شبکه اجتهاد: مطهری را به عنوان یک روحانی و اسلام شناس برجسته، به عنوان یک فیلسوف و متفکر ژرف اندیش، به عنوان یک استاد و نویسنده نمونه و به عنوانهای دیگری از این قبیل شناختهایم. اما شناخت او به عنوان یک مصلح اجتماعی، نیاز مغفولی است که به دو دلیل ضرورت مضاعفی یافته است. نخست آنکه مطهری از معدود متفکرانی …
Read More »یادداشت فقهی و اصولی
حدیث گرایی غیر اصولی/ حسن انصاری
شبکه اجتهاد: با وجود اینکه در سالهای اخیر پژوهشهای حدیث شناسی و اعتبارسنجی متون توجه بسیاری را به خود جلب کرد و ماهیت و طبیعت تعدادی از کتابهای حدیثی روشنتر شد اما متأسفانه همچنان شاهد این هستیم که عدهای بدون هرگونه احتیاط و توجه به مبانی صحت اعتبار حدیث و منابع حدیثی هر پاره نوشته عربی را به توهم اینکه …
Read More »تأملی در فطریه مهمان!/ مسعود بُندار
اختصاصی شبکه اجتهاد: بحثی قدیمی و منصوص در فقه وجود دارد و آن زکات فطریه مهمان است. تعبیر فقها در این مسئله با محوریت نانخور باعث شد که روایات این بحث مورد بررسی قرار گیرد و نتایجی به دست آمد که گزارش آن برای پژوهشگران خالی از دقت نیست. در رساله محشی مرحوم امام آمده است: «مسأله ۱۹۹۳ انسان باید …
Read More »فقه و تحلیلهای علمی اقتصاد/ محمدرضا یوسفی
شبکه اجتهاد: این روزها بحث رابطۀ فقه و اقتصاد مورد توجه مجدد قرار گرفته است. سال پیش نیز آقای رئیسی در نشست با برخی مراجع تقلید، خواستار ارائه راه حل از سوی حوزههای علمیه برای مشکلات اقتصادی شد که پاسخ دو تن از مراجع این بود که این امور ربطی به فقه ندارند و این اقتصاددانان هستند که باید در …
Read More »یک بام و دوهوای برخورد با بیحجابی و اخلال فرهنگی!/ هادی عجمی
اختصاصی شبکه اجتهاد: یک کلیپ در فضای مجازی دستبهدست شد. فیلمی که صدا ندارد؛ اما صدای زیادی در کشور کرد. در تصویر مشخص است که مردی با دو خانم بیحجاب مشاجره میکند. پس از لحظهای کوتاه، ماستی را از قفسه مغازه برمیدارد و بر سر آن دو زن میزند. طبق گزارش دادستانی طرقبه؛ پس از تظاهر به کشف حجاب توسط دو …
Read More »تأملی در مسأله حجاب و تلاقی فقه حکومتی با علوم اجتماعی اسلامی/ سیدمحمد طباطبائی
شبکه اجتهاد: در خصوص آینده حجاب در ایران با رفتارهای ناشیانه، فاقد مبنا و سهمخواهانهای که از سوی مسئولین امر در سه قوه اتفاق میافتد و با برچسب کارشناسی و جلب افکار عمومی پیش میرود کمتر میتوان امیدوار به بهبود کیفیت حجاب در نظام فرهنگی بود و اگر این مسئولان به ضوابط فقه حکومتی پایبند باشند در یک دوره پنج …
Read More »فتوای همگرایانه آیتالله سیستانی؛ حاضر در متن جهان شیعه، غائب در بطن جهان اسلام/ سیدعلی بطحائی
شبکه اجتهاد: چند روز گذشته مجدداً استاد سید منیر الخبّاز القطیفی شاگرد مطرح حضرت آیتالله سیستانی فتوایی از معظمله را رسانهای کرد که در آن بر صحت عبادات اهلسنّت و اسلام حقیقی آنها تصریح میکرد. این فتوای کلیدی، علیرغم پیامدهای جدید و فراوانی که در همگرایی جهان اسلام دارد، پژواکی در مجامع داخلی و بویژه رسانههای جهان اسلام – که …
Read More »مساله الزام حجاب و انحراف افکار عمومی/ داود مهدوی زادگان
شبکه اجتهاد: اینکه میگویند دولتهای بحران زده تلاش میکنند افکار عمومی را از توجه به مساله بحران منصرف به چیز دیگری کنند، اجمالاً حرف درستی است. چون دولت مردان میدانند که اگر توجه افکار عمومی به بحران معطوف شود، کار برای آنها سخت ر شده باید پاسخگو باشند. پس، چنین دولتهایی میکوشند به شیوههای مختلف افکار عمومی را منحرف سازند …
Read More »تسالم فقهی در پوشش شرعی بانوان و نقد برداشتهای متفاوت/ هادی محبی
اختصاصی شبکه اجتهاد: وجوب پوشش زن از نامحرم در غیر از وجه، کفین و قدمین از مسلمات فقهی بوده و هیچ اختلافی در آن از صدر اول تا به حال وجود ندارد که از آن به تسالم و ضررت فقهی تعبیر میشود. تسالم از ادله غیر لفظی فقهی است که سبب قطع به حکم شرعی میگردد و ارزش آن به …
Read More »چند راهحل برای اجتهاد نو در حکم موضوعات هنری/ یاسر امینیان
اختصاصی شبکه اجتهاد: اجتهاد در فقه هنر، همانند هر فقه نوپدید دیگری، متوقف بر پیشفرضهایی است. این پیشفرضها، نه اختصاص به فقه هنر دارد و نه حتی، مخصوص دانش فقه است، بلکه در تمام دانشهای غیرتجربی موجود است. برای نوآوری در فقه هنر، تغییر در این پیشفرضها میتواند راهگشا باشد. حجتالاسلام والمسلمین یاسر امینیان، مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم، …
Read More »تشبّه به جنس مخالف در فیلم و نمایش/ علیرضا قربانی
اختصاصی شبکه اجتهاد: عنوان «تشّبه به جنس مخالف» به معنای همانندی با جنس مخالف در پوشش، رفتار و غیره، یکی از موضوعاتی است که در رسانه و نمایش مطرح است. در گذشته، برای «تشبّه به جنس مخالف» دامنه محدودتری وجود داشت، به همین دلیل پیچیدگی چندانی نداشت. در روزگار ما، یکی از عرصههای صدق این عنوان، در هنر، فیلم و …
Read More »پیرامون «نظریۀ اضطرار» و حواشی یک حاشیه!/ سیدحسین موسویفرد
اختصاصی شبکه اجتهاد: فاضل محترم جناب آقای صالح رحمتی پیرامون «نظریۀ اضطرار» حاشیهای بر فرمایش استاد عندلیب همدانی با عنوان «اضطرار در عصر اقتدار اسلام!» مکتوب کرده است که از سه جهت سزاوار بررسی میباشد. جهت اول؛ نکات روششناختی ۱. روش صحیح نقد اقتضا میکرد در ابتدا تبیین صریح و دقیقی از مسلک اضطرار صورت میگرفت، سپس با رعایت انصاف …
Read More »درآمدی بر بنیانهای معرفتی فقه الاجتماع/ سید مهدی موسوی
شبکه اجتهاد: دانش فقه، علم به احکام شرعی، حقوق و وظایف مکلفان در عرصههای مختلف حیات انسانی است و قلمرو آن از گهواره تا وفات انسان را شامل میشود. بر این اساس، دانش فقه، مهمترین دانش عملی اسلام و مؤثر در نظامات رفتاری فرد و جامعه است. دانش فقه، تاریخی به درازای فرهنگ و تمدن اسلامی دارد. با نزول وحی …
Read More »اعتبارسنجی برخی روایات مهدویت و نقدی به نگاشته ترکاشوند/ سیدحسین علیزاده طباطبایی
اختصاصی شبکه اجتهاد: آقای امیرحسین ترکاشوند به مناسبت نیمه شعبان، مطالبی را در کانال اجتماعی خود بازنشر داده که یکی از چالشیترین عنوانها «وفات اول مهدی» است. وی بر اساس روایات امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) مدعی است، (حضرت) مهدی دارای دو زندگی و دو وفات است و نتیجه گرفته، وفات اول ایشان در قرن سوم واقع شده است …
Read More »امام خمینی(ره) و فرهنگ سیاسی انتظار/ داود مهدوی زادگان
شبکه اجتهاد: فرهنگ انتظار در سنت فکری امامیه به دلیل ورود در عصر غیبت امام زمان (عج) اهمیتی بس بالا و والایی دارد. بطوری که در روایات مأثوره بر فضیلت بی بدیل انتظار فرج تاکید زیادی شده است. در اینجا به ذکر دو حدیث ارزشمند بسنده میشود: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: أَفْضَلُ الْعِبَادَهِ انْتِظَارُ الْفَرَج؛ فضیلت …
Read More »اضطرار در عصر اقتدار اسلام!/ صالح رحمتی
شبکه اجتهاد: استاد عندلیب همدانی، در متنی با عنوان «اضطرار در استنباط و اجراء دین»(۱) از ملازمه «اضطرار در استنباط» با «اضطرار در اجراء» و از عوامل تحققبخش اضطرار اجرائی سخن گفته و در نهایت، چنین نتیجه میگیرد: «اجرای اضطراری یعنی پذیرفتن قوانین بین المللی، یعنی مدارا و همزیستی و تقیه را اصل و پایه قرار دادن.» درباره بیان ایشان، …
Read More »سنخشناسی دلالت استعمال و نقش آن در تحول استنباط استظهاری/ محسن انصاری
اختصاصی شبکه اجتهاد: از آنجا که عمده ادله احکام فقهی لفظی میباشند پرداختن به مباحث صغروی و کبروی ظهورات نصوص شرعی، برای فقیهان امری لازم است و از همین روی مباحث الفاظ بخش مهمی از علم اصول را به خود اختصاص داده است. نکتهای که کار در این سنخ از مباحث را مقداری سخت و پیچیده میکند، این است که …
Read More »پیشبینی میرزا خلیل کمرهای در سال ۱۳۲۳ شمسی برای تحقق حکومت فقها/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: مرحوم میرزا خلیل کمرهای (۱۳۱۷ ـ ۱۴۰۵ (۱۲۷۷ ـ ۱۳۶۳ش) کتابچهای با عنوان «فلسفه غیبت بر اساس تقریرات آقای کمرهای» تحریر توسط سید محمدحسن جزائری در سال ۱۳۲۳ منتشر کرده است. این کتاب در موضوع مهدویت است و در پایان این گفتگو، بحث به وضعیت در عصر غیبت میرسد. کمرهای در اینجا به ارائه نوعی طرح برای حکومت …
Read More »تأملی در خلط میان مبانی فقهی برخاسته از نصوص با نظریههای سیاسی برخاسته از مصالح زمان و مکان/ مجید رجبی
شبکه اجتهاد: در دوره مشروطه شاهد شکلگیری کنشگری سیاسی تازهای از سوی فقیهان هستیم. این حرکت، البته ریشه در دورههای پیشین داشته است، اگر نهضت تنباکو و کشف ظرفیت عظیم مرجعیت در ایجاد یک نهضت اجتماعی سیاسی نبود، و اگر فتاوای جهادیه فقیهان دوره قاجار در ایجاد حرکت نظامی سیاسی نبود، و اگر پیش از آن نقش آفرینی فقیهان در …
Read More »آیتالله سیستانی، اندیشهای در میانه آیتالله خویی و امام خمینی/ عبدالوهاب فراتی
شبکه اجتهاد: یکی از سوالات رایج سالهای اخیر، مدل سیاست ورزی آیتالله سیستانی و به طور عمومیتر حوزه علمیه نجف اشرف است. «شعوبا» بهسراغ دکتر عبدالوهاب فراتی، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی رفته تا نگاه حوزه نجف و مرجعیت اعلای آن، آیتالله سیستانی را با دقت بیشتری مورد کنکاش قرار دهد. دکتر فراتی در این نوشته، ابتدا …
Read More »تبیین و تفسیرهای تقریبی؛ راهبردی دیگر برای همگراییِ اسلامی/ حمیدرضا شریعتمداری
شبکه اجتهاد: امروزه کمتر کسی را میشناسیم که با وحدت اسلامی یا تقریب مذاهب، اختلاف اصولی داشته باشد. بهنظر میرسد که بسیاری از مخالفان وحدت یا تقریب، در اصل این کار و در ضرورتِ آن تردیدی ندارند. مخالفتها یا تردیدها عمدتاً معطوف به برخی بانیان و مروجان تقریب یا برخی از گفتارها و رفتارهای تقریبی است. بهعبارت دیگر، اعتراضات و …
Read More »ضرورت فقه معاصر و چالشهای پیشرو/ محمد حاج ابوالقاسم
شبکه اجتهاد: بحث فقه معاصر از اصلیترین نیازهای حوزه امروز به شمار میرود. اگر به مسئله فقه به عنوان یک روش برای استنباط احکام شرعی و تکالیف نگاه کنیم، با عنایت به شرایط مختلف زندگی و تحولاتی که در زندگی فردی و اجتماعی بشر رخ داده، پی میبریم که مسئله فقه در دوره معاصر از ضرورت بسیار بالایی برخوردار است …
Read More »شنبههای فقهی در امتداد یک سنت حوزوی/ محمدمهدی مقیسه
اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از سنتهای قدیمی طلاب علوم دینی از دیرباز، اشتغال حداکثری در غالب ساعات شبانهروز به مباحث علمی و فروعات درسها بوده است که قسمت عمدهای از گعدههای آنها را نیز به خود اختصاص داده است. لکن این سنت مبارکه طی سالهای گذشته در بین طلاب مغفول یا متروک واقع شده است و بحثهای علمی و فروعات …
Read More »هنر، رسانه، فرهنگ و چشمه توالت مارسل دوشان!/ محمدرضا فلاح تفتی
اختصاصی شبکه اجتهاد: فقههای نوپدید همانطور که از نامشان پیداست سابقه چندانی ندارند. البته ممکن است برخی مسائل آنها قدیمی باشند اما عناوین این ابواب، نوپدید هستند. همین امر موجب شده است که مراد دقیق از این عناوین و تفاوت دقیق آنها با ابواب شبیه روشن نباشد. یکی از این ابواب، «فقه هنر» است. برای فهم دقیق معنای فقه هنر، …
Read More »تعلیل گرایى و فقه مقاصدى/ محمدمهدی شریعتمدار
شبکه اجتهاد: کتاب «رویکرد تعلیل مداری در اجتهاد» از استاد سید ابوالحسن نواب را که جناب سیّدعلی بطحایى معرفى کردهاند، ندیده و نحواندهام، اما این مانع نمىشود که بر پایه معرفى مذکور، پرسشهایى درباره کتاب مطرح نکنم. بطحایى نوشته است که انتشار کتاب سیّد ابوالحسن نوّاب را میتوان در راستای تعمیق، توسعه و تداوم ایده امام موسی صدر در ارائه …
Read More »فقه مقاصدی، حلقه اتصال اسلام سنّتی با اسلام روشنفکری/ سیدعلی بطحائی
شبکه اجتهاد: انتشار کتاب «رویکرد تعلیل مداری در اجتهاد» پژوهشِ حجتالاسلام والمسلمین سیّد ابوالحسن نوّاب را میتوان در راستای تعمیق، توسعه و تداوم ایده امام موسی صدر در ارائه مقاله «روح الشریعه الاسلامیه و واقع التشریع الیوم فی العالم الاسلامی» در هشتمین کنگره «التعرف علی الفکر الاسلامی» در سال ۱۹۷۳م/۱۳۵۱شمسی الجزایر دانست. ارائه آن مقاله سبب شد تا امام موسی …
Read More »۲۲بهمنِ متفاوت با وظایف سنگین و تاریخی/ علیرضا اعرافی
شبکه اجتهاد: دههی فجر امسال نیز علی رغم همهی کوردلیها و دشمنیهای بدخواهان و معاندان، برگ زرین دیگری بر تاریخ پر افتخار انقلاب شکوهمند اسلامی افزود و این ملت پایدار و عظیم، به همگان نشان داد که چه اندازه قدرشناسانه و چه اندازه حکیمانه، پاسدار همهی ارزشها، زیباییها، عزتها و امنیت و آزادیهایی است که به دشواری و به برکت …
Read More »بازکاوی دیدگاه شیخ انصاری پیرامون ولایت عامه فقیه/ محمد متقیان تبریزی
شبکه اجتهاد: سعه و گستره ولایت فقیه در عصر غیبت کبری، هماره یکی از مداخل مباحث فقه سیاسی بوده است. در این مدخل فقهی، ولایت فقها بر امر افتاء و قضاء یا نیابت ایشان از ناحیه امام در این دو امر، محل پرسش و بحث نیست، بلکه بیش از آن و در محدوده «امور عامه» که حوزه ولایتِ سلاطین و …
Read More »چالشهای استدلال به عموم و اطلاق در حل مسائل فقه معاصر/ زهرا اخوان صرّآف
اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر زهرا اخوان صرّاف، مدرس حوزه و دانشگاه و پژوهشگر قدیمی عرصه فقه و قرآن است. او در سالهای اخیر، علاوه بر پژوهشهای قرآنی، به پژوهشهای فقهی و اصولی نیز علاقه نشان داده است. اخوان هم شاگرد اساتید بزرگی همچون آیات منتظری و گرامی و استاد علیدوست بوده و هم سالهاست که در حوزه قم و دانشگاههای …
Read More »اضطراب «اضطراراندیشی در اقامهی حکومت اسلامی»/ ذبیحالله نعیمیان
شبکه اجتهاد: نگاه مرحوم آیتالله منتظری در تمسک به قاعدهی «الضرورات تتقدر بقدرها» در بحث «وجوب اقامهی حکومت اسلامی» تأملبرانگیز است. اهمیت صورتمندی این نگاه را نمیتوان نادیده انگاشت و از کنار آن گذشت. این امر مقتضی حکومت اسلامی امری نیست که بدون عزم هماهنگ مسلمانان اقامه شود. اما بیتردید، پذیرش وجوب آن منوط به برخورداری اقامهی حکومت اسلامی از …
Read More »