همه مطالب

لحاظ عدم لغویت به‌مانند لاحرج و لاضرر در استنباط/ باید نگاه کارساز و مفید به فتاوی داشت

فقه نیازمند بازسازی جدی و عمیق بر مبنای اصل کرامت است

بیان آیات بدین نحو است که در کنار بیان حکم الهی، شوق لازم را برای عمل به‌حکم ایجاد می‌نماید. لذا با توجه به این اصل قرآنی، در استنباط نیز می‌باید نگاه کارساز و مفید به فتاوی داشت. به‌عنوان نمونه اگر در حکمی که یقین به لغو بودن و اجرانشدن آن در جامعه داریم، تن دهیم، همین می‌شود که در برخی …

Read More »

هیچ اراده‌ای برای حذف ربا از بانکداری وجود ندارد/ طراحی ساختار نظام بانکداری اسلامی بر عهده حوزه علمیه است

هیچ اراده‌ای برای حذف ربا از بانکداری وجود ندارد/ طراحی ساختار نظام بانکداری اسلامی بر عهده حوزه علمیه است

حجت‌الاسلام مادرشاهی گفت: در راستای بانکداری اسلامی کارهای خوبی در حوزه علمیه انجام شده ولی بعضی مشکلات اصلی آن جاست که گویی هیچ قصدی برای تغییر ساختار بانکداری وجود ندارد. به عبارت دیگر نگاه تحولی به ساختار نظام بانکداری وجود ندارد و صرفاً نگاه اصلاحی است. خود بانک‌ها نیز علاقه مندند تسهیلاتشان را به جایی بدهند که سود بیشتری به …

Read More »

تیغ تیز بنگاه داری زیر گلوی بانکداری اسلامی

تیغ تیز بنگاه داری زیر گلوی بانکداری اسلامی

شبکه اجتهاد: بانکداری اسلامی و به طور خاص ربازدایی از عملیات بانکی در ایران نه تنها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی که حتی قبل از آن نیز دغدغه جامعه بوده است. تشکیل صندوق‌های قرض الحسنه پیش از انقلاب در همین راستا رقم خورد و پس از پیروزی انقلاب، در پی فراز و نشیب‌های اوایل انقلاب، در نهایت ایده بانکداری اسلامی …

Read More »

برررسی جایگاه کرامت انسانی در فقه و حقوق اسلامی، با بهره‌گیری از دیدگاه‌های آیت‌الله جوادی

«جایگاه کرامت انسان در استنباط» بررسی و مکتوب می‌شود

کتاب «کرامت انسان در فقه و حقوق اسلامی» نوشته حسین حقیقت پور از سوی انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) به منتشر شده است؛ زبان کتاب، تخصصی بوده و نویسنده در تنظیم مطالب خود بیشتر از دیدگاه‌های آیت‌الله جوادی آملی بهره برداری کرده است. به گزارش شبکه اجتهاد، در نظام اسلامی هر آن چیزی که تکریم انسان در آن خدشه دار بشود …

Read More »

اسلامی شدن بانک‌ها فقط به حذف ربا نیست/ با استفاده از عقد صلح فعالیت ما صوری تلقی می‌شود نه واقعی!

احتکار در روایات اسلامی از دزدی بدتر است/ سهم اخلاق در اقتصاد

رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه هدف بانکداری اسلامی، ایجاد عدالت در جامعه است، گفت: حذف ربا بخشی از اسلامی شدن بانک‌هاست و همه آن نیست. سعی کردیم با استفاده از تبصره‌ها با استفاده از برخی عقود مثل عقد صلح که بسیار پر کاربرد است به حذف ربا اقدام کنیم و این باعث شده که خیلی …

Read More »

ترسیم چالش‌های جدی پیش روی اجرای بانکداری اسلامی/ لزوم ساختارهای لازم برای حذف ربا در کشور

ترسیم چالش‌های جدی پیش روی اجرای بانکداری اسلامی/ لزوم ساختارهای لازم برای حذف ربا در کشور

یک سری از روش‌هایی که مبتنی بر عقود اسلامی است، جایگزین عملیات بانکی متعارف شده است. درحالیکه از منظر اسلامی قراردادها و عقود بانکی الزاما نباید منحصر به مواردی باشد که در قانون عملیات بانکی بدون ربا از آن یاد‌‌ می‌شود. شبکه اجتهاد: بانکداری اسلامی نوعی بانکداری یا فعالیت بانکی است که با احکام اسلام (به‌ویژه از دید ربا و …

Read More »

چرا مسئولین نسبت به وضعیت معیشتی مردم اقدام عاجل نمی‌کنند/ صدا و سیما تذکرات مراجع را انعکاس نمی‌دهند لذا مردم گمانشان اینست که ما سکوت می‌کنیم

دشمن به دنبال حذف بیان مسائل سیاسی در منابر است/ روحانیت برای در دفاع از مردم و انقلاب باید فریاد بکشد

آیت‌الله نوری همدانی ضعف مدیریتی را بزرگترین مشکل کشور دانسته و با تأکید بر این که بارها به مسؤولان تذکر داده ایم اما اقدام اثرگذاری نکردند، خواستار برخورد سریع و قاطع با مفسدان و محتکران شدند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله حسین نوری همدانی در دیدار با عده‌‌ای از جوانان گروهای خود جوش جهادی تهران کمک به مردم و خصوصا …

Read More »

برای تازه واردها به مرحله‌ی درس خارج/ محمدرضا نائینی

فرایند نقل حدیث در میان شیعیان/ محمدرضا نائینی

شبکه اجتهاد: به نظر‌‌ می‌رسد بهترین و پر ثمر ترین راه برای قرار گرفتن روی ریل اجتهاد آن باشد که دانش پژوه، سال‌‌های ابتدائی درس خارج را در درس خارج عبادات، به خصوص طهارت و صلاه شرکت کند، زیرا درس خارج، تمرین اجتهاد است و برای این تمرین، کاری مهم‌تر از سر و کله زدن با نصوص نیست و ابواب …

Read More »

نقد مفهوم اقل و اکثر در گفتمان‌ سکولاریستی از نقش دین/ محمدعلی میرزایی

نقد مفهوم اقل و اکثر در گفتمان‌ سکولاریستی از نقش دین/ محمدعلی میرزایی

اختصاصی شبکه اجتهاد: اقل و اکثر عناوین گویایی برای بیان نوع حضور و تواجد دین در دنیا و اندیشه و عمل نیست زیرا این دو واژه دست کم در ادبیات روشنفکرمآبان به ظاهر دینی بیانگر کیفیت‌ها نیستند بلکه حکایت‌گر کمیت‌اند. برای مثال اگر هر کدام از موارد و مصادیق زیر از احکام شرع باشد: ۱- لزوم و ضرورت و البته …

Read More »

حکم لهو، ملاکی برای کشف احکامِ موضوعات دیگر است/ هر عمل بیهوده‌ای، لهو نیست/ لهوی حرام است که فسادآفرین باشد

اگر جوایز «برنده باش» را اسپانسر می‌دهد، مصداق قمار نیست/ برخی بازیهای فکری را مصداق «لعب» نمی‌دانند/ خروج از مصداق قمار، به معنای حلیت پول حاصل از آن مسابقه نیست

اختصاصی شبکه اجتهاد: عنوان «لهو» از عناوین سهل و ممتنع فقه شیعی است. در ابتدا به نظر می‌رسد مفهوم آن روشن است، لکن تاکنون تحقیقات زیادی در رابطه با آن صورت نگرفته است. این در حالی است که در ابواب فقهی، بسیاری از مصادیق آن ذکر می‌شود. بررسی فقهی این عنوان را با حجت‌الاسلام محمدعلی خادمی کوشا، مدیر گروه دانش‌های …

Read More »

بسته پیشنهادی مطالعاتی برای روز «بانکداری بدون ربا»

بسته پیشنهادی مطالعاتی برای روز بانکداری بدون ربا

شبکه اجتهاد: به مناسبت روز بانکداری بدون ربا در تقویم کشور، بسته پیشنهادی مطالعاتی از سوی مرکز پژوهش‌های جوان پژوهشگاه معرفی شد. کتاب «تجربه بانکداری بدون ربا در ایران» اثر حجت‌الاسلام سیدعباس موسویان و حسین میثمی بانکداری و مالی اسلامی دانش نوپایی است که متفکران بانکداری اسلامی درباره ابعاد گوناگون آن به کاوش پرداخته‌اند. امروزه توسعه این موضوع، افزون بر …

Read More »

هشدار نسبت به وقوع برخی انحرافات در عزاداری‌ها/ نباید به نام مداحی، کارهای سیاسی و جناحی کرد

هشدار نسبت به وقوع برخی انحرافات در عزاداری‌ها/ نباید به نام مداحی، کارهای سیاسی و جناحی کرد

امروزه مداحی نسبت به سابق گسترده تر شده است؛ به همین دلیل باید مراقبت‌های ویژه‌‌ای در این خصوص صورت گیرد؛ نباید به نام مداحی کارهای سیاسی و جناحی کرد؛ خطبای محترم نیز باید مراقبت‌های لازم را داشته باشند به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله مکارم شیرازی امروز در دیدار مدیران رادیو معارف و رادیو محرم، محرم و عاشورا را از سرمایه‌های …

Read More »

وضع مطلوب دولت اسلامی از رهگذر عمل به قانون شرع و عقل به دست می‌آید/ مهم‌ترین تفاوت حکومت اسلامی با حکومت سکولار

عرصه خصوصی شهروندان در نظام اسلامی به چه میزان است؟/ سید کاظم سیدباقری

حجت‌الاسلام سید باقری با بیان این که دولت اسلامی را باید از دولت‌‌های ایدئولوژیک و سکولار جدا کرد، خاطرنشان ساخت: در حکومت سکولار آن چه در محوریت قرار‌‌ می‌گیرد مردم و رضایت آن‌‌ها است، ولی در هسته مرکزی حکومت اسلامی قانون و احکام اسلام قرار داشته و خواست و رضایت مردم باید بر اساس رضایت الهی تنظیم شود. به گزارش …

Read More »

حریم گسترده احتیاطی کارآمدی فقه را کمرنگ کرده است/ تنقیح مقاصد احکام در مواجهه با چالش‌های فقه

جزئیاتی از پروژه «حجیت و کارآمدی»

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: حریم گسترده احتیاطی که برخی از فقها به دور فقه کشیده‌اند سبب شده تا در رساله‌های عملیه شاهد احتیاطات بیش از حد باشیم و فقه دفاعی شود و وقتی فقه این همه حالت دفاعی بگیرد ناکارآمد می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی علی‌اکبریان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و …

Read More »

رهدار: گرفتار سکولاریسم فقهی شده‌ایم/ مهاجرنیا: حمله‌ها به حوزه، مشکوک است

رهدار: گرفتار سکولاریسم فقهی شده‌ایم/ مهاجرنیا: حمله‌ها به حوزه، مشکوک است

برنامه تلویزیونی زاویه، هفته گذشته از شبکه چهار و با حضور حجت‌الاسلام محسن مهاجرنیا، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حجت‌الاسلام احمد رهدار، رییس مؤسسه فتوح اندیشه، پخش شد. موضوع این برنامه «حوزه علمیه، نظاره‌گر یا تصمیم‌ساز» بود. به گزارش شبکه اجتهاد، مهاجرنیا در ابتدا فهرستی از وظایف حوزه علمیه را برشمرد و آنها را توضیح داد. …

Read More »

هیچ دینی مثل اسلام نسبت به کودک توجه و برنامه‌ریزی نکرده است/ تدوین بزرگترین دائره المعارف کودک در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)/ بیماری‌ اوتیسم، مقداری ریشه تربیتی دارد!

هیچ دینی مثل اسلام نسبت به كودك توجه و برنامه‌ریزی نكرده است/ تدوین بزرگترین دائره المعارف کودک در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)/ بیماری‌ه اوتیسم، مقداری ریشه تربیتی دارد!

طبق تحقیق مفصلی که مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) راجع به احکام کودکان شده است، هشت جلد ۶۰۰ صفحهی از احکام مربوط به کودکان جمع آوری شده که به نوعی بزرگ‌ترین دایره المعارف کودک است. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی در دیدار مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مدیرکانون‌‌های زبان استان قم گفت: اسلام …

Read More »

خدمت به انسان را تفسیر واقعی از ایمان می‌دانست/ در منظومه فکری امام موسی صدر راه رسیدن به وحدت، «مشارکت اجتماعی» است/ امام دعوت دینی را در بهبود وضع اجتماعی می‌بینند

نگاه متفاوت امام موسی‌صدر به مساله چندهمسری

شبکه اجتهاد: اینکه هر سال در روزهایی از شهریور از یک روحانی شیعه به نام سیدموسی صدر صحبت کنیم که توسط رژیم قذافی ربوده شد، چه دردی را از ما دوا می‌کند؟ همه می‌دانند که او در حوزه‌های علمیه قم و نجف و همچنین دانشگاه تهران درس خواند و بعد به لبنان رفت و در سال ۵۷ ربوده شد. متاسفانه …

Read More »

پیامدهای اجتماعی و تربیتی مسائل فقهی مورد لحاظ قرار بگیرد

مساله ارتداد نیازمند حکم حاکم شرع است/ مبانی فقهی حکم ارتداد سلمان رشدی نویسنده آیات شیطانی

در مباحث فقه مضاف چنین نیست که با قواعدی مانند حفظ نظام و یا ضرورت و یا ولایت‌فقیه مباحث اجتماعی و حکومتی و اقتصادی را حل کرد، بلکه فقه پیچیده شده است. چنین نیست که با صرف قواعد کلی حکم به جواز و عدم جواز داد؛ مثلاً کاشت جنین به‌صرف اینکه زنا نیست سبب حلیت نمی‌شود؛ بلکه پیامدهای اجتماعی، تربیتی …

Read More »

فقه اسلامی در دوره عباسیان/ محمد صادقیان

اختصاصی شبکه اجتهاد: یوزف شاخت معتقد است که در زمان سرنگونی امویان، ویژگی‌های بنیادی فقه اسلامی پایه‌ریزی شده بود و نیاز جامعه به یک نظم حقوقی تأمین گردیده بود. عباسیان برای اینکه خود و انقلابشان را از امویان ممتاز کرده حکومتشان را استقرار حکومت خداوند در جامعه نشان دهند، فقه اسلامی را به گونه‌‌‌‌ای که از سوی خبرگان پرهیزگار تدریس‌‌‌‌ …

Read More »

حوزه هرگز مسیر سکولاریسم را طی نمی‌کند/ راه نقد بر حوزه مسدود نیست/ ولایت و مرجعیت اصول اساسی حوزه هستند

حوزه هرگز مسیر سکولاریسم را طی نمی‌کند/ راه نقد بر حوزه مسدود نیست/ ولایت و مرجعیت اصول اساسی حوزه هستند

مرجعیت در حوزه رکن رکین و قله عظیم معرفتی است؛ مرجعیت و ولایت اصول اساسی حوزه‌‌های علمیه هستند و مدیریت در پرتو مرجعیت و لایت و با هدایت‌‌های شورای عالی حوزه در مسیر تعالی و پیشرفت قدم‌‌های اساسی برمی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی در آیین آغاز سال تحصیلی حوزه‌‌های علمیه که در سالن همایش‌‌های مدرسه عالی …

Read More »

بیش از ۶۰ متون آموزشی حوزه تولید و اصلاح شده است

بیش از ۶۰ متون آموزشی حوزه تولید و اصلاح شده است

معاون آموزش حوزه‌‌های علمیه کشور گفت: در برنامه جدید آموزشی حوزه بیش از ۶۵ متن، تولید یا اصلاح گردیده است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام رستم نژاد صبح شنبه در مراسم آغاز سال تحصیلی حوزه‌‌های علمیه که در سالن اجتماعات مدرسه دارالشفا برگزار شد، اظهار داشت: گام‌‌های تحولی حوزه یکی پس ازدیگری در حال پیمودن است. او گفت: برای اینکه …

Read More »

بازاندیشی در اندیشه‌ها، آرزوها و دستاوردهای امام موسی صدر

تلاش امام صدر برای یکی شدن عید مسلمانان/ اولین باری که عید رمضان با محاسبات فلکی اعلام شد

شبکه اجتهاد: امروز چهلمین سالگرد ربایش و ناپدید شدن امام موسی صدر، روحانی نامدار ایرانی و رهبر معنوی و سیاسی و فرهنگی شیعیان در لبنان. است در این چهل سال آنچه درباره علل ناپدید شدن وی گفته شده قانع کننده نبوده و نیست و گویا برخی از متنفّذان و صاحبان قدرت خوش ندارند این پرونده به روشنی بیان شود و‌ای …

Read More »

غدیر، معتبرترین نص اسلامی در رد باور غلط جدایی دین از سیاست است

تدبیر حکمرانی ولی فقیه در غائله بنزین

قطعاً اگر غدیر پاسخگوی مسائل مشترک میان فریقین باشد، از سویی، حقیقت وحدت بخش آن آشکار می‌شود و از سوی دیگر، باور غلط جدایی دین از سیاست را باطل می‌کند. به گزارش شبکه اجتهاد، همواره در عالم تسنن و عالم تشیع دو گروه وجود داشته که یکی بر وجوه باطنی و معنوی دین و دیگری فقط بر وجوه اجتماعی و …

Read More »

روحانیون از القاب حوزوی استفاده کنند/ طلاب درس خارج با لباس روحانیت در کلاس حاضر شوند

مجلسی‌ها نباید به مساوات دیه زنان وارد شوند

تعمم طلاب از دیگر ضروریات طلاب است؛ نباید طلاب درس خارج خوان ما بدون لباس در کلاس حضور داشته باشند؛ معمم شدن، سربازی رسمی حضرت بقیه الله الاعظم است که طلاب باید نسبت به آن اهتمام داشته باشند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی در آیین آغاز سال تحصیلی حوزه‌‌های علمیه که در سالن همایش‌‌های مدرسه عالی دارالشفاء …

Read More »

یادکردی از امام موسی صدر در چهلمین سالگرد ربوده شدن در فقدان مصلح بزرگ

یادکردی از امام موسی صدر در چهلمین سالگرد ربوده شدن در فقدان مصلح بزرگ

شبکه اجتهاد: پیش از ورود امام موسی صدر در سال ۱۳۳۸ شمسی به لبنان، شیعیان این کشور از حیث مذهبی، فرهنگی و به‌خصوص از نظر اقتصادی در وضعیت بسیار وخیمی قرار داشتند، آنها با این که همیشه در اکثریت مطلق بودند و هستند، اما شهروند درجه سه به شمار می‌آمدند. وقتی امام صدر وارد لبنان شد پس از مطالعه دقیق …

Read More »

«فقدان صداقت»؛ آسیب‌شناسی امام‌ موسی صدر از جوامع اسلامی/ شریف لک‌زایی

«فقدان صداقت»؛ آسیب‌شناسی امام‌ موسی صدر از جوامع اسلامی/ شریف لک‌زایی

شبکه اجتهاد: چرایی افول تمدن اسلامی ازجمله پرسش‌های بسیار مهمی است که همواره طرح شده است. به‌ویژه اینکه متفکران مسلمان برای پی‌ریزی تمدن نوین اسلامی درصدد بودند با جست‌وجو درباره علل و عوامل افول تمدن اسلامی، به تجدید تمدن اسلامی بپردازند. امام‌موسی صدر در میان متفکران مسلمان معاصر از کسانی است که در این زمینه به تامل پرداخته و برای …

Read More »

تألیفی جدید در حوزه «پول و بانکداری» با رویکرد فقهی

تألیفی جدید در حوزه «پول و بانکداری» با رویکرد فقهی

پژوهش حاضر تلاش می‌کند تا با رویکردی آموزشی، مهم‌ترین مسائل قابل طرح در حوزه پول و بانکداری در چهارچوب اسلامی را به زبانی ساده و مختصر به مخاطب دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد ارائه کند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، کتاب «پول و بانکداری با رویکرد اسلامی» به قلم دکتر سید هادی عربی (دانشیار دانشگاه قم) و دکتر حسین میثمی (استادیار …

Read More »

برخی به اصطلاح فقها فعالیت ربوی بانک‌ها را تسهیل و رباخواری را توجیه شرعی می‌کنند!/ دو مشکل عمده در نظام بانکی

چرا آیت‌الله مکارم‌ شیرازی خلق پول بانکی را حرام اعلام کرد؟

سرپرست اسبق وزارت اقتصاد عنوان کرد: یکی از انحرافاتی که توسط برخی به اصطلاح فقها که هم در مجلس، هم در بانک مرکزی و نهادهای دیگر حضور دارند، در سیستم بانکی رخ داده، این است که در حال توجیه اقدامات غیرشرعی نظام بانکی هستند. این افراد به ربا، شکل فقهی داده‌اند و می‎گویند بیع است و اشکالی ندارد و با …

Read More »

پرهیز از اجتهاد شخصی و استفاده از عقل در حد اعتدال، ویژگی‌های مهم فقه شیعه

پرهیز از اجتهاد شخصی و استفاده از عقل در حد اعتدال، ویژگی‌های مهم فقه شیعه

استاد حوزه علمیه خراسان با اشاره به ویژگی‌های فقه شیعه، روزآمدی و کارآمدی فقه در پاسخگویی به مسائل روز جامعه را مورد تأکید قرار داد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حق پناه در جمع اساتید اعزامی فقه و اصول حوزه علمیه خراسان در مدرسه علمیه سلیمانیه عنوان کرد: فقه شیعه و اهل سنت علاوه بر ۲۳ اختلاف کلی، تفاوت‌های …

Read More »

وظیفه فقه، رواج شادی در میان مردم نیست/ نمی‌توان تفریح را همواره مصداق لهو و لعب دانست

اختصاصی شبکه اجتهاد: تفریح در جوامع مذهبی، معمولاً به‌عنوان امری مذموم شمرده می‌شود. بسیاری از متدینان، تفریح را مصداق لهو، لعب و یا لغو می‌دانند. این مطلب را با حجت‌الاسلام محمد قائینی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در میان گذاشتیم. او معتقد است لغو به‌کلی حرام نیست و لهو و لعب نیز تنها در بعضی مصادیق، مشمول ادله حرمت می‌باشند؛ بنابراین نمی‌توان تفریح را همواره مصداق این عناوین دانسته و به این بهانه، حکم به مذموم بودن آن داد. قائینی همچنین معتقد است رواج شادی در میان مردم وظیفه فقه نیست و متخصصان امر و افراد کارشناس‌، باید مصادیق و موارد تطبیق شادی در جامعه را تبیین کنند. آنچه در اسلام اهمیت دارد، رفع مشکلات و ایجاد دل‌خوشی و شادمانی قلبی در جامعه است. اجتهاد: اساساً تهافت‌های لهو و لغو و لعب به لحاظ مفهومی چیست؟ قائینی: لعب در خصوص بازی و لغو، به معنای کار بیهوده است؛ بنابراین بازی بیهوده نیست. تفاوت بین لعب و لغو، تفاوت بیّنی است. لغو یعنی کار بی‌خاصیت و بیهوده، ولی لعب و بازی یک عنوان عقلایی برای تفریح و استراحت است و مفهوماً با کار لغو و بیهوده یکسان نیست. البته بازی دو نوع است؛ بازی‌ مشروع و بازی نامشروع مانند انواع قمار. لهو به معنای کاری است که انسان را از امور مهمه بازداشته و او را سرگرم کند. عنوان لهو همیشه بر لعب منطبق نیست. ممکن است بعضی از انواع بازی‌ و لعب‌، لهو هم باشد مانند قمار اما تلازمی بین لعب و لهو نیست. در حقیقت لهو عنوانی است که ممکن است گاهی با بازی و لعب انطباق داشته باشد اما همیشه ملازم آن نیست. لهو، امر سرگرم‌کننده‌ای است که انسان را از امور مهمه منصرف و غافل می‌کند. در برخی از متون‌ آمده است که «کل ما تلهی عن ذکر الله»؛ آن‌که انسان را از یاد خدا سرگرم و منصرف کند (فهو میسر). پس میسر یا قمار، نوعی لعب و سرگرمی است که انسان را از یاد خدا و امور مهمه غافل می‌کند. اجتهاد: حکم فقهی این عناوین چیست؟ قائینی: لعب بر دو نوع است؛ مباح و ممنوع. لغو به معنی کار بیهوده بوده و حکمی ندارد؛ زیرا بر کار بی‌ارزش، اثری مترتب نمی‌شود و فی حد نفسه، منعی ندارد. لهو به معنای کار بیهوده و همان لغو است و طبق نظر فقها، ملازم با منع نیست. گاهی لهو، اموری است که انسان را سرگرم کرده و از امور عامه مانند یاد خدا منصرف می‌کند، به‌نحوی‌که انسان در حال اشتغال به آن امور ازخودبی‌خود می‌شود، که در این صورت ممنوع است. لهو در متون فقهی، بر غنا اطلاق شده و لذا لهو به این معنا امر حرامی است. اجتهاد: بایسته‌های تفریح مشروع چیست؟ قائینی: اگر منظور از تفریح، لعب است، درصورتی‌که با عناوین حرام انطباق نداشته باشد، مشروع و در غیر این صورت، نامشروع خواهد بود. اگر تفریح، لهو یا لعب ممنوع مثل قمار نباشد، منعی نخواهد داشت. اجتهاد: با توجه به اینکه عمده تفریحات ما تلهی عن ذکر الله است و در مجالس دعا و مناجات نیست، پس مصداق لهو خواهد شد؟ قائینی: همان‌طور که گفتم، معنای لهو این نیست که انسان ذکر خدا نگوید. لهو یعنی انسان به‌گونه‌ای از یاد خدا غافل شود که دیگر متوجه حریم الهی از واجبات و محرمات نباشد. غافل شدن از یاد خدا یعنی فرد آن‌قدر سرگرم بازی است که اگر واجبی ترک شود یا مرتکب حرامی‌ شود، اهمیت نمی‌دهد. لهو، عملی است که انسان را از یاد خدا منصرف کند، به‌گونه‌ای که در اقدام بر گناه، هیچ رادع و مانعی نداشته باشد. به همین دلیل، مصادیق لهو، خیلی محدود است. لهو با لغو که کار بیهوده است و با لعب که بازی است، تفاوت دارد. عده‌ای می‌گویند چرخاندن تسبیح، نوعی لهو است که برداشت نادرستی است؛ زیرا گرداندن تسبیح، لعب یا لغو است. اجتهاد: طبق فرمایش شما، اگر فردی فوتبال بازی کند، باید در حین بازی کردن به یاد خدا باشد و اگر به یاد خدا نباشد، مرتکب حرام شده است؟ قائینی: به یاد خدا بودن به این معنا نیست که ذکر بگوید و دعا کند، بلکه به این معناست که اگر فرد در حین بازی، متوجه شد که وقت نماز می‌گذرد، بازی‌ را قطع کرده و نماز بخواند. اجتهاد: اگر فرد کلاً تارک‌الصلاه باشد، فوتبالش چه حکمی دارد؟ فرض کنید که می‌داند نماز واجب است و فوتبال سبب قضای آن می‌شود؟ قائینی: ممکن است فرد نماز نخواند، ولی متوجه باشد که اگر نماز در معرض قضا و فوت است، باید بازی را رها کند. در این صورت، فوتبال، او را از امور مهمه مثل واجبات و محرمات غافل نکرده است. معیار در لهو، ازخودبی‌خود شدن به نحوی است که ارتکاب حرام یا انجام واجبات، برای فرد مهم نباشد. به همین دلیل لهو بر غنا منطبق شده است؛ چون در غنا، حالت ازخودبی‌خود شدن وجود دارد. اجتهاد: ممکن است شخصی قمارباز و مؤمن باشد و قمار را برای خواندن نماز رها کند و مدام در یاد خدا باشد، با این هدف که در قمار شانس بیاورد. این دیگر لهو نخواهد بود؟ قائینی: قمار نوعی لعب است و لعب با لهو تفاوت دارد. ممکن است لعب موجب لهو شود اما همیشه ملازم با لهو نیست. اگر در بازی قمار به‌گونه‌ای ازخودبی‌خود شود که دیگر چیزی را احساس نکند، مرتکب لهو شده است. اجتهاد: اگر ازخودبی‌خود نشود، حرام نیست؟ قائینی: قمار حرام است؛ چون از موارد لعب نامشروع است، ولی از مصادیق لهو نیست. اجتهاد: آیا لهوی دانستن امثال صید در روایات، به دلیل مقارنات خاص همراه با صید بوده است یا نه؟ آیا با تنقیح مناط می‌توانیم تفریحاتی مثل تماشای فوتبال را حرام بدانیم؟ قائینی: صید لهوی با لهوی که ما به کار می‌بریم، متفاوت است. صید لهوی یعنی این‌که فرد خود را با صید سرگرم می‌کند و لذا فقها معتقدند سفر به‌قصد صید لهوی حرام نیست، ولی نماز را باید کامل بخواند. لهو محرّم با صید لهوی فرق دارد و هر چیزی که انسان خود را با آن سرگرم کند، لهو به‌حساب نمی‌آید. اجتهاد: دلیل اینکه صید لهوی موجب قصر صلاه است، چیست؟ قائینی: نص خاص است. اجتهاد: نص خاص باید خصوصیتی داشته باشد؟ قائینی: در شریعت، صید برای خوش‌گذرانی ممنوع است. ممکن است یک امر مباح، ممنوع باشد یا نباشد. سفر برای صید لهوی در عین مباح بودن ممکن است موجب تمام بودن نماز باشد. اجتهاد: آیا ممکن است از باب اینکه حیوانات را می‌کشتند و در بیابان رها می‌کردند و کشتن حیوان بی‌گناه و اسراف در کشتن آن‌ها، قطعاً فرد را از یاد خدا غافل می‌کرده، ممنوع شده باشد؟ قائینی: کشتن بدون دلیل حیوانات، اسراف است و با لهو و غافل شدن از یاد خدا فرق دارد. هر کار حرامی به معنای غافل شدن از یاد خدا نیست. ممکن است فرد مرتکب حرام شود، ولی بداند که عمل حرام انجام می‌دهد. در این صورت فقط مرتکب فعل حرام شده و لهو انجام نداده است. وقتی می‌گویند صید لهوی، منظور این است که عنوان حرام قطعی بر آن منطبق نیست، درحالی‌که اگر اسراف و تبذیر بود، حرام اعلام می‌شد. اجتهاد: فرد در صید چه‌کاری می‌کند که صیدش لهوی می‌شود؟ قائینی: صیدی که برای امرار معاش انجام نشود و هدف از آن خوش‌گذرانی است، صید لهوی نامیده می‌شود. اجتهاد: این موضوع قطعاً حرام است، چون اسراف است، اسراف هم لهو است. قائینی: ممکن است فرد، حیوانی را برای خوش‌گذرانی صید کرده و رها کند، ولی بداند که افراد دیگری از صید او استفاده می‌کنند. در این صورت، عنوان اسراف بر آن منطبق نیست. اجتهاد: آیا می‌توان گفت وجود مفاهیم مذمومی همچون لعب، لهو و لغو در قرائت فعلی از شریعت، یکی از علل کمرنگ بودن و به رسمیت شناخته نشدن شادی در جوامع اسلامی است؟ قائینی: اطلاق عنوان کشورهای افسرده، مبتنی بر پارامترهایی است که من با آن‌ها موافق نیستم. در حال حاضر، شاد یا افسرده بودن مردم، با موازین غیربومی سنجیده می‌شود. ممکن است در برخی کشورها، شادی و نشاط در خوش‌گذرانی‌های خاصی نمود پیدا کند و به‌طور مثال؛ خوانندگی، خوردن مشروبات الکلی و می‌گساری ملاک شاد بودن مردم باشد. برای بررسی شادی و نشاط در میان مردم، نباید پارامترهای کشورهای غربی را در کشور‌های اسلامی پیاده کرد. در یک کشور اسلامی، شادی و نشاطی که از حضور در مجالس عبادت، شب‌های احیا و مجالس دعا حاصل می‌شود، به‌مراتب بهتر از شادی ناشی از می‌گساری است؛ بنابراین معیار شادی در بین کشورها و حتی در ادیان و اعتقادات گوناگون، متفاوت است. با توجه به تفاوت سبک زندگی و اعتقادات مردم در کشورهای مختلف، باید امور همگانی را معیار قرار داد. به‌طور مثال؛ اگر نتیجه افسردگی، خودکشی است، باید میزان خودکشی در کشورهای مختلف را معیار قرار داد. معیار شادی فقط کف و سوت زدن و پای‌کوبی و هرزگی نیست. میزان باید امور مشترکی باشد که موردقبول همه هست، مثل نتایج مترتب بر افسردگی که خودکشی به‌عنوان نمونه ذکر شد. من این ادعا را که عراق اولین کشور غم‌زده و افسرده دنیاست، قبول ندارم. البته مصیبت‌های مردم عراق کم نیست اما لذت و شادی که مردم عراق در پذیرایی از زائران و در شعیره و پیاده‌روی برای زیارت حضرت ابی‌عبدالله در اربعین دارند، قابل‌مقایسه با رضایت‌مندی‌هایی بیهوده مردم در بعضی از کشورها نیست. اجتهاد: آیا کمرنگ بودن شادی و تفریح را در کشور تائید می‌کنید؟ قائینی: نه قبول ندارم. به نظر من، شادی مردم با شرکت در مجالس احیا شب‌های ماه رمضان یا روزه گرفتن ایجاد می‌شود. همان‌طور که در روایات آمده است: «للصائم فرحتان، فرحه فی الافطار و فرحه عند اللقاء». ممکن است انجام این مناسک زحمت داشته باشد، ولی هر زحمتی به معنای غم و غصه نیست و گاهی سختی‌ها با شادی‌ عجین هستند. معتقدم لذتی که فرد در ماه مبارک رمضان کسب می‌کند و رضایت‌مندی که از انجام عبادات و روزه گرفتن به دست می‌آورد، بالاتر از لذت یک قمارباز و یا حتی یک بازیکن فوتبال است. در نتیجه، مردم کشور ما شادتر از بسیاری از کشورهای غربی هستند. اجتهاد: در عرف جامعه، مردم برای شادی و تفریح، قرآن به سر نمی‌گیرند، بلکه به فضای سبز می‌روند و به بازی می‌پردازند؟ قائینی: بازی بحث دیگری است. اگر مردم تمام اوقات خود را به بازی بپردازند و در مجالس عبادت و ذکر حضور نیابند، خشنودی‌ کمتری دارند. شاهد مدعای من هم این است که علیرغم اینکه حضور در مجالس ذکر سیدالشهدا، مستحب بوده و الزامی نیست، مردم در این مجالس حضور پررنگ‌تری دارند تا در میادین فوتبال. حضور پرشور و میلیونی مردم در عزاداری امام حسین و شب‌های احیا، نشان‌دهنده خشنودی و نشاط آنان است؛ بنابراین برای بررسی درست میزان شادی در کشور، باید نگاه خود را تغییر داده و با معیارهای بومی و اسلامی به موضوع بپردازیم. اجتهاد: فقه برای رواج شادی در جامعه چه راهکاری را پیشنهاد می‌دهد؟ قائینی: وظیفه فقه، تنها تعیین و بیان پارامترهای امور مشروع و تشخیص آن‌ها از موارد نامشروع است و نحوه گسترش شادی در میان مردم بر عهده فقه نیست. البته با اینکه فقه در مقام رواج نشاط در جامعه نیست، توصیف‌هایی در این زمینه دارد. به‌طور مثال، روایت می‌گوید: «المؤمن حزنه فی قلبه و بشره فی وجهه». اسلام نه تنها با شاد بودن مخالف نیست، بلکه مسلمانان را به شاد کردن دیگران و ادخال سرور بر دیگران توصیه می‌کند. از نظر شرع، قیافه انسان باید به‌گونه‌ای باشد که دیگران را مکدّر نکند. از طرفی، رفع همّ و حزن از دل دیگران و برطرف نمودن مشکلات ایشان، جزء عبادات مهم محسوب شده است. البته همان‌طور که گفتم، وظیفه فقه، رواج شادی در میان مردم نیست و متخصصان امر و افراد کارشناس‌، باید مصادیق و موارد تطبیق شادی در جامعه را تبیین کنند. به‌طور مثال، مزاح از عناوینی است که در متون اسلامی به آن اشاره‌ شده است. باید توجه داشت که سرور و شادی مردم فقط در خندیدن نیست. ممکن است فردی اندوهگین باشد، ولی برای حفظ ظاهر بخندد. آنچه در اسلام اهمیت دارد، رفع مشکلات و ایجاد دل‌خوشی و شادمانی قلبی در جامعه است. مصداق و تطبیق این موضوع هم منوط به فقه نیست و کارشناس‌ها باید مواردی را که از نظر فقه مشروع است، در جامعه پیاده کنند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: تفریح در جوامع مذهبی، معمولاً به‌عنوان امری مذموم شمرده می‌شود. بسیاری از متدینان، تفریح را مصداق لهو، لعب و یا لغو می‌دانند. این مطلب را با حجت‌الاسلام محمد قائینی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در میان گذاشتیم. او معتقد است لغو به‌کلی حرام نیست و لهو و لعب نیز تنها در بعضی مصادیق، مشمول …

Read More »
Real Time Web Analytics