فرهنگ و ارتباطات

تکفیر هر شخص شرایط و موانعی دارد و تکفیر مطلق با تکفیر معین احکام متفاوتی دارد و بدون شناخت شرایط و موانع آن نمی‌توان کسی را تکفیر کرد.

تکفیری‌ها غالباً وهابی‌هایی هستند که حتی از خود وهابیت نیز منحرف شده‌اند. وهابی‌های واقعی در این مرحله و بدین نحو افراطی نیستند. هر چند این گروه‌ها از وهابیت سرچشمه گرفته‌اند ولی خودشان مسلک خاصی دارند.

استاد برجسته حوزه علمیه قم گفت: راه اسلام راه تقریب است و ارزش مسلمانان به دوستی، برادری و تفاهم بوده و مسلمانان باید با اتحاد و همبستگی برای پیشبرد اهداف اسلام تلاش کنند.

مشاهده متن کامل کتاب

نقدی بر افکار و اقدامات تکفیری برخی از مذاهب متعصب اسلامی به ویژه فرقه وهابیت و نقش تخریبی چنین اندیشه‌هایی در شکل‌گیری وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی است. در این مقاله دیدگاه برخی از فرقه‌های مسلمان در فاسق و کافر خواندن بعضی دیگر از گروه‌ها و مذاهب اسلامی و در نتیجه گسترش خشونت و اختلاف بین مسلمانان، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته و عدم مشروعیت تفکرات تکفیری از منظری قرآنی و روایی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده آیاتی از قرآن کریم مبنی بر بدعت بودن فتاوای تکفیری را مورد شرح و بررسی قرار داده و این قبیل از فتاوا را ریشه در جهل و تعصب کور دینی و مذهبی و عدم شناخت احکام شرعی ارزیابی نموده است.

نقد افکار تکفیری مخالفان شیعه و عدم اقرار آنان به امامت ائمه اثنی عشر است. در این پژوهش سعی شده است ادله منکران شیعه امامیه و امامان معصوم در مسأله امامت و خلافت نقل و مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد. نگارنده ضمن بیان دیدگاه‎های متعصبانه برخی از علمای افراطی اهل‏سنت در تکفیر شیعیان تنها به خاطر اعتقاد به امامت امامان معصوم این‏گونه لجاجت و عناد را نوعی کفر تلقی کرده و مخالفان و منکران ولایت و امامت ائمه اثنی عشر را مخلدان در آتش جهنم دانسته است. از نظر وی کسانی که منکر امامت امامان شیعه هستند در واقع منکر ضروری‏ترین حکم قرآن هستند و از گردونه ایمان و اسلام خارجند زیرا قرآن کریم صراحت بر عصمت اهل‏بیت پیامبر (ص) و به تبع آن امامان دارد.

پژوهشی درباره تکفیر و تفسیق از دیدگاه کلامی معتزله و اشاعره است. کفر و فسق از جمله مسائلی است که در علم فقه و بیشتر در علم کلام مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. در فقه و شرع، کفر و فسق بر اساس نص قرآن و بعضی احادیث قابل تعریف است و این مورد از کفر و فسق دارای حجیت شرعی و فقهی است، ولی به اعتقاد نویسنده کفر و فسق در علم کلام غیر از کفر و فسق در علم فقه است. به باور وی، در علم کلام تشبیه و تجسید درباره خداوند به اجماع کفر است، ولی نظریات کلامی درباره مصداق کلامی این دو یکسان نیست و هر فرقه‌ای به گونه‌ای از آن تعریف ارائه کردند. از این رو بستی بعضی از دلایل معتزلیان که براساس آن جبریان را کافر می‌پندارند بی اساس می‌داند. به اعتقاد او پیامبر در غدیر امام علی (ع) را به امامت امت نصب کرده و قائل به عصمت علی و فرزندان اوست. وی همچنین عقیده دارد که محاربه با امام بر حق، فسق را به دنبال می‌آورد، گرچه به اعتقاد کلامی فرق دیگر این گونه نیست. سرفصل‌های کتاب عبارت‌اند از: کفر و فسق، آیا تعیین مصداق کفر و فسق واجب است؟ ویژگی کفر، دلالت‌های کفر، قول به تشبیه، خارج شدن از توحید و قول به تفسیق.

وهابیت فرقه ای است که بیش از دو قرن از ظهورش می گذرد, آنان در این دو قرن با تکفیر دیگران, ضربات سهمگینی بر پیکر وحدت امت اسلامی زدند.آنان که خود را پرچمدار توحید می دانند دلیل و مستند گفتارشان را کلام خدا و سنت رسولش می پندارند در حالی که تمام این برداشت ها سطحی است و با برداشت عالمان اسلامی قرون متمادی در تعارض آشکار است. نویسنده درصدد شناخت وهابیت و برداشت های سطحی آنان از دین را مورد نقد و بررسی قرار می دهد.

نویسنده :  رضوانی کاشانی، علی‌اصغر نوع: تالیف ناشر:  محل نشر: تهران تاریخ چاپ: ۱۳۹۰/۱/۱  زبان: فارسی

"تحقیقی قرآنی و روایی درباره مستندات برخی از «گناهان اخلاقی» است. در این کتاب سعی شده است با استفاده از آیات و روایات حرمت برخی از صفات زشت اخلاقی مانند عیب‏جویی، چاپلوسی، حسد، جدل، تمسخر، فریب، غیبت و خیانت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و ادله قرآنی و روایی حرمت آن‏ها بیان گردد. نگارنده همچنین به آثار منفی روانی، دنیوی و اخروی این قبیل از گناهان اشاره نموده و توضیحاتی در مورد ماهیت آن‏ها ارایه می‏نماید. وی در بخش دوم کتاب آیات و روایات متناسب با این هشت گناه را نیز ذکر کرده و ترجمه می‏کند."

کت‍اب ح‍اض‍ر ح‍اوی آرای م‍ح‍م‍د ن‍اص‍ر الدی‍ن آل‍ب‍ان‍ی، ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز ب‍ن ع‍ب‍دال‍ل‍ه ب‍ن‌ب‍از، م‍ح‍م‍دب‍ن ص‍ال‍ح ع‍ث‍ی‍می‍ن، در ب‍اب م‍س‍ئ‍ل‍ه «ح‍کم ب‍ه غ‍ی‍ر م‍ا أن‍زل آل‍ل‍ه» م‍ی‌ب‍اش‍د

در این نوشتار جریان وهابیت از منظر تفکر تکفیری بررسی و تحلیل شده است. نویسنده پس از بیان توضیحاتی درباره ایمان و کفر، دیدگاه قرآن و پیامبر (صلّی الله علیه وآله) و برخی از صحابه در نهی تکفیر را آورده و آن‌گاه به بررسی عوامل ظهور فکر تکفیری پرداخته است. وی عواملی همچون جهل، تعصب، اکتفا به مطالعه کتب، عجب و خودبزرگ‌بینی و علاقه به پیشتاز بودن را از دلایل ظهور تفکر تکفیری دانسته است. از دیگر موضوعاتی که در این کتاب بررسی شده، عبارت است از: آثار تکفیر، علاج فکر تکفیری، جوانان و خطر تکفیرگرایی، فکر تکفیری و مقابله پیامبر (صلّی الله علیه وآله) با آن، تکفیری‌های قرن چهارم، ابن تیمیه تکفیری قرن هشتم، محمد بن‌عبدالوهاب تکفیری قرن دوازدهم، مقایسه‌ای بین خوارج و وهابیان، وهابیان تکفیری از دیدگاه اهل‌سنّت.

مسلمانان در عصر پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌وسلم- در زمینه‌ی اصول و فروع دارای یک روش بودند،‌ اما دیری نپایید که فتنه‌ای بزرگ پدیدار گشت و برخی مسلمانان بر اساس فهم غلط و بینش نادرست از اسلام، مسلمانان دیگر را تکفیر کردند.

این کتاب روند شکل‌گیری تکفیر میان مذاهب و فرق اسلامی را بررسی کرده و کوشیده است این مسیر را به‌ویژه در میان وهابیون تشریح کند. کتاب شامل سه فصل است که در فصل اول روند شکل‌گیری تفکر تکفیری در محمد بن عبدالوهاب را با بررسی نامه‌های او ارائه می‌کند. در این فصل نامه‌هایی که محمد بن‌عبدالوهاب به پادشاهان و علمای دوران خود نوشته، بررسی و ذکر شده است. بر اساس این نامه‌ها مقتدای وهابیون خود را تنها فردی می‌دانسته که کلمه توحید و معنای آن را درک می‌کرده است. در فصل دوم نویسنده موضع وهابیت در برابر فقها و فقه را آورده و تبیین کرده است که چگونه محمد بن‌عبدالوهاب و یاران و پیروانش اقدام به تکفیر فقها و علما از جمله ابوحنیفه، از امامان چهارگانه و بزرگ اهل‌سنّت، کرده‌اند. در فصل سوم با عنوان «فتاوای علمای نجد در تکفیر امت اسلامی» به بررسی جایگاه علمای نجد که پادشاهان سعودی نیز از این منطقه هستند و همچنین به روش آنان پرداخته است.

شیخ نوحِ حنفی در سخنان خود، شیعه را تکفیر و جواز قتل آنان را صادر کرد و سید شرف الدین موسوی در پاسخ به وی کتاب نفیسی با نام الفصول المهمّه فی تألیف الأُمّه نگاشت و در آن بر برادری همه مسلمانان تأکید ورزید. در واقع کتاب الفصول المهمّه سید شرف الدین را که از نویسندگان بزرگ شیعه است، می‌توان پاسخی به تفرقه‌افکنان در میان امت اسلام دانست. مؤلف در این کتاب پر محتوا با آوردن احادیث صحیح از مجموعه‌های حدیثی معتبر اهل‌سنّت و با ذکر فتواهای فقیهان مشهور گذشته و احیاناً معاصر عالم اسلام، فتوای آن شیخ تکفیرگر را به نقد علمی و تاریخی کشیده و سرفصل‌های ذیل را بررسی کرده است: علم و اسلام و ایمان و ارزش نهاد دینی، برادری شیعه و سنی و اهل نجات بودن موحدان، فتواهای دانشمندان سنی مبنی بر نجات اهل توحید و شواهد دیگر آن، بشارت‌های سنت برای شیعه، نمونه‌هایی از اجتهاد در برابر نص، بررسی فتواهای تکفیر، نقش دروغ‌سازان در تفرقه‌افکنی و انگیزه‌های تفرقه‌افکنی.

نویسنده :  مالکی، حسن‌بن‌فرحان مترجم :  مرتضوی، یوسف نوع: تالیف ناشر:  ادیان، محل نشر: قم تاریخ چاپ: ۱۳۸۶/۱/۱  زبان: فارسی

نویسنده که از پژوهشگران سوری و مدیر مرکز حفظ قرآن «الأسد» سوریه و نیز عضو شورای ریاست مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است، در این نوشتار به بررسی دلایل شکل‌گیری تفکر تکفیری پرداخته است. وی معتقد است محکوم کردن و نسبت کفر و الحاد به فقها و دانشمندانی که اختلاف نظر و فکر و عقیده با حاکمان داشته‌اند، سابقه‌ای تاریخی دارد که دوران ابن‌رشد، شاهدی بر این مدعاست. نویسنده همچنین به بررسی خطرها و عواقب تفکر تکفیری در جامعه اسلامی پرداخته است.

نویسنده که از پژوهشگران سوری و مدیر مرکز حفظ قرآن «الأسد» سوریه و نیز عضو شورای ریاست مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است، در این نوشتار به بررسی دلایل شکل‌گیری تفکر تکفیری پرداخته است. وی معتقد است محکوم کردن و نسبت کفر و الحاد به فقها و دانشمندانی که اختلاف نظر و فکر و عقیده با حاکمان داشته‌اند، سابقه‌ای تاریخی دارد که دوران ابن‌رشد، شاهدی بر این مدعاست. نویسنده همچنین به بررسی خطرها و عواقب تفکر تکفیری در جامعه اسلامی پرداخته است.

دکـتر محمد عماره با انتشار این کتاب، سر و صدای زیادی در شماری از رسانه‌های مصر بـه‌پا کرد و در پی آن وزیر اوقاف مصر مجبور شد دستور دهد تمام نسخه‌های کتاب از کتاب‌فروشی‌ها جمع شود و نویسنده هم ناگزیر با اندکی اصلاح کتاب را دوباره چاپ کرد. هـدف اصـلی نـویسنده بیان این موضوع است که دین اسلام به موعظه حسنه، دعوت به خیر و پرهیز از شر تأکید فراوان دارد، وی می‌گوید مسلمانان حق دارند به نصیحت یکدیگر بپردازند، اما حق ندارند به تکفیر همدیگر همت گمارند. نویسنده برای ایجاد وحدت مسلمانان، توصیه‌هایی می‌کند. وی مطالبش را ذیل این عناوین سامان داده است: ۱٫ همگان به دنبال وحدت؛ مسلمانان کجایند؟ ۲٫ تقریب و همبستگی؛ ۳٫ توجه به میزان آگاهی مخاطبان؛ ۵٫ گفتمان دانشمندان.

این کتاب جزء دوم و در ادامه کتاب بلاء التکفیر از همین نویسنده است

اثر حاضر در بردارنده فتوای مفتی اتحاد علماء الصوفیه اهل‌سنّت در پاکستان و دیگر علمای اهل‌سنّت درباره تکفیر مسلمانان است. مؤلف در پاسخ به سؤال مربوط به تکفیر مسلمین، با اشاره به نظریه شیخ شلتوت، این عمل را جایز نمی‌داند. وی در مباحث خود از آیات قرآن و روایات رسول اکرم (صلّی الله علیه وآله) استفاده کرده است. او تصریح می‌کند که صوفیه اهل‌سنّت و شیعیان امامی، جزء فرقه‌های مسلمانان به‌شمار می‌آیند.

نویسنده :  قرضاوی، یوسف مترجم :  نهضت فراهانی، عبدالواحد نوع: ترجمه ناشر:  پشاور، محل نشر: کاشمر تاریخ چاپ: ۱۳۷۱/۱/۱  زبان: فارسی

سخنرانی مؤلف در سمینار تقریب بین مذاهب اسلامی در سال ۲۰۰۸ م در تهران است. مؤلف با بررسی آسیب‌ها و مشکلاتِ تفکر تکفیری، راه‌هایی برای درمان این پدیده زشت ارائه کرده است.

نویسنده در کتاب با بهره‌گیری از آیات و احادیث و سخنان صاحب‌نظران و با نقد دیدگاه‌های تکفیری برخی از مرتجعین، جایگاه اندیشه و موضوع عقل را در اسلام بررسی کرده است. وی در کتاب به این مطالب عمده پرداخته است: اصول و ضوابط و مراتب اسلام و کفر، منشأ تکفیر دیگران، ویژگی‌های تکفیری و انواع و اشکال تکفیر و سرانجام چگونگی مقابله با تعصب.

دکتر عبداللطیف الهرماسی، استاد علوم اجتماعی در دانشگاه ای تونس است. وی با نگاهی تاریخی و جامعه‌شناسی مذهبی، به بررسی و تحلیل پدیده تکفیر و عواقب آن در جوامع عربی ـ اسلامی به‌ویژه از ابتدای هزاره سوم پرداخته است. وی معتقد است سلفی‌گری جهادی، در فعالیت‌های خود به تعریف رایج میان علمای اسلام که جهان را به دو بخش اسلام و کفر تقسیم می‌کنند، توجهی ندارد، بلکه با توسعه در مفهوم شرک و کفر، گروه بزرگی از مسلمانان را نیز از دایره اسلام خارج می‌کند. از سوی دیگر، آنان در عین حال، رنگی کاملاً سیاسی به فعالیت‌های خود می‌دهند و روش آنان در مبارزه، جهاد است و برای جواز آن، ناگزیر باید حکم کفر و ارتداد را برای مخالفین خود صادر کنند.

نویسنده در این کتاب به واکاوی مسئله خشونت و تکفیر در اسلام پرداخته و به بسیاری از سؤال‌های مطرح شده در این زمینه پاسخ داده است. کتاب مشتمل بر پنج فصل است و نگارنده طی آنها به تبیین اصول و معیارهای تکفیر پرداخته، خاستگاه‌های تکفیر و برخی ویژگی‌های تکفیری‌ها را برشمرده، به گونه‌ها و شکل‌های تکفیر اشاره کرده و در پایان گفتمان تکفیری را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. آقای موسی دانش این کتاب را با عنوان اسلام و خشونت: نگاهی نو به پدیده تکفیر به فارسی ترجمه کرده و در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در سال۱۳۹۰در ۳۴۴ صفحه در قطع وزیری به چاپ رسیده است.

نویسنده که از پژوهشگران مصری است، در این نوشتار سابقه تاریخی تفکر تکفیری را بررسی کرده است. وی در شش فصل از مواجهه علما و اندیشمندان با برخی از جریان‌های تکفیری را گزارش کرده است. در این کتاب در فصول جداگانه قضایای تکفیر حلاج، احمد الخزاعی، طبری و ابن‌رشد بررسی شده است.

این کتاب ترجمه­ای از کتاب تطهیر المناهج من التکفیر ( عبدالله دشتی، عراق، شبکه الفکر، ۱۴۲۸ق./۲۰۰۷م.) است. هدف نویسنده در این نوشتار شناخت تکفیر و شرک و ارائه راهکارهایی در راستای دوری جستن از اندیشه‌های منجر به تکفیر است. این نوشتار مشتمل بر یک مبحث مقدماتی و دو فصل با عناوین «حقیقت توحید مشرکان در ربوبیت»، و «آیا مسلمانان هم گرفتار شرک در الوهیت شده‌اند»، است. نگارنده، طی این مباحث کوشیده است معیارها و ضابطه‌های تکفیر را شرح داده، دلایل راه بردن به سوی تکفیر را برشمرده و راه برون رفت از این گونه اندیشه‌ها را شرح دهد.

موضوع این کتاب، نگاهی به مسئله خشونت از منظر اسلام و تکفیر در کشورهای اسلامی است. نویسنده، در کتاب حاضر به واکاوی مسئله خشونت و تکفیر در اسلام پرداخته و به بسیاری از سؤال‌های مطرح شده پیرامون این موضوع‌ها پاسخ داده است. کتاب، مشتمل بر پنج فصل است و نگارنده طی آن‌ها به تبیین اصول و معیارهای تکفیر پرداخته، خاستگاه‌های تکفیر و برخی ویژگی‌های تکفیری‌ها را برشمرده، به گونه‌ها و شکل‌های تکفیر اشاره کرده، و در پایان گفتمان تکفیری را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.

تکفیر، در روایات شیعه و اهل سنت، مسئله‌ای بسیار خطرناک معرفی شده است. پیامبر در این باره می‌فرماید: «هرکس نسبت کفر به کس دیگری بدهد که معیار کفر را ندارد، گوینده آن کافر است». با توجه به روش و معیار قرآن و سنت درباره معیار کفر و اسلام، برخی از افراد، فتوای به کفر عده‌ای را صادر می‌کنند، این که فتوا استناد قرآنی و روایی دارد یا از جهالت و تعصب سرچشمه گرفته است، سئوالی است که اذهان را به خود مشغول داشته است. در کتاب حاضر، برای روشن شدن حقیقت مسئله تکفیر، با نگاهی به قرآن و روایات و گفتار بزرگان مذاهب اسلامی، به بررسی فتوای تکفیر در اسلام و سایر مذاهب پرداخته شده است.