران پرداخت و گفت: سازمان اوقاف از کارشناسان مسلط به سرمایه‌گذاری رنج می‌برد و از سوی دیگر فقها نگاه تسامح‌گرایانه به وقف ندارند. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر محمدزمان رستمی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، با اشاره به اهمیت وقف در اقتصاد به ایکنا گفت: وقف یکی از مهمترین نهادهای اسلام هست که بزرگترین ثمره را می‌تواند در اقتصاد جامعه داشته باشد. وقف به این معناست که برای همیشه مالی را به یک کاربرد بسیار کارا تبدیل ‌کنیم. وی افزود: علاوه بر اینکه وقف بیشترین ثواب را دارد، هیچ‌کس نمی‌تواند کاربردی …

شبکه اجتهاد: اگر کمی با بازار سهام و بازارهای مالی آشنایی داشته باشید قطعاً واژه معاملات تقلیدی یا معاملات انعکاسی و یا کپی ترید را شنیده‌اید. معمولاً افرادی دست به معاملات تقلیدی می‌زنند که از دانش معامله‌گری در بازارهای مالی برخوردار نیستند و ترجیح می‌دهند طبق راهبرد معاملات بزرگان یا افراد موفق عمل کنند. معاملات تقلیدی مزایا و معایب و موافقان و مخالفانی دارد. مخالفان می‌گویند معاملات تقلیدی نوعی سرمایه‌گذاری منفعلانه مسحوب می‌شود و وابستگی معامله‌گر پیرو به راهبر را در پی دارد و همچنین بیشترین سود را نصیب معامله‌گر راهبر خواهد کرد و در مقابل موافقان براین باورند این …

شورای نگهبان با ۱۵۴ ایراد و ۳۰ تذکر طرح بانکداری اسلامی را به مجلس شورای اسلامی عودت داده است. پیش از این نیز هیات عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام در مجمع تشخیص مصلحت در ۱۹ مورد مغایرت میان سیاست‌های کلان و این طرح مجلس را احصا کرده بود که در مجموع، ۱۷۳ ایراد به کل طرح وارد آمده است. به گزارش شبکه اجتهاد، در میان ۱۵۴ ایراد شورای نگهبان که بخشی از آن مرتبط با مسوولیت‌ها و وظایف شورای فقهی و هیات عالی است، تنها حدود ۱۰۴ ابهام قابل مشاهده است که به نگارش اولیه چنین طرحی …

شبکه اجتهاد: «اگر مسئولان و مردم بتوانند اقتصاد مقاومتی را به معنای واقعی محقق و کشور را از جادوی مالی و پولی دشمن خلاص کنند و ارزش و آقایی دلار را در زندگی اقتصادی بشکنند، کشورهای دیگر را نیز نجات داده‌اند و برای آنها الگو خواهند شد».(۱) از این فرمایش راهبردی رهبر معظم انقلاب اسلامی، بیش از ۶ سال می‌گذرد و متاسفانه تاثیر و آقایی دلار در زندگی اقتصادی ایرانیان روز به روز بیشتر شده است. آنچه توسط رهبر انقلاب به عنوان جادوی پولی دشمن نامیده شد، هم اکنون کل سیستم پولی و بانکی کشور را در بر گرفته و …

شبکه اجتهاد: تعارض منافع موقعیتی است که انسان در دو راهی یا چند راهی انتخاب قرار می‌گیرد. گرچه این پدیده در درون انسان شکل می‌گیرد، تعارض منافع را باید در روابط اجتماعی بررسی کرد. در هر رابطۀ اجتماعی، توزیع‌هایی نظیر کالا، خدمات، پول، لذت و … صورت می‌گیرد که طبعاً هر توزیعی با منفعت یا ضررهایی همراه است. حال سؤال اصلی آن است که موقعیت تعارض منافع چه زمانی به مسئله تبدیل می‌گردد؟ یا به‌عبارت بهتر مسئلۀ تعارض منافع چیست؟ شهید صدر حبّ ذات را به‌عنوان قوی‌ترین قاعدۀ هستی‌شناسی فطری بیان می‌کند که رفتار انسان‌ها را سامان می‌دهد. از‌این‌رو بر‌اساس …

استفاده از روش «واگذاری به صورت نقد و اجاره مجدد دارایی‌های تسهیلات‌گیرنده» به عنوان یک مدل عملیاتی جدید کاربرد عقد اجاره در شبکه بانکی در هفتادمین جلسه شورای فقهی بانک مرکزی تصویب شد. به گزارش شبکه اجتهاد، این روش بر اساس تجربه بانکداری اسلامی در سایر کشورها بوده و بر اساس آن اشخاصی که مالک دارایی‌های منقول یا غیرمنقول هستند، می‌توانند اموال خود را به بانک واگذار کرده و همزمان اجاره به شرط تملیک کنند و از این مسیر به نقدینگی دست پیدا کنند. ویژگی مهم این روش آن است که منابع تملیکی و آزاد در اختیار مشتری می‌گذارد که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پوشیده نیست که تحول حوزه، مطالبه بسیار قدیمی مقام معظم رهبری،‌ دغدغه دوسویه مراجع معظم تقلید و بزرگان حوزه (چه نبودش و چه بودش)، شعار مسئولان حوزه‌های علمیه و رؤیای اساتید و فضلا و طلاب حوزه است. اما اینکه تحول حوزه چیست و چگونه است، با گذشت دهه‌ها از آغاز حرکات اصلاحی و تحولی (اگر آغازی مانند دوره زعامت مرحوم آیت‌الله بروجردی را برای آغاز آن در نظر بگیریم) هنوز رازی سر به مهر است که حوزویان بهای گزافی را بابت آزمون و خطاهای این عرصه و تأخیر در اصلاحات می‌پردازند. هیچ از فضل و دانش پزشکان …