بایگانی برچسب: فقه و تمدن

شبکه اجتهاد: برخی روشنفکران عرب تمدن اسلامی را «تمدن فقه» توصیف کرده‌اند. این سخن از جنبه‌های مختلف سخن درستی است. از فقه در این تعبیر طبیعی است که تعبد شخصی به فروع فقهی مراد نیست. بلکه جنبه تمدنی فقه در اسلام است که مقصود است. روشنفکری دینی در ایران چند دهه‌‌ای است که در برابر توجه به جنبه‌های معنوی دین اهمیت فقه را کم جلوه‌‌ می‌دهد. البته آنچه از گفتمان روشنفکری دینی در ایران بر‌‌ می‌آید این است که منظورشان از فقه، فقه بمثابه دانش است. به نظرم این باور ناشی از دو فهم نادرست است: یکی از خود اسلام …

شبکه اجتهاد: برخی روشنفکران عرب تمدن اسلامی را «تمدن فقه» توصیف کرده‌اند. این سخن از جنبه‌های مختلف سخن درستی است. از فقه در این تعبیر طبیعی است که تعبد شخصی به فروع فقهی مراد نیست. بلکه جنبه تمدنی فقه در اسلام است که مقصود است. روشنفکری دینی در ایران چند دهه‌‌ای است که در برابر توجه به جنبه‌های معنوی دین اهمیت فقه را کم جلوه‌‌ می‌دهد. البته آنچه از گفتمان روشنفکری دینی در ایران بر‌‌ می‌آید این است که منظورشان از فقه، فقه به‌مثابه دانش است. به نظرم این باور ناشی از دو فهم نادرست است: یکی از خود اسلام …

این نوشتار در پی آن است که اجمالاً جایگاه عقل فقهی را در عرصه تمدن‌سازی نوین اسلامی روشن نماید. به نظر می‌رسد برای ورود فقه به عرصه تمدن‌سازی نوین اسلامی، باید عقل، علاوه بر شئونی که در فقه رایج دارد، حداقل به پنج شکل دیگر ایفای نقش می‌کند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام محمدحسین متولی امامی، رئیس مؤسسه تحقیقات راهبردی تمدن اسلامی و دکتری دانش اجتماعی مسلمین موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) در مقاله‌ای با عنوان «منزلت عقل فقهی در تمدن‌سازی نوین اسلامی» که در شماره دوم دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن اسلامی منتشر شده است، بیان دارد: فقه اسلامی پایگاه …

شبکه اجتهاد: چندی قبل در یک گروه حوزوی گفتگوی مکتوبی بین حجت‌الاسلام رسول جعفریان و مهدی نصیری پیرامون «اخباری و اصولی؛ فقه و تمدن سازی» صورت گرفت و طرفین در صدد پذیرش یا رد و نقد همه مدعیات مطرح شده نبوده‌اند و هر کس بیشتر بر بیان ایده خود متمرکز بود. آنچه در پی می‌خوانید متن این گفتگو می‌باشد. رسول جعفریان: مجادله اصولی ـ اخباری در تاریخ تفکر شیعی، یکی از جنبه‌های مهم از تأثیر بحث‌های معرفتی در مباحث دینی است. مسلما این مسأله از آغاز مطرح بوده، و به تدریج که همه امورمنضبط و علمی و دسته بندی شده، …

بعضی‌ می‌گویند فقه تمدن ساز است. کجای فقه تمدن ساز است. نباید هر حرفی را همین طوری زد و توقعات را از حوزه افزایش داد. تمدن ارکانی دارد. اینها از مطالبات کاذب است. به عنوان اجزاء تمدنی‌ می‌شود نگاه کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی در نشستی با موضوع «نقش و جایگاه فقه در حکومت اسلامی» که چهارشنبه گذشته با حضور اساتید و طلاب مدرسه عالی خاتم الاوصیاء(ع) برگزار شد، ضمن گرامی داشت دهه فجر گفت: امیدواریم این انقلاب را خدا بیش از گذشته حفظ کند. معتقدیم حوزه همان طور که علت محدثه انقلاب، علت مبقیه است …

حجت‌الاسلام مقامی با تشریح ‌ایده خود پیرامون مردم‌سالاری دینی و تمدن‌سازی در فقه اسلامی پیشنهاد داد: اتحادیه ملل مسلمان بر پایه مردم‌سالاری‌های دینی می‌تواند یک شورای عالی داشته باشد. این شورای عالی متشکل است از حاکمان و رؤسای جمهوری که از طریق مردم انتخاب شده‌اند. فقهایی که از بین مردم به صورت مستقیم و غیرمستقیم انتخاب می‌شوند در شورای عالی قرار می‌گیرند. این اتحادیه برای امور سرنوشت‌سازی تصمیماتی می‌گیرند. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست «مردم‌سالاری دینی، مهم‌ترین عامل تمدن‌سازی در فقه اسلامی» با ارائه حجت‌الاسلام دکتر عبدالمجید مقامی استاد حوزه و دانشگاه چندی پیش در پژوهشگاه فقه نظام برگزار شد. …

نشست علمی «فقه و تمدن از منظر امام موسی صدر» با مشارکت موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در تالار امام مهدی(عج) پژوهشگاه در شهر قم برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، در این نشست که ۱۵ آذر ۱۳۹۷ برگزار شد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محسن الویری، حجت‌الاسلام والمسلمین سیف‌الله صرامی و سیده حورا صدر سخن گفتند. خلاصه سخنرانی‌های این نشست را به نقل از خبرگزاری ایکنا و ایسنا در ادامه می‌خوانید. رویکرد انسان‌گرایانه امام صدر به فقه قابلیت تمدن‌سازی دارد حجت‌الاسلام والمسلمین محسن الویری، استاد حوزه و دانشگاه: فقه با رویکرد تمدنی یعنی اینکه …

کتاب «جستارهایی در فقه حکومتی (فلسفه، حکومت و تمدن)» نوشته عباسعلی مشکانی سبزواری از سوی انتشارات کتاب فردا در قم منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، انقلاب اسلامی در مراحل سه‌‌‌گانه خود، یعنی ایجاد، استقرار و توسعه با محوریت فقه حرکت کرده است. در مرحله‌‌‌ ایجاد با استفاده از فقه سنتی، در مرحله استقرار با استفاده از فقه پویا و هم‌‌‌اکنون و در مرحله توسعه از کشور و دولت اسلامی به «تمدن اسلامی» نیازمند فقه حکومتی است. اثر حاضر جستارگونه‌‌‌‌‌ای است در راستای تبیین ظرفیت‌‌‌ها و توانمندی‌‌‌های فقه شیعی در عرصه حکومت و تمدن‌‌‌سازی، جریان‌‌‌شناسی فکری فقه شیعه و فواید …

در فقه تمدنی، لازم است به همه مسائل توجه داشت، نه صرف یک مسئله خاص. مشکل اصلی ما، نداشتن یک نگاه جامع در عرصه فقه تمدنی می‌باشد.به‌علاوه،بسیاری از سندها،سیاسی بوده و به مسائل دیگر توجه نشده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشستی با عنوان «پیشرفت و عدالت در حرکت تمدنی جمهوری اسلامی ایران» در سالن همایش‌های غدیر قم برگزار شد. در این نشست، دکتر مهدی مولایی و دکتر سید سعید هاشمی نسب به ارائه مطالب خود پرداختند. در ابتدای نشست، دکتر مولایی، عضو هیئت‌علمی گروه مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: جمهوری اسلامی ایران که مدعی ارائه الگوی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به باور برخی، تمدن در ذات خود، همسانی با شرایط روز را در بردارد، بنابراین با صرف تمسک به نصوص شرعی که متعلق به زمانی دور از زمان فعلی هستند، نمی‌توان تمدنی را برای امروز طرح‌ریزی کرد. این موضوع را با حجت‌الاسلام والمسلمین علی رحمانی، رئیس مرکز تخصصی آخوند خراسانی دفتر تبلیغات اسلامی مشهد در میان گذاشتیم. او اما پیش‌فرض بحث، یعنی وجود رویکرد نص رایانه در فقه را به چالش کشید. استاد حوزه علمیه مشهد، فقه را دارای ادوار و تطورات مختلفی می‌داند که نص‌گرایی تنها یکی از آن ادوار است. اجتهاد: آیا با رویکرد نص‌گرایانه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمد باقری شاهرودی، می‌توانست به‌سان هم‌دوره‌ای‌های خود، سال‌ها پیش تدریس خارج فقه و اصول را آغاز کند، اما تقویت دوره سطح حوزه علمیه را مهم‌تر دید، لذا در این سال‌ها، هیچ‌گاه تدریس در دوره سطح را رها نکرد. از این استاد قدیمی حوزه علمیه قم، در مورد امکان نیل به تمدن اسلامی با رویکرد نص‌گرایانه موجود در فقه فعلی سخن گفتیم. این سؤال ازاین‌رو مطرح می‌شود که بسیاری معتقدند با رویکرد نص‌گرایانه به فقه و بدون توجه جدی به سیره فعلی عقلا، نیل به تمدن اسلامی ممکن نبوده و فقه موجود نمی‌تواند، تمدنی متناسب با نیازهای …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد مبلغی، استاد خارج فقه و رئیس مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی، در این گفتگو از جایگاه فقه تمدنی در تقریب مذاهب سخن گفته است. به باور رئیس پیشین دانشگاه مذاهب، فقه تمدنی، مهم‌ترین ظرفیت را در تقریب بین مذاهب دارد. عضو مجلس خبرگان رهبری معتقد است: هنوز به فقه تمدنی و جایگاه آن در تقریب، آن‌چنان‌که شایسته است، پرداخته نشده است.

نقش فقه در پی‌ریزی تمدن اسلامی، موضوعی است که نظرات متفاوتی درباره آن وجود دارد که هرکدام در جای خود، ارزشمند و قابل تأمل است. این مجله، تلاش می‌کند تا فضایی برای نگریستن به این نگاه‌ها در کنار یکدیگر فراهم آورد.

متأسفانه امروز ضعف بزرگی را در حوزه‌های علمیه شاهد هستیم. اینکه حوزه‌ها از جامعه عقب مانده‌اند و به مسائل مستحدثه ورودی اثرگذار ندارند. مسائلی همچون امربه معروف و عدالت اجتماعی، از بحران خیزترین مسائل امروز جامعه و تمدّن اسلامی پیش روی ماست که مورد غفلت شدید نهاد متوّلی امر فرهنگ دینی و فقه و شریعت است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمدتقی اکبرنژاد، مؤسس و مدیر مؤسسه‌ای است که نام «تمدن» سازی را برای خود انتخاب کرده است. مدیر مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی اسلامی، در این گفتگو از تلاش‌های خود و مؤسسه تحت مدیریتش، برای رسیدن به تمدن اسلامی با محوریت فقه سخن می‌گوید.

اختصاصی شبکه اجتهاد: عباسعلی مشکانی سبزواری، از پژوهشگران حوزه علمیه قم، در مقاله‌ای در شماره ۷۲ مجله فقه، به واکاوی نسبت فقه و تمدن می‌پردازد. در زیر، برشی از این مقاله ذکر می‌گردد. اصل این مقاله که با راهنمایی حجت‌‌الاسلام محسن الویری نگاشته شده، در شماره سوم فصلنامه پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی (تابستان ۱۳۹۰) منتشر گردیده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: مرکز الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، در سال ۱۳۹۰، با دستور رهبری آغاز به فعالیت نمود. این مرکز که باهدف پی‌ریزی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی و گامی آغازین برای طرح‌ریزی تمدن اسلامی، تأسیس‌شده است، دارای گروه‌های علمی و اندیشکده‌های مختلفی است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: بسیاری از اصولیون درگذشته و حال، باب انفتاح علم را مسدود دانسته و نظریه انسداد را اختیار کرده‌اند. از طرفی، طرح‌ریزی تمدن اسلامی، مستلزم فهم بایسته‌های آن از منابع دینی است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: مدیریت پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان، ابتدای سال ۱۳۹۵، با اخذ مجوز رسمی از وزارت علوم، به پژوهشکده اسلام تمدّنی، ارتقا یافت و به یکی از معدود مراکزی تبدیل شد که تخصّصا به مباحث علمی حول محور «اسلامی تمدّنی» می‌پردازد. با دکتر سید علیرضا واسعی، مدیر پژوهشکده و پژوهشگر قدیمی علوم اسلامی، از توفیقات و کاستی‌های پژوهشکده و برنامه‌های آن برای آینده سخن گفتیم.

اختصاصی شبکه اجتهاد: معنا و گستره فقه تمدنی به عنوانی اصطلاحی نوپدید، هنوز در میان متفکرین اسلامی، به‌روشنی تبیین نشده است. یکی از نکات ابهام در مفهوم این واژه، تفاوت آن با فقه حکومتی و نسبتش با این فقه است.

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسینعلی سعدی، عضو هیئت ‌علمی دانشگاه امام صادق(ع)، در مقاله‌ای که در شماره ۳۴ فصلنامه مشرق موعود منتشر گردیده است، به بررسی نقش فقها در عصر غیبت و لزوم اقدام ایشان برای طرح‌ریزی فقه تمدنی و فقه نظام‌ساز در این عصر پرداخته است. در زیر، به بخش‌هایی از این مقاله مفصل اشاره می‌شود.

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر عبدالرحیم گواهی، عضو هیئت مؤسس مرکز پژوهش‌های ادیان جهان و رئیس مرکز و رئیس شورای علمی این نهاد، در این یادداشت شفاهی، به تغییرات لازم در فقه برای تبدیل به فقه تمدن ساز، سخن می‌گوید.

اختصاصی شبکه اجتهاد: در میان متفکرینی که به بحث تمدّن اسلامی، بایسته‌های آن و چگونگی رسیدن به آن پرداخته‌اند، «محمدعابد جابری» جایگاه خاصی دارد. زاده ۱۹۳۶ مراکش، دکترای خود را در سال ۱۹۷۰ در رشته ادبیات از دانشگاه رباط دریافت کرد و ۴۰ سال پس‌ازآن نیز دار فانی را وداع گفت. در این میان امّا تمام تلاش خود را به‌نقد رویکرد جهان عرب و آنچه وی آن را «عقل عربی» می‌نامید صرف کرد

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، پژوهشگر حوزه علمیه قم و استادیار دانشکده علوم حدیث در این گفتگو از رابطه فقه و تمدن و نقشی که دانش فقه در پی‌ریزی تمدن اسلامی دارد،

اختصاصی شبکه اجتهاد: این یادداشت در نقد مطلبی با عنوان «فقه مانع تمدن نشود، تمدن‏‌سازی‏‌اش به جای خود» که از سوی حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی منتشر شده، نگاشته شده و برداشت بسیط نامبرده از تمدن و تمدن سازی را به چالش کشیده است.

اشاره: حجۀالاسلام مهدی مهریزی، پژوهشگر قدیمی و پرکار حوزه علمیه قم و متخصص عرصه‌های مختلف فقه و حدیث است. او همچنین نظرات خاصی در رابطه با تمدن اسلامی دارد که کمی متفاوت با قرائت رسمی است.

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی استاد خارج فقه حوزه علمیه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری در نوشته پیش‌روی، تصویری کلی از کلان شاخه مهم فقه تمدن، و توضیح شاخه‌های منشعب از آن را ارائه داده است.

شبکه اجتهاد: علیرضا اسدی دانش پژوه خارج فقه و اصول حوزه علمیّه قم و دانشجوی ارشد فلسفه دین، دانشگاه تهران چندی پیش، در یادداشتی با همین عنوان، از رابطه بین فقه و تمدّن و کاستی های روشی دانش فعلی فقه برای رسیدن به «فقه تمدّنی» سخن گفته بود. او در این نوشتار، به بررسی دقیق‌تر مدّعای خود پرداخته و مثال‌های عینی از مشکلاتِ روش فعلی دانش فقه و اصول فقه برای طرح‌ریزی تمدّن اسلامی می‌گوید. اینکه از فقه نمی‌خواهیم به تنهایی قادر به پی­­ریزیِ یک تمدّن باشد، ظاهرا نباید خاطر کسی را به خود مشغول داشته باشد. آنچه به نظر …

شبکه اجتهاد: هرگاه متخصصی در حوزه مربوط به خود اظهار می‌‌‌دارد که ما چندان جا مانده‌‌‌ایم که امیدی نیست با «این وضعیت» به سطح مطرح جهانی برسیم و یا متخصص دیگری می‌‌‌گوید: ما با تکیه بر ظرفیت جوانان و ایمان به خدا، به سرعت، قله‌‌‌ها را فتح خواهیم نمود، کدام‌یک مغرضانه سخن می‌‌‌گوید؟ اصلا بهتر است بپرسیم متخصص، که طبعا در این موارد باید به حرف او اطمینان نمود، کیست؟ یا شاید باید بپرسیم مگر ملاکِ ما برای ترقی رسیدن به هر آن چیزی است که در سطح جهانی «مطرح» دانسته می‌‌‌شود؟ چرا ملاک ما باید چنین باشد؟ اگر نه، …

بررسی دانش فقه بدون در نظر آوردن تاریخ تحولات آن‌که همسو با تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی رخ می‌دهد، امکان پذیر نیست. با این همه نگاه تاریخی به فقه و فقاهت در میان دانش پژوهان چنان که شاید و باید مورد توجه نبوده است، در حالی که پژوهشگران غربی سال‌هاست به این مقوله توجه کرده‌اند. شبکه اجتهاد: دانش فقه بدون شک غنی‌ترین، فربه‌ترین و مهم‌ترین معرفت در میان معارف موسوم به علوم اسلامی است که از آغاز تا به امروز جایگاهی مرکزی در حوزه‌های علمیه و مدارس و مکاتب سنتی داشته است.  فقه با زندگی روزمره اجتماعی و …