جو عمومی حوزه علمیه نجف این بود که کسی به فکر تشکیل حکومت در عصر غیبت امام زمان(عج) نبود و شاید اکثرا معتقد بودند که ما برای تشکیل حکومت باید منتظر امام زمان باشیم و تنها کسی که امکان دارد حکومت اسلامی تشکیل دهد، خود امام زمان است و در زمان غیبت، وظیفه ما تشکیل حکومت نیست. این جو غالب حوزه نجف بود و شاید در زمان معاصر اولین کسی که خیلی شجاعانه با این فکر مقابله کرد و وارد بحث فقه حکومتی شد، امام خمینی بود. گرچه شهید صدر قبل از ایشان در کتاب اقتصادنا به مسئله «منطقه الفراغ» اشاره …
شبکه اجتهاد: نظریه مرجعیت انسانی یکی از مهمترین نظریات در پاسخ به سوال ثابت و متغیر است در ادامه با تقریر شهید سید محمدباقر صدر از این نظریه یا همان نظریه «منطقه الفراغ» آشنا خواهیم شد. [۱] تقریر شهیدصدر و طرح نظریه‌‌ی منطقه الفراغ سید محمد باقر صدر (۱۴۰۰ هـ.ق) تلاش کرده، طرحی ارائه کند تا بتواند انعطاف لازم برای شریعت در اداره‌ی زندگی بشر را فراهم کند. او در چندین موضع، به شمولیت و فراگیری شریعت تصریح کرده است.[۲] در گذشته استدلال ایشان بر شمولیت شریعت را که بر پایه ی قاعده ی لطف بنا شده، بیان کردیم. شهید …
شبکه اجهاد: یکی از نظراتی که بیشتر به واسطه کتاب “اقتصادنا”ی شهید صدر رواج یافت و ادعا بر آن بود که موجب پویایی و انعطاف بیشتر شریعت در مواجهه با مسائل نو پدید می‌شود، نظریه “منطقۀ الفراغ” است که البته مورد خوانش‌های گوناگون و گاه ناهمساز نیز قرار گرفته است. پس از آن نظریه مذکور مورد توجه فقیهان دیگری همچون آیت‌الله محمدمهدی شمس الدین و آیت‌الله سید علی سیستانی قرار گرفت. یکی از مسائل قابل توجه درباره این نظریه، پیوند آن با اهداف و مقاصد شریعت است که البته تا کنون پژوهش مستقلی به آن نپرداخته است. حسینعلی سعدی و …
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفت: مونه‌های تاثیرگذاری نوشته‌های شهید محمدباقر صدر، روژه گاردی متفکر کمونیست بود که بعد از اسلام آوردن بسیار مورد آزار و اذیت قرار گرفت، تا حدی که از انتشار مطلب و سخنرانی محروم شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله شیخ محسن اراکی طی سخنانی پیرامون شخصیت علمی شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، اظهار کرد: شهید سید محمدباقر صدر شخصیتی بی‌نظیر در جهان اسلام است که نقشی بنیانی و اساسی در بسیاری از عرصه‌ها داشت. اگر گفته‌ها و بیاناتی که متفکران عرب حتی غیر مسلمان در رابطه با کتاب «فلسفتنا»ی شهید صدر داشتند …
شبکه اجتهاد: اصطلاح «منطقه‌الفراغ» مفهومی است که مرحوم شهید محمدباقر صدر در بخش آخر کتاب «اقتصادنا» (اقتصاد ما) به کار برد. برای این اصطلاح سابقه‌ای پیش از آن نیافتم. آیا شهیدصدر با ابتکار خود مفهوم‌سازی کرده و یا از جایی اقتباس کرده است؟ نمی‌دانیم. احتمال دارد که این مفهوم با اصطلاح «ما لانص فیه» یعنی جایی که نصی برایش نیست و یا منطقه «سکوت قانونی» که حقوقدانان به کار می‌برند، همسان باشد؛ و شاید این عالم بزرگوار چنین مفهومی را از روایت منسوب به امام علی(ع) برگرفته باشد که فرمود: «انّ الله تعالى افترض علیکم فرائض فلا تُضیّعوها؛ و حدّ …
شبکه اجتهاد: اصطلاح «منطقه الفراغ» مفهومی است که مرحوم شهید سید محمدباقر صدر بخش آخر کتاب اقتصادنا به کار برد. برای این اصطلاح سابقه‌ای پیش از آن نیافتم. آیا شهید صدر با ابتکار خود مفهوم‌سازی کرده و یا از جایی اقتباس کرده است؟ نمی‌دانیم. احتمال این را دارد که این مفهوم با اصطلاح “مالانص فیه” یعنی جایی که نصی برای آن نیست، و یا منطقه “سکوت قانونی” که حقوقدانان بکار می‌برند همسان باشد؛ و شاید این عالم بزرگوار چنین مفهومی را از روایت منسوب به امام علی (ع) برگرفته باشد که فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى افتَرَضَ علیکم فَرَائِضَ فَلاَ تُضَیعُوهَا، …
در نظریه «عملیات الاجتهاد و الذاتیه» شهید محمدباقر صدر، ذاتیه را تأثیرات شخصیت عالم تعبیر می‌کند و می‌گوید که در عملیات اکتشاف دو خطر متوجه فقیه است که شامل «تأثیر حضور شخصیت فقیه در استنباط» و «فریبندگی واقعیت تاریخی» می‌شود به همین دلیل چهار موضوع رخ می‌دهد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام علی محمدی، مدرس حوزه و دانشگاه در دوره مدرسه تابستانه مفتاح ۲ که از سوی دبیرخانه مفتاح برگزار می‌شود، براساس کتاب اقتصادنا شهید صدر موضوع «عملیات اکتشاف مذهب اقتصادی» را مورد بحث قرار داد و بیان داشت: شهید صدر می‌گوید این موضوع شامل دو مرحله «جمع آوری احکام، …
حجت‌الاسلام والمسلمین سید محسن حسینی فقیه در سلسله جلسات «گفتمان معرفت» مرکز تحقیقات اسلامی (وابسته به آیت‌الله شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی)، در جمع اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه مشهد، به تبیین نظریه «منطقه الفراغ» در اندیشه شهید سید محمدباقر صدر پرداخت. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه در این نشست علمی اظهار کرد: گاهی «منطقه الفراغ» می‌تواند در واجبات و محرمات هم بیاید. فرض کنید اگر حج سبب ذلت اتباع مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بشود و یا بگویند یک مریضی مُسری بسیار خطرناک در صحنه حج آمده است، خوف جان بسیاری از مسلمانان است، اینجا …
علامه شهید، آیت‌الله سید محمدباقر صدر، یکی از اندیشمندان بزرگ مسلمان است که تاریخ در گذر زمان، شمار اندکی از این چهره‌ها را به خود دیده است. «مغز متفکر اسلامی» تعبیری است که امام خمینی درباره این شهید مظلوم به کار برده‌اند و همین تعبیر، عظمت شخصیت وی را به تصویر می‌کشد. چهره‌های نواندیش و متفکری مانند شهید صدر همواره در طول حیات پربرکت خود نشان داده‌اند که اسلام و جامعه اسلامی از نظر محتوای نظری و عملی بسیار غنی است و این دریای معارف اسلامی است که باید بشریت را سیراب کند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دومین نشست آشنایی …
به گزارش شبکه اجتهاد، هفته ششم دوره آموزشی رویکردشناسی فقه حکومتی با سخنرانی حجت‌الاسلام محمدحسین ملک‌زاده استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه درباره دیدگاه‌های شهید صدر در باب فقه حکومتی به همت مدرسه آفاق برگزار شد. آسیب‌های فقه موجود از منظر شهید صدر حجت‌الاسلام ملک‌زاده با اشاره به آسیب‌های فقه موجود از منظر شهید صدر گفت: محدود شدن فقه به سطح فردی و عدم ارائه مکتب و نظام اجتماعی و در نتیجه تنظیم حیات اجتماعی مسلمانان به وسیله مکاتب غربی و شرقی اولین آسیب فقه موجود است که تعبیر «فقه اجتماعی» اساساً متعلق به آقای صدر بوده است. وی …
در بحث ولایت فقیه آیت‌الله سیستانی تقریباً از باب ادله لفظی قبول نمی‌کنند، نه اینکه قبول ندارند بلکه ادله لفظی را وافی نمی‌دانند اما از ادله لفظی و بحث دیگری ولایت انتخابی فقیه را اثبات می‌کنند، ولایت انتصابی فقیه را از ادله لفظی قابل اثبات نمی‌دانند اما احتمال جدی می‌دهند که روایت «فرجعوا الی روات حدیثنا» یک نوع جعل ولایت برای امت است که با شاخصه‌هایی مردم حق انتخاب ولی دارند.
وظیفه شورای نگهبان تطبیق امور ثابت شریعت بر امور متغیر است؛ چرا که شورای نگهبان ابزار حاکمیتِ شریعت برای شرعی شدن قوانین عرفی است. به‌بیان دیگر شورای نگهبان حق جعل قانون ندارد. شبکه اجتهاد: به نظر می‌رسد اصطلاح «ثابت و متغیر» به‌عنوان یک مبنای مصرّح جهت حضور فقه شیعه در امور سیاسی و اجتماعی، به اندیشه محقق نائینی در کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» بازمی‌گردد.[۱] البته تفکیک دو حوزه امور ثابت/ متغیر در متن فقه از دیرباز وجود داشته است. در سنت فقه، امور ثابت و دائمی بیشتر در بخش عبادات و امور متغیر و سیال در بخش معاملات …
تصویب اصطلاحی و مشهور بین اصولیان إمامیه این است که همواره حکم خداوند، تابع نظر مجتهد است و حتی در مواردی که بین آراء و نظرات مجتهدان، اختلاف وجود دارد، همه آن ها صواب و درست و احکام خداوند هستند که به دو نحو تصویب معتزلی و اشعری، بیان شده است. حال سوال این است که آیا اصولیان اهل سنت (عامه) قائل به این تصویب هستند؟ برای یافتن حقیقت این امر، بعد از روشن شدن معانی تصویب، معانی رای، اجتهاد و جایگاه و موارد آن از منظر اصولیان عامه و انشعاباتی که در کلام، فقه و اصول آن ها از آغاز تا اکنون رخ داده، تبیین شده است. سپس به طور گسترده، نظر اصولیان عامه، به ویژه جَصاص، غزالی و إبن العربی، مورد بررسی قرارگرفته و با توجه به إعمال عقاید اشاعره در مورد حسن و قبح افعال، توسط غزالی و إبن العربی در اصول فقهشان، روشن شد که آن ها حکم خداوند را فقط در قالب خطاب قطعی، حکم می دانند و غیر از این را نه حکم بلکه منطقه الفراغ از حکم خداوند می دانند؛ بنابراین آن ها قائل به تصویب اصطلاحی نیستند بلکه در کتاب هایشان آن را رد می کنند و قائلان بدان را بیشتر متکلمان معتزلی و اشعری معرفی می کنند. البته اصولیان عامه قائل به نوع دیگری از تصویب هستند که باطل است. به نظر می رسد برای پی بردن به ریشه های تصویب اصطلاحی می بایست در بنیادها و آموزه های کلامی عامه به جستجو و تحقیق پرداخت.
شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
