بایگانی برچسب: فقه و اخلاق

شبکه اجتهاد: دانش فقه و اخلاق همواره به‌عنوان دو دانش مستقل در میان علوم اسلامی و انسانی مورد توجه بوده‌اند. در سال‌های اخیر اما باب فقهی «فقه اخلاق» رونمایی شده است و نگاشته‌هایی نیز پیرامون آن نوشته شده است. در اینکه مراد از فقه اخلاق چیست، توافق روشنی میان اخلاق پژوهان و فقه‌پژوهان وجود ندارد. اما آینده فقه اخلاق، چگونه است؟ هرچقدر فقه اخلاق، مبهم است، سخن از آیندۀ آن، ابهام بیشتری دارد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی مهریزی، زاده ۱۳۴۱ مشهد، اگرچه به پژوهش در دانش حدیث و مباحث فقه زنان شهره است؛ اما علاقه‌مندی وی به مباحث اخلاقی دانشِ فقه قابل …

شبکه اجتهاد: مسأله عفاف جنسی از مقولات بین اخلاق و فقه است، نه می‌توان گفت صد درصد اخلاقی است و نه فقهی محض است بلکه در مرز میان فقه و اخلاق حضور دارد. تنزل دادن مفهوم عفاف به سطح اخلاقی به این معنا نیست که رفتارهای فقهی کم‌اهمیت است بلکه عکس آن صادق است، اگر بپذیریم که عفاف جنسی یک مفهوم اخلاقی است، به معنای کم‌اهمیت بودن آن نیست. اگر مسأله‌ای اخلاقی است، نهادینه شدن آن در جامعه به تبیین نظری، تعلیم و رشد اخلاقی آحاد جامعه نیازمند است، همان‌طوری که نهادینه شدن یک حکم فقهی نیز به چنین فرایندی …

کتاب «روش شناسی اجتهاد در علم اخلاق اسلامی» متکفل ارائۀ الگوی صحیح و ضابطه‌مند در استنباط آموزه‌های اخلاقی اسلامی بر پایۀ قرآن و حدیث است که به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی همدانی  (استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و دکترای ارتباطات) منتشر شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، نگارنده پس از تألیف و انتشار بیش از ده مقاله در حوزۀ روش شناسی اجتهاد در اخلاق و سپس تألیف کتابی پژوهشی با عنوان «عرفان و اخلاق اجتهادی» که در سال ۱۳۹۵ توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است، در مرحلۀ سوم به نگارش و انتشار کتابی درسی با عنوان «درآمدی …

شبکه اجتهاد: یکی از محورهای گفتگو میان استاد علیدوست و دکتر سروش دربارۀ فقه و اخلاق بود. آقای سروش بر تهی‌بودن فقه از اخلاق؛ بلکه ستیز این دو با هم پا فشرد و آقای علیدوست، افزون بر تبیین رسالت فقه، با نشان‌دادن نمونه‌هایی از پیوند فقه و اخلاق، کلیت ادعای آقای سروش را نادرست شمرد. مسئله، بودن گزاره‌هایی در فقه است که عقل آنها را قبیح می‌شمارد. به سخن دیگر: آیا فقه می‌تواند گزاره‌ای داشته باشد که عقل آن را قبیح می‌داند؟ روشن‌تر: در تقابل میان عقل و نقل چه باید کرد؟ این نمونه‌ها را ببینید: الف. کمک مالی به …

شبکه اجتهاد: چندی پیش مناظره‌ای بین جناب دکتر عبدالکریم سروش و جناب استاد ابوالقاسم علیدوست در باب فقه و کارآمدی آن صورت گرفت که از این بابت از هر دو استادان تشکر و قدردانی می‌نمایم. در این مناظره مسائلی در باب فقه و علم فقه مورد گفتگو قرار گرفت و هر کدام از زاویه‌ای به این مسئله پرداختند. استاد علیدوست از زاویه فقاهت پاسخ‌های مناسب و در خوری در باب مسایل مورد بحث بیان داشت که باز جای تشکر و سپاس دارد. برخی از دوستان و طلبه‌ها و دانشجویان از اینجانب خواستند که دیدگاه خود را در این باره مطرح …

شبکه اجتهاد: نسبت فقه و اخلاق از مباحث پیچیده و غامضی است که ضرورت آن روزبه‌روز با چالش‌ها و مسائل اجتماعی روشن‌تر می‌شود و اخلاق را به مسئله اصلی تبدیل می‌کند. طبق روایت معروف که هدف دین شمرده شده است، سختی مسئله را دوچندان می‌کند که برای بررسی آن باید سه عنوان کلی فلسفه دین، فلسفه شریعت و فلسفه فقه مورد کندوکاو قرار گیرد. با توجه موضوع بحث، سؤال را باید در قسمت فلسفه فقه پیگیری کرد، به عبارتی سؤال این است که اخلاق چگونه می‌تواند در دستگاه استنباطی تأثیر داشته باشد؟ برای این منظور چندین رویکرد وجود دارد؛ ۱- …

شبکه اجتهاد: رهبر معظم انقلاب، با جمله‌ی بیدارگرِ «دلم سوخت»، صاحب این قلم را به یاد ادله‌ای انداختند که به اندازه‌ی شایسته به عرصه فقاهت، بویژه فقه اجتماعی و فقه رسانه، وارد نشده‌ است. آن‌چه دل رهبری را سوزانده، این است که در وجود رئیس جمهور فقیدمان، «نعمت»ها و «معروف»هایی وجود داشت، که نادیده انگاشته شده است. همین «نادیده انگاشتن نعمت‌ها و معروف‌ها در یک جامعه»، مسأله‌ای است که نیاز به تأمل فقهی دارد: ۱- در دعای بیستم صحیفه  سجادیه (ع)، “برجسته کردن معروفی که از دیگران سر می‌زند”، یکی از مکارم اخلاقی قلمداد شده (افشاء العارفه). در تراث روایی …

فقهی، اخلاقی است که تمام اثر سیئه و زشتی را در عقاب قراردادی اخروی نبیند، که اگر در جایی، عقاب قراردادی اخروی، وعید داده نشده بود، حکم به جواز کنیم، بلکه در کنار نگاه به این عقاب قراردادی اخروی برای سیئات، دو نکته ملاحظه گردد؛ برای این‌که فقه دچار تجویز سیئات نشود، باید در کنار عقاب قراردادی اولاً عقاب را در تجسم اعمال هم ببینیم؛ ثانیاً بازتاب عمل در خروج از جاده عدالت را هم ملاحظه کنیم. شبکه اجتهاد: در ابتدا چند عبارت از سه فقیه بزرگوار می‌خوانم و آنگاه در مورد موضوع «فقه اخلاقی و اخلاق فقهی» بحثی ارائه …

ارائه دهنده کرسی معتقد است: فقها قبل از پرداختن به استنباط و عملیات فقهی باید رویکرد و اصول اخلاق باور فقهی خود را انتخاب کرده و در استنباط فقهی به آنها ملتزم باشند چراکه اخلاق باور فقهی از مقدمات کار فقهی است که در تمام استنباطات و فتوایی می‌تواند خود را نشان دهد. اخلاق باور فقهی در حقیقت به فقیه می‌گوید چه زمانی اخلاقاً می‌تواند بر اساس ادله باوری را بپذیرد و بر اساس آن فتوا دهد. می‌توان متناسب با آن هر دانشی، اخلاق باور متناسب با آن را توصیه کرد. از سوی دیگر ناقد کرسی تصریح دارد: اگر مقصود …

این بحث‌ها اگر مهار نشود، آسیب دارد؛ اصولا اخلاق در فقه باید باشد و‌‌ نمی‌تواند نباشد، اما این را ممکن است کسی بهانه قرار دهد. اخیرا گفته‌اند ازدواج اصولا اخلاقی نیست چون یک تعهد منفعت طلبانه در آن هست! مسلم است که ما‌‌ نمی‌توانیم از برخی از گزافه گویی‌ها دفاع کنیم. ما اگر از عدالت و فضیلت در فقه دفاع می‌کنیم این قضیه در برابر فقه نص بسند هست؛ نص بسندی‌ها عمده به اطلاقات ادله تمسک‌‌ می‌کنند، یا ممکن است حتی توهم اطلاق داشته باشند! به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «مناسبات فقه و اخلاق در کشاکش اثبات و نفی» …

استاد درس خارج حوزه علمیه گفت: علامه طباطبایی تاکید دارد که مسلمین اگر دچار انحطاط و سقوط شده‌اند، به خاطر اکتفا به اجساد احکام شرعی و اعراض از روح آن است، در واقع جسد بدون روح خاصیتی ندارد. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری، در نشست علمی «مبانی و پیش‌فرض‌های استنباط اخلاقی از قرآن» که از سوی انجمن معارف دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد با بیان اینکه دیدگاه‌های مختلفی در مورد اینکه آیا اخلاق جزء شریعت است یا امری در کنار شریعت است وجود دارد ولی آنچه قابل اثبات است این است که  بخشی از …

شبکه اجتهاد: اول خرداد؛ روز بزرگداشت صدرالمتالهین معروف به ملاصدرا است. در اندیشه سیاسی وی، سیاستمدارانِ منافق با لباس فقه و شریعت وارد میدان سیاست‌ می‌‌شوند و اخلاق را نابود‌ می‌‌کنند! وی در کتاب مهم «الشواهدالربوبی» می‌گوید: «سیاست ورزی که بیرون از مرز شریعت باشد مانند بدن بدون روح است؛ والسیاسهُ المجرّدهُ عن الشّرع کجسد لا روحَ فیه.» طبق بیان ملاصدرا؛ «سیاست بدون شریعت»، یعنی؛ سیاست ورزی بدون رعایت دستورات دینی در بخش حلال و حرام خدا که حاوی عدالت و حق مداری و دوری از دروغ، اختلاس، بیت‌المال خواری، تهمت و حذف رقیب از عرصه سیاسی و مانند آن …

شبکه اجتهاد: از جمله پرسش‌هایی که در حوزه علم اخلاق مطرح است، رابطه آن با فقه است. همان گونه که در بحث پیش اشاره شد، علم اخلاق را باید جدای از فقه دانست. این در حالی است که به نظر‌ می‌رسد در گزاره‌های اخلاقی، فقه نیز حضور دارد؛ زیرا گفته‌ می‌شود که فقه تبیین کننده احکام پنجگانه یعنی واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح است. از سویی دیگر، وقتی به اقتضای حکم اخلاقی بر انجام کاری تاکید‌ می‌شود، در حقیقت بر آن یکی از دو حکم: وجوب یا استحباب مترتب خواهد شد و هنگامی که به اقتضای حکم اخلاقی انجام …

کتاب «آشنایی با فقه اخلاق» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری به همت مرکز پژوهشی اخلاق و تربیت اسلامی وابسته به بنیاد علمی فرهنگی‌هاد به زیور طبع آراسته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «آشنایی با فقه اخلاق؛ درآمدی بر دانش‌ اخلاق اجتهادی و استنباطی» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عالم‌زاده نوری استاد حوزه علمیه قم و معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه، به همت مرکز پژوهشی اخلاق و تربیت اسلامی وابسته به بنیاد علمی فرهنگی‌هاد منتشر شد. غرض اصلی از نگارش چنین اثری، معرفی دانش «فقه اخلاق» به هدف دست‌یابی به یک دگرگونی مؤثر در قلمرو علمی اخلاق اسلامی است. مراد …

شبکه اجتهاد: نسبت فقه و اخلاق از دیرباز محل گفتگو میان عالمان بوده است و این نسبت به خصوص زمانی پیچیده می‌شود که سخن از اخلاق دینی در میان باشد. هم برای فقه و هم اخلاق دینی سرچشمه‌های ‌اصلی نصوص دینی عبارت از قرآن و احادیث‌اند و هر دو درباره‌ی باید و نباید‌ها ‌سخن می‌گویند؛ بنابراین نه از حیث دستوری بودن و نه از حیث منابع، تفاوت معناداری میان آن دو وجود ندارد. شاید بتوان گفت قابل تکیه‌ترین وجه تمایز میان فقه و اخلاق دینی مرزهایی باشد که به طور تعینی در تاریخ علوم اسلامی کشیده شده و این در …

حجت‌الاسلام احمدیان با بیان اینکه برخی قائل به تعارض فقه و اخلاق هستند، البته این گزاره را به راحتی نمی‌توان پذیرفت، گفت: رابطه فقه و اخلاق در هدف نیز یک موضوع است و برخی از این نظر به رابطه این دو می‌پردازند و می‌گویند هدف علم اخلاق، ساختن انسان کامل و صیانت از انسان بودن است و در فقه نیز همین هدف دنبال می‌شود. همچنین رابطه فقه و اخلاق در موضوع و قلمرو نیز می‌تواند بحثی دیگر باشد و از این نظر که موضوع هر دو، فعل مکلف است، با هم در ارتباط و تعامل‌اند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام …

عضو گروه اخلاق و معنویت پژوهشکده امر به معروف گفت: فقه نیاز به مکمل‌های اخلاقی هم دارد، مثلاً در بحث صلاه از یک طرف می‌گویند که «الصلاه قربان کل تقی» و از طرف دیگر در فقه شروط صحت صلاه را مطرح می‌کنند، شروط صحت یعنی اینکه اگر این نماز با شروط حداقلی خوانده شود مورد پذیرش است، اما آیا این به «تنهی عن الفحشا والمنکر» منتهی می‌شود و تقرب الهی به دست می‌آید؟ اینجا ما به یک چیز تکمیل کننده نیاز داریم که اسم آن را اخلاق می‌گذاریم و اگر بخواهد این فقه اصغر کامل شود باید با اخلاق و …

حجت‌الاسلام احمدیان با اشاره به آیات «قوامیت مردان» و «حسن معاشرت زنان» در قرآن کریم و با تأکید بر لزوم در نظر گرفتن توأمان این آیات بر مبنای ارتباط میان فقه و اخلاق، در تدوین احکام و قوانین خانواده، گفت: با استناد به «حسن معاشرت» می‌توان برخی احکام را بازنگری کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام عبدالرسول احمدیان، در نشست علمی «ظرفیت سنجی بازتعریف احکام خانواده با رویکرد حسن معاشرت» که توسط پژوهشکده الهیات و خانواده دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، با اشاره به آیه ۳۴ سوره نساء و «قوامون» بودن مردان بر زنان در این آیه شریفه، اظهار …

استاد حوزه علمیه قم گفت: مدیریت فقهی اخلاق‌محور به معنای چنین مدیریتی است که هم ضمانت اجرا دارد و هم ارزش‌های اخلاقی در آن مدیریت رعایت شده است؛ به دنبال این هستیم که ببینیم آیا چنین مدیریتی را می‌توانیم تصویر کنیم و بر اساس موازین و ضوابط شرعی که از معارف دینی به دست ما می‌آید، تبیین کنیم یا خیر؟ به عقیده‌ ما می‌توان چنین مدیریتی را بر اساس موازین دینی و معارف دینی تبیین کرد، مدیریتی که هم ضمانت اجرا داشته باشد و هم ارزش‌های اخلاقی در آن رعایت شده باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد …

شبکه اجتهاد: تعامل و ارتباط، جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بشری است. از این رو، همواره میان افراد، تزاحم و تعارض‌هایی پیش می‌آید که به موجب آن، حقوق یکی، مورد تعدیِ دیگری قرار می‌گیرد. تقاص یا مقابله‌به‌مثل، قاعده و راهی است که برخی افراد برای اعاده حقوق پایمال‌شده صاحبان حق پیشنهاد می‌کنند. اقتضای این قاعده این است که برای مقابله، میان عملکرد فرد متجاوز و عملکرد فردی که درصدد استیفای حق شخصیِ خودش است، همانندی و مماثلت وجود داشته باشد؛ اما از آن‌جایی که اقدام فرد متجاوز، به دلیل ماهیتی که دارد، از نوع فعلِ حرام است، بدیهی است که مقابله‌به‌مثل، مقتضی …

دیدگاه مرحوم فیرحی یعنی عدم امکان اداره جامعه بر اساس مدیریت اخلاقی، این امر القاء می‌شود که مدیریت اخلاقی از مدیریت فقهی گسسته و جدا بوده و هر یک از آن‌‌ها به تنهایی توان اداره جامعه را ندارند؛ درحالی که مدیریت فقهی نمی‌تواند جدا از مدیریت اخلاقی باشد و الا غرض از بعثت (تتمیم مکارم اخلاق) را نمی‌تواند محقق نماید و مدیریت صحیح اسلامی به شمار نمی‌آید. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد ارسطا، دانشیار گروه حقوق عمومی دانشگاه فارابی قم در نشستی مجازی به دعوت پژوهشکده اندیشه دینی معاصر به امکان سنجی مدیریت فقهی اخلاق محور با …

آموزه‎ها و معارف دین اسلام برای هدایت انسان‌ها و جامعه بشری به سوی کمالات دنیوی و اخروی تنظیم شده‌اند. این آموزه‌ها هرچند در تقسیم‌بندی علوم، هر یک عهده‎دار تامین بخشی از کمالات و برنامه‎های سعادت انسان هستند، لکن نمی‎توانند جدا از هم و یا در تضاد و تناقض با یکدیگر باشند. آشنایی هرچه بیشتر با آموزه‌های دینی به‌ویژه آموزه‎هایی که سنخیت و ارتباط نزدیک‌تری با هم دارند، بی‎تردید به ارتقای سطح معرفت دینی عالمان و مکلفان و مومنان خواهد انجامید. از آنجایی که علم فقه و علم اخلاق هر دو در ترسیم رفتار مطلوب مکلف، ماموریت دارند و هر یک …

شبکه اجتهاد: نواندیشی دینی گفتمانی است که با رویکردی غیرسکولار، به اعتبار فقه سیاسی و اجتماعی قائل است؛ و سعی می‌‌کند قرائتی عقل محور، مردم سالار (دموکراتیک) و حقوق بشری از دین به دست دهد. طبق این تعریف، مرزبندی این گفتمان با گفتمان‌های دیگر- همانند گفتمان سنتی، سنت گرایی، بنیادگرایی، اسلام سیاسی، و بالاخص گفتمان روشنفکری دینی- مشخص می‌‌شود. گفتمان نواندیشی دینی در ایران با متفکرانی همچون حجت‌الاسلام‌ والمسلمین دکتر داود فیرحی شناخته می‌‌شود، اندیشمند و نویسنده پرکاری که آثار زیادی را به رشته تحریر درآورده است. هدف این نوشتار رویکردی انتقادی به گفتگوی مجازی ایشان (با انجمن اندیشه و …

عضو هیئت علمی پژوهشکده اندیشه دینی معاصر با بیان اینکه جامعه امروز ما با وجود افزایش مناسک دینی به شدت دچار بی‌اخلاقی است، گفت: باید برگردیم و مردم را به اخلاق و صفای باطن به جای کمیت‌گرایی در مناسک دعوت کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق کاملان، عضو هیئت علمی پژوهشکده اندیشه دینی معاصر، گفت: تعبیری جرج جرداق دارد و می‌گوید که علی بن ابیطالب(ع)، از شدت عدل در مسائل اجتماعی در محراب عبادتش به شهادت رسید. مسئله خوبی عدل و بدی ظلم دو قضیه ضروری در حوزه عقل عملی است و به علت بدیهی بودن، برهان‌بردار نیستند. …

استاد فیرحی معتقد است: تضادی که روشنفکری دینی بین فقه و اخلاق ایجاد کرده، هر دو را از کار می‌اندازد؛ وقتی فقه را با شمشیر اخلاق زده می‌شود، قسمت‌ مولد فقه را که پایه‌هایی برای قواعد مدنی است شل می‌کند. با اخلاق نمی‌توان هیچ جامعه‌ای را اداره کرد چون اخلاق ضمانت اجرایی ندارد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشست‌های زنده مجازی «دین و جامعه امروز»، از اول ماه مبارک رمضان به همت بنیاد اندیشه و احسان توحید و انجمن اندیشه و قلم در حال برگزاری است. حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر داود فیرحی استاد دانشگاه تهران که شب گذشته استاد مدعو این نشست …

فقه با توجه به این که بیانگر احکام شرعی است و احکام شرعی در یک تقسیم بندی، به حکم تکلیفی و وضعی و احکام تکلیفی بر ۵ قسم به حرمت، وجوب، استحباب، کراهت، و اباحه تقسیم می‌شود و طبیعتاً تمام رفتارهای انسان را شامل می‌شود. به عبارت دیگر، موضوع فقه عبارت است از افعال مکلفین. فقه یا دین در قالب فقه در صدد است تا برای کلیه رفتار و اعمالی که از انسان صادر می‌شود حکمی را بیان نمایند و طبیعتاً با این نگاه فقه شامل احکام اخلاق و تمام گزاره های اخلاقی و کلیه آنچه که مربوط به تعیین …

تعریفی که ما از فقه داریم، خیلی متکفّل آموزه‌های اخلاقی نیست. تعریف فقه اگرچه «العلم بالاحکام الشرعیه الفرعیه من ادلتها التفصیلیۀ» است ولی در عمل، بیشتر به احکام الزامی و غیراخلاقی پرداخته است. به نظر می‎‌رسد دانش فعلی فقه، متکفل اخلاق نیست، ولی در واقعیت خلاف این اتفاق افتاده تا جایی که می‌شود گفت فقه عملا قواعد اخلاق را هم در نوردیده و پاره‌ای از بحث‌های اخلاقی را هم مورد توجه قرار داده است. اختصاصی شبکه اجتهاد: در سال‌های اخیر، دانش اخلاق به عنوان یکی از رقیبان فقه مطرح شده است. اخلاقیون با بیان گزاره‌های اخلاقی، برخی احکام فقهی را …

دومین شماره فصلنامه «حیات معنوی» با موضوع «فقه و اخلاق» (زمستان ۹۸) به صاحب امتیازی مؤسّسۀ فرهنگی دین‌پژوهی «بُشرا» در زمینه اخلاق، معنویّت، معنای زندگی، عرفان و سیر و سلوک منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در این شماره آثاری از سید محمدعلی ایازی، علی باقری‌فر، حسن بوسلیکی، اکبر ثبوت، کاظم دلیری، محمد سروش محلاتی، احمد شهدادی، ابوالقاسم فنایی، سید ضیاء مرتضوی، حسین واله و محمد هدایتی به چاپ رسیده است. «مناسبات فقه و اخلاق»، «درهم تنیدگی فقه و اخلاق در قرآن»، «ارزش انسان، ملتقای فقه و اخلاق»، «عامل پیوند دهنده میان علم فقه و علم اخلاق»، «پیوند دین و …

وسعت ابعاد تأثیرگذاری فقه اخلاق را می‌توان به شش قسم ترسیم کرد. نخست؛ تربیت فرزندان در سطح الگوهایی که ارائه می‌شود. دوم؛ عفاف درونی در برابر شره و خمودی. سوم؛ عدالت در برابر ظلم و انظلام در خانواده و جامعه را شکل می‌دهد. چهارم؛ شجاعت در برابر تهور و ترس را شکل می‌دهد. پنجم؛ حق حیوانات و محیط زیست مراعات شود. ششم؛ چتر حکمت را در برابر سفاهت و بلاهت پهن می‌کند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام مجتبی صانعی مدیر گروه فقه اخلاق حکومتی مؤسسه فتوح اندیشه و استاد سطح عالی حوزه قم در نشست علمی «ابعاد تأثیر فقه اخلاق …

گزاره‌های فقهی دارای جعل و اعتبار شرعی از ناحیۀ پروردگارند و فقیه در عملیات تفقه، این جعل شرعی را کشف می‌کند؛ درحالی‌که گزاره‌های اخلاقی، انشای قانونی الهی و جعل و اعتبار شرعی ندارند، بلکه تنها مبتنی بر خوبی و بدی واقعی هستند. اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از مباحث مهم فلسفه علوم، بررسی رابطه آن‌ها با یکدیگر است، در این میان بررسی رابطه فقه و اخلاق از اهمیتی ویژه‌ای برخوردار است؛ یعنی فقه و اخلاق، با کمک یکدیگر انسان را در رساندن به مدارج عالی و کمالات یاری می‌دهند و چنانچه بین این دو تغایر یا تباینی وجود داشته باشد، انسان …