بایگانی برچسب: فقه فردی

شبکه اجتهاد: لفظ فقه چه به معنای عملیات استنباط و اجتهاد و چه به معنای دانش فقه، با شریعت تفاوت دارد؛ فقه داعیه‌دار کشف شریعت است. شریعت، الهی و معصوم است و در آن خطا و اختلاف نیست ولی ممکن است حاصل فقه، خطا داشته باشد زیرا عصمت ندارد. بنابراین فقه، دانشی بشری است، خواه فقه فردی باشد یا تمدنی و تعابیر دیگر. و اما سه تعریف از فقه فردی؛ فقه فردی، فقهی است که مسائل مورد اجتهاد آن موضوعات فردی است؛ مثلا در کتاب البیع شیخ انصاری، برای هر معامله، یک فروشنده، یک خریدار و یک کالا را فرض …

شبکه اجتهاد: استاد ابوالقاسم علیدوست در نشست علمی «از فقه فردی تا فقه تمدن‌ساز» که از سوی واحد پژوهش مراکز تخصصی نور حکمت رضوی و فقهی امام رضا(ع) مشهد برگزار شد؛ به دو موضوع «ابعاد مختلف روش استنباط فقه تمدنی» و «لزوم استنباط فقه تمدنی با رویکرد شبکه دلالی (نظام حلقوی، نظام هرمی) در مقابل رویکرد گزاره‌ای»» پرداخت. استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در بخش اول سخنان خود به تبیین «تفاوت شریعت و فقه»، «ویژگی‌ها‌ی سه‌گانه فقه فردی و فقه اجتماعی» پرداخت و با بیان اینکه امتداد اجتماعی جزء فرایند استنباط است، گفت: اینکه می‌گویند فقه تمدن …

استاد سطح عالی حوزه علمیه با بیان اینکه بسیاری از مشکلات کشور از حاکمیت فقه فردی و نبود فقه اجتماعی است، گفت: ما فقه نظام اجتماعی را معیار مدیریت کشور قرار نداده‌ایم. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محسن اراکی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه، در نشست دولت اسلامی که در فضای مجازی برگزار شد، گفت: با گذشت ۴۱ سال از پیروزی انقلاب، کسی عذر ما را نمی‌پذیرد که بگوییم اقتصاد ما، نظام مدیریتی و سیاسی و فرهنگی ما آن چیزی نیست که انقلاب و امام می‌خواستند. وی با اشاره به رابطه نظام اجتماعی با حکومت اسلامی، اضافه کرد: یکی از …

مراد نگارنده از رویکردهای فقهی نوع نگاه و تصوری است که از کلیت فقه و رسالت و وظیفه فقه و فقها وجود دارد و اختصاص به باب یا مسئله خاص ندارد و در واقع از سنخ نظریه‌پردازی کلان درباره فقه است. این سه رویکرد اصلی، به لحاظ سابقه و قدمت تاریخی، یکسان نیستند. برخی از آن‌ها جدید و فاقد سابقه روشن تاریخی در فقه شیعه است و محصول بازاندیشی در ماهیت فقه و اجتهاد سنتی از یک‌سو و اقتضائات دنیای جدید و تحولات محتوایی جدی در عرصه مناسبات و روابط اجتماعی است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، کتاب «رویکردهای فقهی (فقه …

تعبیر من راجع به فقه اسلامی این است که فقه موجود ما با همه موجودیت و کلیت خودش، در حقیقت فقه نظام است و قابل‌تقسیم به فقه فردی و فقه حکومتی نیست. همین فقه موجود، فقه نظام است؛ اما قرائت‌های آن، فردی است. از این قرائت‌های فردی تعبیر به فقه فردی می‌شود که یک تعبیر مسامحی است و الا معنا ندارد که فقه موجود را فقه فردی بنامیم؛ چون فقه در همه لایه‌های خودش ناظر به سیستم و حکومت و نظام است. اختصاصی شبکه اجتهاد: آغاز پنجمین دهه انقلاب اسلامی و بیانیه اخیر رهبری تحت عنوان «گام دوم»، نقش‌آفرینی فقه …

مدرس فقه سیاسی می‌گوید: ما در فقه متناسب با موضوع و مساله روز صحبت می‌کنیم. مساله امروز ما اداره جامعه است. یا ما باید بگوییم می‌توانیم جامعه را اداره کنیم، یا بگوییم دین ما جامعیت ندارد و این یعنی سکولاریسم!. شبکه اجتهاد: ماه گذشته در رسانه‌ها و در مجامع حوزوی و دانشگاهی گفت‌وگو درباره «فقه نظامات» پررنگ بود. البته این موضوع جدیدی نیست، اما آیت‌الله جواد فاضل لنکرانی در همایش بزرگداشت آیت‌الله موسوی اردبیلی به این موضوع اشاره کرد و موجب واکنش‌های مختلفی شد. البته وی چند روز بعد منظور خود را تبیین کرد و وجود فقه اجتماعی، فقه حکومتی …

نشست هم‌اندیشی «ماهیت فقه نظام؛ نقد و بررسی شبهات مطرح درباره فقه نظام» از سلسه نشست‌های فلسفه «فقه پیشرفت» با سخنرانی حجت‌الاسلام امین‌رضا عابدی‌نژاد و با حضور و هم‌اندیشی اساتید و محققان فقه پیشرفت در سالن کنفرانس «انجمن‌های علمی حوزه» برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام عابدی نژاد از محققین حوزوی و مؤلف کتاب «ماهیت و الزامات فقه پیشرفت؛ فلسفه فقه نظام اجتماعی» با اشاره به مسائل و شبهات مطرح‌شده پیرامون فقه نظام گفت: طرح این مباحث در حوزه پدیده مبارکی است که در صورت رعایت قواعد علمی و اخلاقی نقد، می‌تواند به تحکیم اندیشه صحیح اسلامی کمک کند …

قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی ضمن تأکید بر تفاوت‌های فقه حکومتی با حکم حکومتی، گفت: یکی از پیش‌نیازهای لازم برای فهم فقه حکومتی، تفاوت قائل شدن بین موضوعات فردی و اجتماعی است و همچنین باید بپذیریم که موضوعات اجتماعی بر فرض متفاوت بودن، می‌تواند دارای حکم فقهی باشند. به گزارش شبکه اجتهاد، نخستین نشست علمی«کارآمدی فقه حکومتی» با حضور حجت‌‌‌‌الاسلام علیرضا پیروزمند قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی و دکتر عطاء الله رفیعی آتانی مدیر بنیاد پژوهشی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، ۳۰ فروردین ۹۷ به همت پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل در سالن کنفرانس خبرگزاری رسا برگزار شد. در ابتدا …

اختصاصی شبکه اجتهاد: شعار حمایت از کالای ایرانی را رهبر انقلاب در پیام نوروزی برای سال ۹۷ اعلام کردند. پیش‌ازاین و در سال‌های قبل نیز رهبر انقلاب بر حمایت از تولید و کار و سرمایه ایرانی تأکید کرده بودند، اما آن نتیجه مطلوب حاصل نشد. حالا با فراخوان «حمایت از کالای ایرانی»، آحاد ملت هم خطاب قرارگرفته‌اند تا با حمایت از تولیدات فرزندان خودشان، چرخ اقتصاد وزندگی خانواده ایرانی را به حرکت درآورند. با توجه به اهمیت این بحث در خودکفایی اقتصاد کشور و حل مشکلات آحاد مردم، سؤالاتی در گفتگو با حجت‌الاسلام امین‌رضا عابدی نژاد، استاد فقه و فلسفه …

تا قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی عمدتا عالمان و بزرگان حوزه بر پایه فقه فردی جلو می‌رفتند و هرچه پژوهش و تولید علم بود بر این مبنا استوار می‌ساختند. اما در این میان عده‌ای نیز بودند که قائل به فقه حکومتی بوده و هم در نظریات و هم در تولید علم بر پایه فقه حاکمیتی تکیه داشتند. علاوه بر صاحب مکتب یعنی امام خمینی و بزرگانی همچون رهبرمعظم انقلاب، شهید مطهری، شهید بهشتی و شهید مفتح و دانش آموختگان حوزه علمیه قم بودند که صاحب نظران و منتشرکنندگان این نوع فقه بودند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیا پی ریزی تمدن اسلامی با نگاه فردگرایانه موجود به فقه ممکن است؟ رابطه جهان بینی و تمدن سازی چگونه تعریف می شود؟ علوم اسلامی موجود چه سهمی در ارائهٔ بُعد نرم‌افزاری برای تمدن اسلامی دارند؟ ...

شبکه اجتهاد: فقه را دانشی معرفی کرده‌اند، که احکام فرعی و تفصیلی را از منابع آن استخراج می‌‌کند، که خروجی آن در رساله عملیه یا توضیح المسائل نمایان است. تفکری که سایه بر حوزه فقاهت افکنده، چنین می‌نماید که تمام تلاش فقیه برای صدور فتواست. جهان این فقاهت، دارای ابعادی است که گاه از رسالتِ حقیقی فقه دور شده و به تار و پود ذهنیت‌های تاریخی گره خورده است. چنین فقاهتی، که فقه رساله‌ای بر آن می‌نامیم، فرد را موضوع تلاش خویش قرار می‌دهد، آن هم فردی که در زمان صدور نصوص و در قرون اولیه تاریخ اسلام زیست می‌کند.

شبکه اجتهاد: ابراهیم فیاض، دانشیار گروه مردم شناسی دانشگاه تهران است که در سال‌های اخیر حضوری پررنگ در مطبوعات و صدا و سیما داشته و همواره نقطه نظراتی مبتکرانه و البته از مبنای مردم شناسی ارائه داده است. این دانش آموخته دانشگاه امام صادق(ع) در مسائل سیاسی و علمی روز نیز حضوری پررنگ داشته و بعضا نظرات خاص خود را دارد که با واکنش‌هایی روبرو بوده است. بخشی از گفتگوی مهر با این دانش‌آموخته‌ی حوزه علمیه را می‌خوانید.

فقیه در مقام استنباط باید کل جامعه اسلامی را افزون به فرد مورد نظر قرار دهد، امروز جریمه دیرکرد بانک‌ها که مراجع نیز نسبت به آنها حساسیت نشان دادند شاید در فقه فردی مباح باشد اما به نوعی روح ربا را در جامعه زنده می‌کند. به گزارش شبکه اجتهاد، در ادامه برگزاری سلسله نشست‌ها و میزگردهای علمی در دانشگاه عدالت، به همت معاونت علمی دانشگاه دوازدهمین نشست علمی با موضوع «اندیشه اسلامی» در پرتو نظریات آیت‌الله‌ هاشمی شاهرودی با حضور اساتید و دانشجویان و با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بیاتی، ریاست دانشگاه و حجت‌الاسلام اکبر فلاح نژاد برگزار شد. رئیس …

لازمه‌ فقه نظام ساز این است که صاحب نظرانی وارد این عرصه شوند؛ تا علاوه بر آشنایی اجتهادی با منابع فقه، اطلاعات دقیق و تخصصی از علوم انسانی در رشته مورد نظر خود همچون حقوق، اقتصاد، جامعه شناسی و… داشته باشند و بتوانند از زاویه علم مزبور به بازخوانی کتاب و سنت بپردازند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‎الاسلام والمسلمین محمد جواد ارسطا، عضو هیأت علمی گروه حقوق عمومی دانشگاه تهران، چندی پیش در دیدار با مدیران و اعضای تحریریه پایگاه وسائل از لوازم فقه نظام‌ساز یا جنبه نظام سازی فقه سخن گفت که مشروح آن در ذیل می‌آید. بسم‌الله الرحمن …

الویری با اشاره به مباحث فقه حکومتی در ساحت ثبوتی و اثباتی جامعه و موضوع ساختارها و روابط اجتماعی گفت: صرفنظر از جامعه ایران، یک سری پرسش وجود دارد که پاسخ فقهی می‌طلبد؛ به‌ویژه از فقه فردی که فاصله بگیریم و از منظر حکومتی نگاه کنیم، این‌ها باید خیلی شفاف پاسخ داده شود. به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از بایسته‌های فقه حکومتی این است که فقیه باید فهم اجتماعی داشته باشد؛ زیرا اگر فقیه بدون فهم اجتماعی بخواهد فتوایی صادر کند، چه بسا ضررهای بسیاری به جامعه وارد شود، همبستگی اجتماعی جامعه را به مخاطره بیندازد و آثار منفی در …

فقه حکومتی علاوه بر نظارت بر فرد یک کل مستقل به عنوان جامعه را نیز در نظر دارد و علاوه بر توجه به شرایط فرد به آثار فتوا در جامعه نیز توجه دارد. همچنین فقه حکومتی برای نظامات و سازمان‌ها و قوه مجریه، قضاییه و مقننه نیز به استنباط می‌پردازد و علاوه بر مشروعیت وجود نهادها به تبیین الزامات و دستورالعمل‌های لازم برای این نهادها می‌پردازد و سپس نظارت بر حسن اجرای آن نیز دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست تخصصی با عنوان «فقه فردی و فقه حکومتی؛ شباهت‌ها و تفاوت‌ها» به همت مرکز مطالعات راهبردی فقه تمدن ساز وهمکاری …

از مهم‌ترین آسیب‌های فقه حکومتی آن است که بر اساس فقه فردی بخواهیم جواب سیستمی و حکومتی به وضع موجود بدهیم. نباید مسائل فقه حکومتی را با فقه فردی جواب داد. در فقه حکومتی باید ساختارهای نظام و اعمال حاکمیت را به عنوان واحدی کلان نگاه کرد و متناسب با آن ساختار جواب متناسب با آن را داد. به گزارش شبکه اجتهاد، فقه حکومتی از ادوار ممتاز فقه تشیع است. اهمیت و ضرورت پرداختن به فقه حکومتی به عنوان یکی از مقوله‌های مهم علوم انسانی از آن جاست که مهم‌ترین نرم افزار تحقق تمدن نوین اسلامی به عنوان یکی از …

عدالت در فرآیند استنباط و حوزه فتوا در فقه فردی، نقشی جز فلسفه احکام ندارد اما در تطبیق احکام در خارج و اجرای اسلام و حوزه صدور حکم حکومتی تأثیر بسیار مهمی دارد و می‌توان گفت مهم‌ترین رکن فقه حکومتی است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام علی الهی‌خراسانی پژوهشگر فقه اجتماعی و نویسنده کتاب «قاعده فقهی عدالت» در اولین پیش نشست همایش بین‌المللی «عدالت و اخلاق در مکتب اهل‌بیت(ع)» که چندی پیش در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، به ارائه مقاله خود با عنوان «عدالت؛ ناکارا در استنباط فقه فردی و معیار برای فقه حکومتی» پرداخت که در …

بخش عمده‌ای از فقه سلف صالح ناظر به اجتماعیات است و موضوعاتی که در فقه اجتماعی درباره آن صحبت می‌کنیم وصل به جامعه است، در مواردی، محصول جامعه است همانند بانک، فنآوری‌های نو یا رسانه و در مواردی همانند سیاست و امنیت، وصف جامعه است. شبکه اجتهاد: بـر هـیچ یک از فقیهان اسلامى‌ پوشیده نیست که شریعت اسلام به جز احکام فـردى، دربردارنده آیین‌ها و قانون‌هاى فقهى براى جامعه نیز هست، وحى اسـلام نیاز انسان به رهنمودهاى دینى و آسمانى در ساحت زندگى اجتماعى را نـادیـده نـیـنگاشته و درباره آن بى‌تفاوت و ساکت نمانده است. در فقه حکومتی و فقه‌الاجتماع، …

مدیر گروه آموزشی فقه و مبانی اجتهاد با بیان اینکه قلمرو فقه حکومتی بسیار وسیع‌ است و استنباط احکام حکومتی تنها کارکرد فقه حکومتی نیست، گفت: استخراج نظام، تبیین چارچوب‌های آن، مسائل محوری مورد نیاز در این سیستم‌ها و بیان موقِف عملی دین در هر مورد بسی فراتر از استنباط حکم حکومتی صرف است. اما مقید کردن مسائل این دانش به کارآمدی یا اجرای احکام که برخی به آن اشاره کرده‌اند، قابل پذیرش نیست. شبکه اجتهاد: با کاوشی گذرا در کتاب‌های فقهی فقهای شیعه، این واقعیت نمایان می‌شود که در طول تاریخ فقه شیعه، دو نوع رویکرد به فقه وجود …

مشکلی که این‌گونه فتاوا دارد، نگاه فردی به مقولات اجتماعی است. آنچه مورد نظر است نقطه آغاز رهایی از فقه فردی، تغییر «صورت مسئله‌های بسیطی» است که در مقابل دستگاه فقاهت قرار داده می‌شود. مسئله «موضوع شناسی فردی» در حال حاضر مهم‌ترین پاشنه آشیل فقاهت موجود است. شبکه اجتهاد: در خصوص بازنشر فتوای آیت‌الله مکارم شیرازی درباره رعایت حجاب در کشورهایی که قانون منع حجاب دارند، در این مدت واکنش‌ها و توضیحات زیادی داده شده است و افراد متعددی مانند آقایان سروش محلاتی، طاهرزاده، کاشانی اظهار نظرهایی کرده‌اند، و در این میان نیز فتاوای بزرگانی بازنشر داده شده است، منتهی …

در محور موانع و بایسته‌های فقه اجتماهی هرچند به موانع و بایسته‌های فرهنگی و اجتماعی توسعۀ فقه اجتماعی اشاره نسبتاً خوبی شده است، اما به موانع و بایسته‌های علمی و محتوایی بحث که از جمله مهم‌ترین آن‌ها دقت در موضوع‌شناسی و روش‌شناسی فقه اجتماعی است، آن‌گونه که باید پرداخته نشده است. به گزارش شبکه اجتهاد، مقاله «فقه اجتماعی و کاستی‌های روش تفقه» که توسط مدیر گروه اصول و روش تفقه فرهنگستان علوم اسلامی قم نگاشته شده، به نقد و بررسی کتاب «فقه اجتماعی» می‌پردازد که مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها با اساتید و محققان حوزوی و دانشگاهی پیرامون «چیستی، موضوع و مسائل …

نخستین همایش «حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی» با حضور فضلاء، اساتید و طلاب حوزه علمیه در محل دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، در این همایش علمی چهار ساعته، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد، رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحمید واسطی، دبیر همایش حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی به سوالات طلاب پاسخ دادند. در ادامه گزارش رسا از این نشست را می‌خوانید. فرهنگسازی، تولید علم و مدیریت؛ مراحل تحول علوم انسانی در حوزه حجت‌الاسلام والمسلمین رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و …