Tag Archives: فقه محیط زیست

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه محیط‌زیست و منابع طبیعی، سابقه زیادی ندارد و نگاشته‌های آن، عمر خیلی طولانی ندارند. شاید بتوان یکی از اولین نگاشته‌های فقه شیعی در عرصه محیط‌زیست را کتاب «فقه البیئه» مرحوم آیت‌الله سید محمد حسینی شیرازی دانست. در زیر گزارشی انتقادی از این کتاب، از نگاه شما می‌گذرد: کتاب «فقه البیئه» اثر مرحوم آیت‌الله سید محمد حسینی شیرازی، در ۱۱ عنوان اصلی به ترتیب زیر سازمان داده شده است: اسلام و محیط‌زیست؛ زیان رسانیدن به دیگران؛ محیط‌زیست طبیعی؛ اقسام آلودگی‌ها در طبیعت و محیط‌زیست؛ اسراف و آلودگی؛ نابودی کشاورزی و نسل انسان‌ها؛ سموم نابودکننده حشرات؛ لایه اُزن؛ …

نویسنده کتاب «ضمان آلودگی هوا از منظر فقه امامیه» ضمن بیان فتوای فقهای معاصر درباره حرمت آلایندگی هوا و ضمان ناشی از آن، عناوین فقهی قابل تطبیق بر آلودگی هوا را اضرار، ایذاء، افساد، اتلاف، اسراف و تغییر خلقت برشمرد و افزود: آیه «وإذا تولّی سعی فی الأرض لیفسد فیها و یهلک الحرث و النسل و الله لا یحب الفساد» قابل تطبیق بر برخی از انواع آلودگی‌های هوایی است زیرا طیف‌هایی از آلودگی هوا موجب از بین رفتن گیاهان، حیوانات و انسانها می­‌شود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سلمان بهجتی اردکانی، در نشست علمی «آلودگی هوا از منظر فقه …

استاد مبلغی مراجعه به آیات و روایات و نظریه پردازی و رجوع به متخصصان را به عنوان راه‌‌‌های یافتن مصادیق آبادانی ذکر کرد و گفت: قرآن کریم وقتی شهر را بیان می‌‌کند آن را در حصاری از فضای سبز تصویر می‌‌کند: «لقد کان لسبإ فی مسکنهم آیه جنّتان عن یمین و شمال کلوا من رزق ربّکم و اشکروا له». به گزارش خبرنگار اجتهاد، موسسه عالی فقه و علوم اسلامی در راستای تولید و ترویج گزاره‌‌های فقهی ناظر به محیط زیست، دروس خارج فقه محیط زیست را برگزار می‌کند. همچنین میز پژوهشی فقه محیط زیست با هدف پشتیبانی از پژوهش‌های فقهی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آینده‌پژوهی اگرچه در جهان علم آن‌چنان نوپا نیست؛ اما در ایران و البته در علوم اسلامی، نوزادی بس نوپا به شمار می‌آید. در این میان به نظر می‌رسد برای پرهیز از رویکرد انفعالی فقه معاصر نسبت به موضوعات نوپدید و تبدیل آن به رویکرد فعال، مناسب است آینده‌پژوهی در فقه‌های نوپدید به‌صورت جدی دنبال شود. به مناسبت پرونده «مبادی فقه محیط‌زیست و منابع طبیعی»، حسن اجرایی، دانش‌پژوه و پژوهشگر حوزه علمیه قم، یادداشتی را در مورد آینده‌پژوهی فقط محیط‌زیست و منابع طبیعی نگاشته است که از نگاه شما می‌گذرد: زیستن در جهان امروز همراه با دغدغه‌ها و …

استاد درس خارج حوزه علمیه گفت: برخی وقتی بحث حقابه مطرح می‌شود طبق نگاه قدیم می‌گویند قابل اجرا نیست ولی معتقدم حقابه منطق قویم و قوی فقهی دارد ولی باید به روز شود. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد احمد مبلغی، در نشست علمی «حقابه از منظر فقه و قانون» که از سوی مؤسسه دین‌پژوهان برگزار شد، با بیان اینکه بحث هم فقهی و هم حقوقی است، گفت: البته بحث حقوقی به دو صورت قابل انجام است؛ یک‌بار ما بحث تحلیل حقوقی داریم و نظریه‌ای ارائه می‌دهیم ولی بار دیگر حقوق توصیفی داریم. مثلاً حقوق ایران در مورد حقابه چگونه شکل …

قاعده فقهی اساس هر چیز و پایه و بنیان هر چیزی را تشکیل می‌دهد که ما در فقه تخریب محیط ‌زیست نیز قواعدی مثل قاعده لاضرر، حفظ توازن در طبیعت، اسراف، اتلاف، اختلال نظام، حرمت امانت را داریم که در میان این قواعد فقهی، قاعده لاضرر بیشتر مورد عنایت واقع‌شده است. به‌ گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین یعقوبعلی برجی، عضو هیئت ‌علمی جامعه المصطفی در سلسله ‌نشست‌های تخصصی عرصه‌های نوین فوق فقاهت که به همت مرکز تخصصی طوبی برگزار شد، در ابتدا به بررسی عواملی که سبب بحران محیط ‌زیست شده‌ پرداخت و گفت: دلایل و انگیزه‌های مادی‌گرا و بحران‌های …

شبکه اجتهاد: مرحوم شیخ حر عاملی در کتاب شریف وسائل الشیعه در باب «استحباب الوضوء بمد من ماء والغسل بصاع، وعدم جواز استقلال ذلک» چند روایت را آورده است از جمله دو روایت ذیل: یک؛ عن زراره، عن أبی جعفر علیه السلام قال: کان رسول الله صلى الله علیه وآله یتوضأ بمد ویغتسل بصاع دو؛ محمد بن علی بن الحسین قال: قال رسول الله صلى الله علیه وآله : الوضوء مد والغسل صاع، وسیأتی أقوام بعدی یستقلون ذلک، فأولئک على خلاف سنتی، والثابت على سنتی معی فی حظیره القدس. در روایت نخست سیره قولی و در روایت دوم سیره عملی …

اختصصاصی شبکه اجتهاد: در ادامه سلسله برنامه‌های طرح ملی مشق اجتهاد، نشست تخصصی «فقه محیط زیست؛ ابعاد و چالشها»، توسط مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) با مشارکت پژوهشگاه فقه نظام برگزار شد. در این نشست، حجت‌الاسلام دکتر سید علی حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) به عنوان ارائه کننده و حجت‌الاسلام دکتر یعقوبعلی برجی، رئیس مرکز تخصصی مجتمع امین جامعه المصطفی قم و مدیر دانشنامه کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست به عنوان ناقد حضور داشتند. مشروح این نشست در زیر می‌آید: چالش جنگلها حجت‌الاسلام دکتر حسینی: یکی از موضوعات بسیار مهم مساله محیط زیست است که ابعاد …

کارشناس فقه و احکام دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با بیان اینکه حفظ هوای پاک وظیفه همگانی بوده و آلوده کردن آن از نظر شرعی حرام و موجب ضمان است، گفت: در اسلام، ضرر مشروعیت ندارد و هر گونه ضرر و اضرار در اسلام نفی شده که یکی از مصادیق آن، آلوده کردن محیط‌زیست است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام امیر صالحی در گفت‌وگویی، اظهار داشت: یکی از مسائل دغدغه‌های عصر حاضر مسئله محیط زیست و به ویژه آلودگی هوا در شهرهای صنعتی است که شهروندان آن در برخی روزهای سال از نعمت هوای پاک محروم هستند. وی افزود: اسلام به …

مهمترین چالش‌های فراروی فقه محیط زیست نبود افراد متخصصی که علاوه بر تخصص در حوزه محیط زیست بر حوزه فقه و منابع فقهی تسلط داشته باشند و همچنین عدم دسترسی به منابع در این حوزه است. اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه محیط زیست، از فقه‌های نوپدیدی است که عمر کوتاهی از آن می‌گذرد. در رابطه با این فقه و اینکه آیا فقهی مستقل است یا زیرمجموعه فقه‌های دیگر قرار می‌گیرد، نظام مسائل آن، قواعد فقهی مرتبط با آن و … پرسشهای زیادی وجود دارد. یکی از معدود افرادی که در این عرصه به فعالیت فقهی پرداخته است، استاد یعقوبعلی برجی است. …

آیت‌الله‌ خامنه‌ای درباره استفاده تک‌سرنشین از خودروی شخصی به‌هنگام آلودگی هوا می‌فرمایند «اصل بر این است که ما به دیگران ضرر نزنیم؛ اگر وسیلۀ نقلیۀ شخصی باعث شود هوا آلوده شود و ضرر قابل توجهی به مردم برسد، این کار حرام است.» به گزارش شبکه اجتهاد، این روزها کیفیت هوا در برخی کلان‌شهرهای کشور وضعیت ناسالمی قرار دارد، به‌طوری که تأکید شده است افراد مبتلا به بیماری قلبی یا ریوی‌، سالمندان و کودکان از فعالیت‌های طولانی یا سنگین خارج از منزل به‌شدت پرهیز کنند. نباید نسبت به این موضوع بی‌تفاوت و یا کم‌توجه بود، چراکه همین آلودگی می‌تواند موجب خسارت‌های …

نخستین مجموعه از نرم افزار صوتی تصویری «دروس فقه محیط زیست» حجت‌الاسلام سید مهدی طباطبایی عرضه شد. به گزارش شبکه اجتهاد، نخستین مجموعه از نرم افزار صوتی تصویری دروس فقه محیط زیست حجت‌الاسلام سید مهدی طباطبایی شامل ۱۴ درس به صورت فیلم و خلاصه دروس عرضه شد. در این درس‌ها، قواعد فقه محیط زیست، همراه با تطبیق آنها بر معضلات و بحران‌های زیست محیطی، مورد بررسی دقیق علمی قرار گرفته است. بنابر این گزارش، برای نخستین بار مباحث زیست محیطی، در قالب فقه استدلالی، در حوزه علمیه، مورد بررسی قرار گرفته است. این مجموعه حاوی نخستین دوره از این دروس …

در مرحله بعدی وارد مصادیق شده که خود به چند بخش قابل‌تقسیم است؛ بخش آلودگی‌ها، بخش جنگل‌ها و مراتع، بخش آب‌ها و انفال، بخش حیوانات و تنوع زیستی و همین‌طور. برای دستیابی به ریز موضوعات مباحث فقهی محیط‌زیست نیز باید از ابتدای فقه تا انتهای آن تفحص کرده، در کنار آن مباحث جدید را نیز برشمرده و مجموع آن‌ها را در هرکدام از این بخش‌ها جای داد. اختصاصی شبکه اجتهاد: در هیاهوی رخدادهای نیمه خرداد؛ رحلت بنیان‌گذار عظیم‌الشأن انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره) و قیام خونین ۱۵ خرداد، از طرفی و از طرف دیگر تقارن این ایام با اتمام ماه …

در مجموعه فقه سنتی، مسائل خوبی در مورد محیط‌زیست مطرح شده است؛ مانند برخی مسائل بیع، برخی مسائل جهاد، احیاء موات، انفال که در ذیل خمس آمده است، حتی مسائلی که در غسل و وضو آمده است؛ مانند اسراف در آب. من معتقدم ابتدا باید خانه‌تکانی کنیم؛ ببینیم در فقه چه داریم؛ در هر یک از ابواب فقه سنتی، در مورد فقه محیط‌زیست چه داریم. در قواعد فقهیه موجود، چه قواعدی قابل تطبیق بر مسائل محیط‌زیست است. بعد از خانه‌تکانی، مسائل جدید و مستحدثه درزمینه محیط‌زیست را نیز به آن‌ها اضافه کنیم و مجموعه فقه محیط‌زیست را سامان دهیم. اختصاصی …

اگر حق موجود زنده غصب شود و یا مورد تصرف و تجاوز قرار بگیرد، غاصب‌ و متجاوز «ضامن» است و ملاک در مورد غصب و تجاوز، نظر خبره و کارشناس است و این که آیا حقی پایمال شده و اگر شده چگونه و تا چه حدودی بوده است و متناسب با آن چگونه باید آن را تدارک و جبران کرد و جریمه غصب و تصرف چیست و چه اقداماتی باید انجام دهد؟ شبکه اجتهاد: کره از معدود کشورهای آسیایی است که تجربه موفقی در بهبود وضعیت محیط‌زیستی خود داشته و به‌خوبی توانسته پیامدهای مخرب صنعتی‌شدن و توسعه‌یافتن را مهار کند. …

شبکه اجتهاد: این یادداشت به‌صورت مختصر توضیح می‌دهد دین اسلام قابلیت‌هایی بسیار قابل‌توجه برای پایین آوردن مصرف گوشت، زدودن رنج و درد از حیوانات، منع شکار حیوانات و بهبود وضعیت محیط‌زیست دارد. این قابلیت‌ها در متون دینی دیگر ادیان موسوم به ابراهیمی وجود ندارند. با توجه به بحران فعلی محیط‌زیست و با استفاده از منابع روایی و فقهی حتی می‌توان از باب احکام ثانویه مصرف گوشت حیوانات حلال‌گوشت را در موارد بسیاری تحریم نمود و این حکم در سطحی وسیع می‌تواند به بهبود وضعیت آب و هوایی و کمک به بقای حیات‌وحش منجر شود. تا همین اواخر ـ یعنی تا …

مدیر علمی «دانشنامه اسلامی کشاورزی منابع طبیعی و محیط زیست» با اشاره به اینکه بخش محیط زیست معارف اسلام به طور کلی مورد غفلت حوزه‌ها و دانشگاه‌ها قرار گرفته است، گفت: هزار آیه قرآن و ۱۰ جلد از بحارالانوار در مورد طبیعیات است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام یعقوب‌علی برجی، مدیر علمی «دانشنامه اسلامی کشاورزی منابع طبیعی و محیط زیست» در گفت‌و‌گویی با تأکید بر اینکه در مجموعه تعالیم اسلام از جمله قرآن و حدیث، فقه و تفسیر و حتی در تاریخ و تمدن ما اطلاعات بسیار زیادی در خصوص محیط زیست وجود دارد، گفت: اگر به خوبی از این …

«محیط ریست» در میان دانش‌های پیرامونی و نیز به مثابه موضوعی در پیرامون بشر، مؤلفه‌ای است که در صدر نیازها و اولویت‌های روزگار کنونی و نجات انسان از بحران‌های حیات و زیست‌محیطی قرار دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «مأخذشناسی محیط زیست در اسلام» تألیف سیدمحسن قائمی خرق، محمد خرمدل و زیر نظر سیدمهدی طباطبایی در ۴۸۶ صفحه توسط انتشارات مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی علامه بحرالعلوم چاپ شده است. ضرورت پاسخ‌دهی اسلام به انبوه مسائل فردی و اجتماعی در پرتو تحکیم زیرساخت‌های مکفی برای این مهم است؛ تلاش اندیشمندان اسلامی در حوزه‌هایی همچون فقه، اخلاق یا کلام و نیز دیگر حوزه‌ها، …

ایازی یا "قاعده لاضرر" که در مسئله حفاظت از محیط‌ زیست و جلوگیری از تخریب آن کاربرد دارد، مبنای فقهی استواری برای قانون‌گذاری و اجرای قانون به شمار می‌رود و بنابر آن، هرگونه تصرف و تغییر در جامعه انسانی و طبیعت که موجب تضییع حقوق دیگران شود، از نظر اسلام ممنوع و مردود است.

در بررسی قواعد و اصول موجود در فقه اسلامی می‌توان به قواعدی دست یافت که می‌تواند مبنای محکم و قاطعی برای حمایت از محیط زیست در حکومت اسلامی باشد که در این مقاله به بررسی برخی از این قواعد می‌پردازیم. شبکه اجتهاد: براساس احکام اسلامى رابطه نزدیکى میان انسان و طبیعت‌ وجود‌ دارد «و لو أنّ أهل القرى*آمنوا و اتّقوا لفتحنا علیهم برکات مّن السّماء و الأرض» و چنانچه مردم شهر و دیار همه ایمان آورند و پرهیزکار شوند، همانا‌ درهاى‌ برکات آسمان و زمین را برروى‌ آنها‌ مى‌گشائیم؛ بر همین اساس فقه اسلامی به عنوان دستورالعمل حیات انسان باید …

عضو فرهنگستان علوم، جای مسائل فقهی زیست محیطی را بسیار خالی دانست و یادآور شد: فقها باید در رساله های خود یک باب را به بیان مسائل شرعی محیط زیست اختصاص دهند و بر حق الناس بودن آن تاکید بورزند. کسی که مقید به نماز اول وقت است، باید برای دفن زباله های خود نیز برنامه دینی داشته باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدمصطفی محقق داماد، حقوق دان برجسته دانشگاه شهید بهشتی در دوازدهمین نشست تخصصی توسعه با موضوع «الهیات محیط زیست با تکیه بر دیدگاه اسلام» که در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گیلان برگزار شد، با اشاره به سابقه ۱۴۰ ساله …