یادداشت فقهی و اصولی

شبکه اجتهاد: استاد عندلیب همدانی، در متنی با عنوان «اضطرار در استنباط و اجراء دین»(۱) از ملازمه «اضطرار در استنباط» با «اضطرار در اجراء» و از عوامل تحقق‌بخش اضطرار اجرائی سخن گفته و در نهایت، چنین نتیجه می‌گیرد: «اجرای اضطراری یعنی پذیرفتن قوانین بین المللی، یعنی مدارا و همزیستی و تقیه را اصل و پایه قرار دادن.» درباره بیان ایشان، پیرامون استنباط اضطراری و اجراء اضطراری و نتیجه نهایی که گرفته است، نکاتی تقدیم می‌شود: ۱. درباره اضطرار در استنباط اولاً: استنباط اضطراری، معنای محصل و روشنی ندارد. چون در ادبیات فقهی، «حال الاضطرار» در مقابل «حال الاختیار» قرار می‌گیرد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: از آنجا که عمده ادله احکام فقهی لفظی می‌باشند پرداختن به مباحث صغروی و کبروی ظهورات نصوص شرعی، برای فقیهان امری لازم است و از همین روی مباحث الفاظ بخش مهمی از علم اصول را به خود اختصاص داده است. نکته‌ای که کار در این سنخ از مباحث را مقداری سخت و پیچیده ‌می‌کند، این است که قاعده‌مند نمودن ظهورات و چهارچوب دادن به آن نیاز به تحلیل و پردازش سیره تکلمی عرف دارد که امری مشکل بوده و احتمال خطا و اشتباه نیز در آن زیاد است. این نوشته نیز به یکی از این مباحث تحلیلی …

شبکه اجتهاد: مرحوم میرزا خلیل کمره‌ای (۱۳۱۷ ـ ۱۴۰۵ (۱۲۷۷ ـ ۱۳۶۳ش) کتابچه‌ای با عنوان «فلسفه غیبت بر اساس تقریرات آقای کمره‌ای» تحریر توسط سید محمدحسن جزائری در سال ۱۳۲۳ منتشر کرده است. این کتاب در موضوع مهدویت است و در پایان این گفتگو، بحث به وضعیت در عصر غیبت می‌رسد. کمره‌ای در اینجا به ارائه نوعی طرح برای حکومت فقیه و فقها در آینده‌ می‌دهد که تقریبا در انقلاب اسلامی ۵۷ محقق شد. کمره‌ای آن وقت زنده بود، اما فاصله‌‌اش با روحانیون انقلابی زیاد شده بود و سال‌های حیاتش بعد از انقلاب را در گمنامی سپری کرد. زمانی که …

شبکه اجتهاد: در دوره مشروطه شاهد شکل‌گیری کنش‌گری سیاسی تازه‌ای از سوی فقیهان هستیم. این حرکت، البته ریشه در دوره‌های پیشین داشته است، اگر نهضت تنباکو و کشف ظرفیت عظیم مرجعیت در ایجاد یک نهضت اجتماعی سیاسی نبود، و اگر فتاوای جهادیه فقیهان دوره قاجار در ایجاد حرکت نظامی سیاسی نبود، و اگر پیش از آن نقش آفرینی فقیهان در عرصه‌های سیاسی اجتماعی دوره صفویه نبود، شاید نوبت به این خیزش نمی‌رسید. تحلیل رفتار سیاسی فقیهان در دوره‌های مختلف تاریخی از مسائل کلیدی اندیشه سیاسی اسلامی بشمار می‌رود. همانطور که در تفسیر اندیشه سیاسی اسلام بویژه در دوره پسا انقلاب، …

شبکه اجتهاد: یکی از سوالات رایج سال‌های اخیر، مدل سیاست ورزی آیت‌الله سیستانی و به طور عمومی‌تر حوزه علمیه نجف اشرف است. «شعوبا» به‌سراغ دکتر عبدالوهاب فراتی، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی رفته‌ تا نگاه حوزه نجف و مرجعیت اعلای آن، آیت‌الله سیستانی را با دقت بیشتری مورد کنکاش قرار دهد.  دکتر فراتی در این نوشته، ابتدا به جهت‌گیری‌های کلان در شیعیان در نسبت حکومت و دین پرداخته و شیعیان را به سه نگاه کلی تشیع سیاسی، تشیع فرهنگی و تشیع مدنی تقسیم می‌کند. سپس با توجه به تاریخ نگاه به مساله حکومت در نجف اشرف از …

شبکه اجتهاد: امروزه کمتر کسی را می‌شناسیم که با وحدت اسلامی یا تقریب مذاهب، اختلاف اصولی داشته باشد. به‌نظر می‌رسد که بسیاری از مخالفان وحدت یا تقریب، در اصل این کار و در ضرورتِ آن تردیدی ندارند. مخالفت‌ها یا تردیدها عمدتاً معطوف به برخی بانیان و مروجان تقریب یا برخی از گفتارها و رفتارهای تقریبی است. به‌عبارت دیگر، اعتراضات و نگرانی‌ها عمدتاً متوجهِ مصادیق و تطبیقات تقریب است. بااینکه به‌نظر می‌رسد که وحدت و تقریب رونق پیشینِ خود را به‌ویژه در دهه ۱۳۳۰ شمسی و در دو سه دهه‌ی پس از پیروزی انقلاب اسلامی از دست داده، بااین‌همه، کمتر شاهد …

شبکه اجتهاد: بحث فقه معاصر از اصلی‌ترین نیاز‌های حوزه امروز به شمار می‌رود. اگر به مسئله فقه به عنوان یک روش برای استنباط احکام شرعی و تکالیف نگاه کنیم، با عنایت به شرایط مختلف زندگی و تحولاتی که در زندگی فردی و اجتماعی بشر رخ داده، پی می‌بریم که مسئله فقه در دوره معاصر از ضرورت بسیار بالایی برخوردار است چرا که فقه بیان‌کننده احکام و دستوراتی است که خدای متعال از مکلفین می‌خواهد و ما یا باید بگوییم که در دوره مدرن، خدای متعال هیچ تکلیفی متفاوت با تکالیف دوره‌های سنتی از ما نمی‌خواهد و این معنایش این است …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از سنت‌های قدیمی طلاب علوم دینی از دیرباز، اشتغال حداکثری در غالب ساعات شبانه‌روز به مباحث علمی و فروعات درس‌ها بوده است که قسمت عمده‌ای از گعده‌های آن‌ها را نیز به خود اختصاص داده است. لکن این سنت مبارکه طی سال‌های گذشته در بین طلاب مغفول یا متروک واقع شده است و بحث‌های علمی و فروعات فقهی و اصولی جای خود را به بحث‌های کم‌فائده یا بی‌فائده داده است. جلسات «شنبه‌های فقهی» که چندین سال از زمان تأسیس آن می‌گذرد، باهدف سبک‌سازی در ایجاد جلسات علمی کم مؤونه به‌صورت خودجوش و کاملاً مستقل شروع به کار …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه‌های نوپدید همانطور که از نامشان پیداست سابقه چندانی ندارند. البته ممکن است برخی مسائل آنها قدیمی باشند اما عناوین این ابواب، نوپدید هستند. همین امر موجب شده است که مراد دقیق از این عناوین و تفاوت دقیق آنها با ابواب شبیه روشن نباشد. یکی از این ابواب، «فقه هنر» است. برای فهم دقیق معنای فقه هنر، ابتدا باید تفاوت آن با ابوابی مشابه خود، نظیر «فقه رسانه»، «فقه ارتباطات»، «فقه فضای مجازی» و «فقه فرهنگ» روشن شود. حجت‌الاسلام دکتر محمدرضا فلاح تفتی، مدیر سابق گروه فقه رسانه اداره کل پژوهشهای اسلامی رسانه و دبیر فعلی گروه …

شبکه اجتهاد: کتاب «رویکرد تعلیل مداری در اجتهاد» از استاد سید ابوالحسن نواب را که جناب سیّدعلی بطحایى معرفى کرده‌اند، ندیده و نحوانده‌ام، اما این مانع نمى‌شود که بر پایه معرفى مذکور، پرسش‌هایى درباره کتاب مطرح نکنم. بطحایى نوشته است که انتشار کتاب سیّد ابوالحسن نوّاب را می‌توان در راستای تعمیق، توسعه و تداوم ایده امام موسی صدر در ارائه مقاله «روح الشریعه الاسلامیه و واقع التشریع الیوم فی العالم الاسلامی» در هشتمین کنگره «التعرف علی الفکر الاسلامی» در سال ۱۹۷۳م/۱۳۵۱ش الجزایر دانست. او سپس می‌افزاید: مهمترین کارکرد اجتهاد پویا و تمایز آن با اجتهاد راکد دقیقاً در کاربست نظریه …

شبکه اجتهاد: انتشار کتاب «رویکرد تعلیل مداری در اجتهاد» پژوهشِ حجت‌الاسلام والمسلمین سیّد ابوالحسن نوّاب را می‌توان در راستای تعمیق، توسعه و تداوم ایده امام موسی صدر در ارائه مقاله «روح الشریعه الاسلامیه و واقع التشریع الیوم فی العالم الاسلامی» در هشتمین کنگره «التعرف علی الفکر الاسلامی» در سال ۱۹۷۳م/۱۳۵۱شمسی الجزایر دانست. ارائه آن مقاله سبب شد تا امام موسی صدر به‌عنوان «نجم مؤتمر» معرفی شود و بر همین اساس می‌توان این اثر را به‌عنوان «نجم آثار» پژوهش‌های دانشگاه ادیان ومذاهب در سال ۱۴۰۱ معرفی کرد. به همین مناسبت در یادداشت پیش رو به معرفی این نظریه و مفاد این …

شبکه اجتهاد: دهه‌ی فجر امسال نیز علی رغم همه‌ی کوردلی‌ها و دشمنی‌های بدخواهان و معاندان، برگ زرین دیگری بر تاریخ پر افتخار انقلاب شکوهمند اسلامی افزود و این ملت پایدار و عظیم، به همگان نشان داد که چه اندازه قدرشناسانه و چه اندازه حکیمانه، پاسدار همه‌ی ارزش‌ها، زیبایی‌ها، عزت‌ها و امنیت و آزادی‌هایی است که به دشواری و به برکت خون شهدا و رهبری امام شهدا به دست آورده است. بدون شک شما مردم زمان شناس در این برهه‌ی مهم از تاریخ معاصر ایران، که دستاوردهایش پرشمارتر، عظمت و اقتدارش ملموس‌تر و عمق نفوذ راهبردی‌اش در پهنه‌ی جهان گسترده‌تر است …

شبکه اجتهاد: سعه و گستره ولایت فقیه در عصر غیبت کبری، هماره یکی از مداخل مباحث فقه سیاسی بوده است. در این مدخل فقهی، ولایت فقها بر امر افتاء و قضاء یا نیابت ایشان از ناحیه امام در این دو امر، محل پرسش و بحث نیست، بلکه بیش از آن و در محدوده «امور عامه» که حوزه ولایتِ سلاطین و حکام است، مورد سؤال قرار می‌گیرد که، آیا چنین ولایت و نیابتی برای فقیه ثابت می‌شود؟ شیخ انصاری (رضوان الله علیه) نیز بسان سایر فقهای امامیه، در این عرصه، دارای رأی مستقل و بیان ویژه‌ای است. اما از آنجا که، …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر زهرا اخوان صرّاف، مدرس حوزه و دانشگاه و پژوهشگر قدیمی عرصه فقه و قرآن است. او در سالهای اخیر، علاوه بر پژوهش‌های قرآنی، به پژوهشهای فقهی و اصولی نیز علاقه نشان داده است. اخوان هم شاگرد اساتید بزرگی همچون آیات منتظری و گرامی و استاد علیدوست بوده و هم سالهاست که در حوزه قم و دانشگاه‎‌های این شهر، به تدریس علوم اسلامی مشغول است. در زیر یادداشت این مدرس حوزه و دانشگاه پیرامون چالش‌های تمسک به عموم و اطلاق در حل مسائل فقه معاصر را می‌خوانیم. معنای اجتهاد و سبب نیاز به آن ۱- اصل ضرورت …

شبکه اجتهاد: نگاه مرحوم آیت‌الله منتظری در تمسک به قاعده‌ی «الضرورات تتقدر بقدرها» در بحث «وجوب اقامه‌ی حکومت اسلامی» تأمل‌برانگیز است. اهمیت صورت‌مندی این نگاه را نمی‌توان نادیده انگاشت و از کنار آن گذشت. این امر مقتضی حکومت اسلامی امری نیست که بدون عزم هماهنگ مسلمانان اقامه شود. اما بی‌تردید، پذیرش وجوب آن منوط به برخورداری اقامه‌ی حکومت اسلامی از ضرورت است. چنان‌که، همه واجبات می‌بایست از ضرورت امتثال برخوردار باشند و محرمات نیز باید دارای ضرورت پرهیز و ارتکاب باشند تا شارع متعال وجوب آن‌ها را انشاء فرماید. ازاین‌رو، بررسی تأثیر ضرورت‌شناسی اقامه‌ی حکومت اسلامی می‌بایست از منظر مقصود …

اختصاصی شبکه اجتهاد: رویکرد مقاصدی اگرچه در میان اهل‌سنت، قدیمی است؛ اما در میان فقهای شیعی، سابقه چندانی ندارد. این رویکرد به مناسبت خاستگاه سنی خود، از اقبال زیادی در میان فقهای سنتی شیعه نیز برخوردار نیست. در این میان اما برخی همچون استاد ابوالقاسم علیدوست، سال‌هاست که به‌ ضرورت ملاحظه مقاصد شریعت به‌عنوان یکی از ادله استنباط حکم فقهی تصریح می‌کند. این استاد حوزه علمیه قم در این یادداشت شفاهی، تلاش دارد تا نظریه خود مبنی بر لزوم استفاده از مقاصد شریعت را با تفصیل بیشتری بیان کرده و به ابعاد مختلف آن، بیشتر بپردازد. مقاصد شریعت، بحثی جهانی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: کتاب من لا یحضره الفقیه تألیف محمّد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق از مهمترین کتب روائی شیعه، و دومین کتاب از جمله کتب اربعه آنهاست. کثرت نسخه‌های خطی از این کتاب، نقل قول‌های فراوان از آن، شروح و حواشی متعددی که پیرمون آن نگاشته شده و… ما را از بحث درباره جایگاه ارزنده این کتاب بی‌نیاز‌ می‌کند. در این یادداشت مختصر قصد دارم به معرفی یک نسخه ارزشمند از این کتاب بپردازم، اما قبل از معرفی آن نسخه مناسب است به ین مطلب اشاره کنم که کهن ترین نسخه‌های این کتاب، …

اختصاصی شبکه اجتهاد: وقتی سخن از مقاصد شریعت به میان می‌آید، گذر از موضوعات «زمکانی» و پشتیبانی از سویه‌های غیر زمکانی حکم شرعی انتظار می‌رود. سخن از تغییر حکم نیست؛ سخن از جای‌گذاری حکم در همان موضوعی است که باید باشد است. احکام بر موضوعات بار می‌شوند و موضوعات در گذر زمان دچار دگرگونیِ قابل رصد هستند[۱]. مقصد حکم شرعی اما ثابت است و همین مقصد ثابت (در صورت احراز) است که طرحی نو در می‌اندازد. پایبندی به مقاصد شریعت در حل مسائل فقه هنر به شکل تأثیرگذاری نقش ایفا می‌کند. توجه به این سرفصل در استنباط حکم شرعی خود …

شبکه اجتهاد: صرف وجود جذابیت در هنری، توجیه گر حکم جواز تولید و ترویج آن هنر‌ نمی‌گردد. جهت بررسی فقهی حرمت یا حلیت تولید و عرضه قطعات مرکب از مداحی با موسیقی باید سه عامل مخاطب، مداح و فضای مداحی مورد تحلیل قرار گیرد ائمه اطهار (علیهم‌السلام) در طول حیات با برکت خود به تجلیل جایگاه مداحی، به عنوان رسانه‌ای مهم برای انتقال معارف و مناقب اهل بیت، پرداخته اند. امام صادق (ع) در روایتی در مورد ثواب روضه خوانی و در تجلیل مقام مداحی در عزای سید الشهدا (ع) فرموده‌اند: اى اباهارون! کسى که درباره امام حسین‌ (علیه‌السلام) شعرى …

اختصاصی شبکه اجتهاد: نوشتن نسخه‌های خطی “الکافی” مانند تمام نسخ خطی، از دورۀ شکوفایی صنعت چاپ در عصر قاجار بسیار کاهش پیدا کرد. اما پیش از آن و به‌ویژه در عصر صفوی، اوج استنساخ و وفور نسخ خطی این کتاب را شاهد هستیم. توجه به این نسخه‌ها در مطالعات کافی پژوهان امری ناگزیر است. برای نمونه، نسخۀ الکافی به خط شیخ حر عاملی از نسخ مهم است. این نسخه یکی از نسخه‌های اساسی و اصلی برای تصحیح و مراجعه عالمان پس از وی بوده است. حتی در زمان حیات شیخ هم عالمان زیادی در جلسه درس وی شرکت کرده و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در سالروز قیام نوزدهم دی، امسال مردم قم، توفیق شرفیابی محضر رهبر معظم انقلاب را داشتند. در این دیدار، در بیانات ایشان، یک مطالبه آشنایی که چندباره تأکید شده است: یکی این مسئله‌ی «جهاد تبیین» که حالا بارها و بارها بنده تکرار کرده‌ام، باز هم تکرار می‌کنم. دشمن در رأس نقشه‌هایش تبلیغات است؛ ‌به قول خودشان پروپاگاندا است. علاجِ پروپاگاندا «تبیین» است، تبیین حقیقت از زبان‌های مختلف، از حنجره‌های مختلف، با تعبیرات مختلف، با ابتکارات مختلف؛‌ تبیین. وسوسه‌ای را که روی آن جوان یا نوجوان اثر می‌گذارد، چه می‌تواند برطرف کند؟ باتوم که نمی‌تواند برطرف کند، آن …

اختصاصی شبکه اجتهاد: هنر در ذات خود، فرهنگ‌ساز است. انواع قالب‌های هنری اگرچه در تأثیرگذاری خود، دارای شدت و ضعفند، اما در اینکه در ذات خود فرهنگ‌سازند، با یکدیگر مشترکند. میزان اثرگذاری آثار هنری در فرهنگ جامعه، به میزان قابلیت آنها در انگاره‌سازی بستگی دارد. انگاره‌ها در هر جامعه، ضامن بقای ارزش‌ها هستند. برای هدایت یک جامعه به مسیری خاص، بهترین راه، تغییر انگاره‌های ذهنی آنهاست. انگاره‌سازی همانطور که می‌تواند ضامن بقای ارزش‌ها باشد، می‌تواند عامل تخریب ارزش‌ها و جایگزینی ضدارزش‌ها نیز باشد. انگاره، مرز میان وهم و واقعیت است. انگاره را این‌طور تعریف کرده‌اند: «صورت خیالی از شیء که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: رسانه‌های تصویری از امور نوپدیدند، به همین دلیل احکام فقهی مرتبط با آن نیز کاملاً جدید و نوبنیان هستند. به‌عنوان‌مثال، یکی از مسائلی که در رسانه‌های تصویری مطرح است پرسش از حکم فقهیِ نمایش بدن انسان در رسانه است. در فقه اسلامی حکم نمایش بدن زنان به‌صورت مستوفا بحث‌وبررسی شده است؛ ولی احکام نشان‌دادن یا «نمایش بدن مردان» کمتر موردتوجه قرار گرفته است. «نمایش بدن نیمه برهنه مردان» در رسانه، هم به‌صورت هنرهای نمایشی از قبیل فیلم، سریال و تئاتر تلویزیونی امکان دارد و هم به‌صورت نمایش مسابقات ورزشی، نظیر شنا، کشتی و وزنه‌برداری. سابقه مسئله نمایش …

اختصاصی شبکه اجتهاد: گزارشات متعدد در منابع حدیثی عامه و گاهی در منابع شیعی داریم که کتابت حدیث (که یک قاعده عقلایی و منطقی است بخصوص در عصری که رسانه‌های جدید وجود نداشته) در عصر نبوی و بیشتر در عصر امامان، توسط اصحاب انجام می‌شده است، برای نمونه گزارش کتاب سعد بن عباده را داریم که کلمات پیامبر را ثبت کرده است (کتاب الام شافعی، ج۶، ص۲۷۳). مراد از کتاب، مجموعه‌ای از نوشته‌هاست که به آن صحیفه می‌گفتند. در صحیح بخاری است که ابوهریره می‌گوید من دیدم عبدالله بن عمرو بن عاص احادیث پیامبر را می‌نوشت. انس بن مالک هم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تعداد نسخه‌های خطی تهذیب شیخ طوسی شگفت‌انگیز است. عدد این نسخه‌‌ها براساس گزارش فنخا به حدود ۹۵۱ نسخه خطی‌‌ می‌رسد؛ اما قطعاً نسخه‌های این کتاب، بیشتر از این تعداد است. فنخا نسخه‌های مربوط به ایران را شناسایی کرده؛ در حالی‌که در مکتبه‌های مختلف جهان نسخه‌های نفیسی از تهذیب الأحکام وجود دارد؛ مانند کتابخانه کاشف الغطاء نجف، کتابخانه امیرالمؤمنین(ع)، حتی کتابخانه‌های اروپایی مثل کتابخانه ملی پاریس که نسخه کهنی از تهذیب در این کتابخانه نگهداری‌‌ می‌شود که از نفیس‌ترین نسخه‌های تهذیب الأحکام به شمار‌‌ می‌رود. شاید کهن‌ترین نسخه شناخته شده برای تهذیب نسخه کتابخانه گلپایگانی به تاریخ کتابت …

شبکه اجتهاد: مسئله حجاب نیز به مانند دیگر موضوعات اجتماعی چند ساحتی و دارای وجوه مختلفی است. ابعادی همچون حیثیت‌های مختلف معنوی، شرعی و تکلیفی، اجتماعی، اقتصادی، هنری رسانه‌ای، اقتصادی، امنیتی و حیث حقوقی و قانون گذاری، لذا لازم است در تمام مراحل تحلیل و تدوین راهبرد و ارائه راهکار و نظارت همواره با رویکردی کُل نگر و همه جانبه، مقوله حجاب به مثابه یک منطومه و سیستم مورد بحث و بررسی قرار گیرد. عدم توجه به ابعاد مختلف مسئله و غفلت از حیثیت‌های گوناگون مقوله حجاب، موجب فروکاست و ارائه تحلیل، راهبرد و راهکارهایی تقلیل گرایانه در ارتباط موضوع …

اختصاصی شبکه اجتهاد: رویکرد عمومی در مسائل فقهی، غالباً رویکرد «پاسخ به پرسش» است؛ یعنی ابتدا باید پرسشی به وجود آید تا به دنبال پاسخ به آن باشیم. این رویکرد البته در بسیاری از دانش‌های اسلامی و انسانی دیگر نیز وجود دارد. در سال‌های اخیر اما با ایجاد دانش «آینده‌پژوهی»، امکان تغییر این رویکرد انفعالی به رویکرد فعال در قبال پرسش‌ها  و مسائل به وجود آمده است. فقه هنر نیز از این قاعده مستثنا نیست، لذا با آینده‌پژوهی در رابطه‌ با آن، می‌توان مسائل سال‌های آینده را حدس زد و از همین الآن، برای پاسخ به آنها، به چاره‌جویی پرداخت. …

اختصاصی شبکه اجتهاد: درباره نقش احکام در اصلاح محیط اجتماعی، آن‌ها را می‌توان در دو دسته جای داد: احکامی که فلسفه نفسی آن‌ها اصلاح محیط است و احکام که فلسفه آن اصلاح محیط نیست اما زمینه اصلاح محیط اجتماعی می‌شوند؛ یعنی فلسفه دیگری دارند و محدود به اصلاح محیط نیستند و فارغ از آن، فلسفه‌ای دارند؛ اما می‌توانند طریق و راهی باشند برای اصلاح محیط عام اجتماعی. احکامی که به‌ظاهر درصدد اصلاح اجتماعی نیستند دسته‌ای از احکام، فلسفه نفسی دیگری دارند و انجام آن‌ها مقید به تأثیر در اصلاح محیط نیست؛ اما می‌توانند طریق و راه برای اصلاح محیط عام …

شبکه اجتهاد: چند دسته حقوق در اسلام داریم؛ حق اللّه و حق الناس. حق الناس هم دارای دو بعد است؛ حق الناس عمومی و خصوصی. در جرائم حق الناسی که حق خصوصی است، باید از طریق شاکی خصوصی برای ایفای حق اقدام کرد که بحثی در این مورد نیست. اما نسبت به جرایم حق اللّه و جرایم حق الناس عمومی از وظایف نظام اسلامی و دولت اسلامی است که این حق اللّه عمومی و حق الناس عمومی را استیفا کند؛ حتی اگر شاکی خصوصی وجود نداشته باشد. اسلام نسبت به بحث امنیت و آرامش در جامعه اهتمام ویژه‌‌ای دارد. به …

شبکه اجتهاد: بى‌تردید رشد و بالندگى دانش فقه در دوران ما محصول زحمات و تلاش‌‏هاى گسترده فقهاى بزرگى است که با چشم‌‏پوشى از زخارف دنیوى، بستر موجود را فراهم آوردند و اندیشمندانى که آثار مکتوبى از خود به یادگار گذاشتند، سهم بیشترى داشته‏‌اند. روشن است که رسالت حفظ و تعمیق و ارائه فقه گرانقدر شیعه، امروز برعهده ماست و بدین منظور لازم است از تمام امکانات موجود بهره بردارى کنیم. شناخت آثار برجسته و ارزنده فقهى و معرفى آن به پژوهشگران مى‏‌تواند گامى کوتاه در این زمینه قلمداد گردد. امید است که مقاله حاضر مفید واقع گردد، یکى از موسوعه‏‌هاى …