با توجه به موضوع فقه، یعنی افعال انسانی، انتظار بجایی است که انسانشناسی فقیه در تأملات فقهی او مؤثر باشد. این پژوهش به بررسی این مسئله پرداخته است که یک فقیه، انسان را با چه ویژگیهایی میشناسد؟ طرح پرسش یادشده و بررسی آن، علاوهبر اینکه در فهم آرای فقها بسیار مفید و لازم است، در سامانبخشی فقه بسیار راهگشا است و میتواند آغازگر پرسشهای موضوعشناسانه در فقه باشد. شبکه اجتهاد: علم فقه در باب افعال بشر و همه ساختهای ارادی به داوری مینشیند. این داوری نمیتواند فارغ از شناخت خود انسان باشد؛ درواقع، پردازش مسئله فقهی، پردازش حکم، تکوین، گسترش، …
توضیحات بیشتر »ضرورتها و اقتضائات گفتگو پیرامون قانون اساسی
اولین جلسه از سلسله نشستهای هم اندیشی پیرامون قانون اساسی با موضوع «ضرورتها و اقتضائات گفتگو پیرامون قانون اساسی» اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ در موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) برگزار شد. اساتید حججاسلام والمسلمین سید احسان رفیعی علوی، معاون دانشگاه باقرالعلوم (ع)، مجید رجبی رئیس پژوهشگاه فقه نظام، محمد متقیان تبریزی مدیرگروه فقه تقنین مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، محمدجواد تاکی و ابوالحسن حسنی بر این نظر اتفاق دارند که قانون اساسی با توجه به گذشت زمان و اقتضائات جدید زمانه نیازمند تغییر و اصلاح است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجتالاسلام عباسعلی مشکانی سبزواری دبیر این نشست در سخنانی …
توضیحات بیشتر »مسیر ساختارسازی برای نظام اسلامی، از تجربه نائینی تا امام خمینی
حجتالاسلام ایزدهی با بیان اینکه مدلی که مرحوم نائینی برای نظام ارائه کرد تجربه ناموفقی بود، تصریح کرد: مسالهای که محقق نائینی به آن پرداخته بود درست بود اما ساختار مطلوب ارائه نکرده است و از ظرفیت مردم برای ارائه حکومت استفاده نکرده است درحالیکه امام (ره) موفق بودند چرا که تلاش کرد تا ساختار و نظام را تغییر دهد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی با موضوع «فقه سیاسی شیعه و ظرفیت ساختارسازی در نظام سیاسی مطلوب» توسط گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد. حجتالاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی در این نشست …
توضیحات بیشتر »لزوم تغییر موضوع علم فقه از فعل مکلف به ساختهای ارادی انسان
حجتالاسلام ابوالحسن حسنی ضمن اشاره به برخی از الزامات کلامی فقه نظامساز تصریح کرد: مهمترین نتیجه که از مبانی کلامی میشود اخذ کرد این است؛ باید در تعریف فقه و موضوع آن تجدیدنظر کنیم. بدین ترتیب موضوع فقه از فعل مکلف به ساختهای ارادی تغییر میکند. به گزارش شبکه اجتهاد، دومین پیشنشست همایش ملی فقه نظامساز با موضوع «الزامات کلامی فقه نظامساز» ظهر امروز با سخنرانی حجتالاسلام والمسلمین ابوالحسن حسنی، مدرس حوزه و دانشگاه به عنوان ارائهدهنده و حجتالاسلام والمسلمین عبدالحسین مشکانی، مدیر گروه حوزه و جامعه مرکز مطالعات راهبردی حوزه علمیه قم در موسسه آموزش عالی عالی حوزوی امام …
توضیحات بیشتر »مبانی فقهی-حقوقی جرمانگاری انواع هک
در مسئله هک با توجه به شرایطی سایت مورد مطالعه که مورد حمله هکری قرار میگیرد همچون عمومی یا خصوصی بودن، داخلی یا خارجی بودن، قانونی یا غیرقانونی بودن فعالیتهای سایت، مسلمان و یا نامسلمان بودن صاحب سایت و مسائل دیگر میتوان ۸۴ حالت مختلف را متصور شد که هر یک از این حالات باید به صورت تک به تک مورد بررسی حقوقی و فقهی قرار گیرد. به عنوان نمونه نمیتوان همه اقسام هک سیاه را از لحاظ حقوقی، غیرقانونی تلقی کرد چرا که حمله هکرها به سامانههای رژیم صهیونیستی عملی غیرقانونی نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، یکصد و هفتمین …
توضیحات بیشتر »بررسی فقهی عقلایی مالیت در فضای مجازی
دبیر گروه فقه مرکز دانش بازیهای رایانهای مدبر گفت: عناصر فضای مجازی شبکه و تعامل است؛ عنوان مالیت را نمیتوان بر شبکه نهاد و طبیعتا عنصر تعامل بر یک موضوع در فضای مجازی است که عنوان مالیت بر آن میتواند مورد بحث قرار گیرد. طبیعتا تعامل بر محتوا در قالبهای مختلف آن صورت میگیرد. این محتوا گاهی ارزشمند است و از نگاه عرف و عقلا دارای ارزش است. پس با توجه به اینکه فضای مجازی امتداد فضای حقیقی است، مال در فضای مجازی نیز به همان معنایی که در فضای حقیقی است، متعلق فقهی و حقوقی قرار میگیرد. به گزارش …
توضیحات بیشتر »نگاه انتقادی بر نگرش سیستمی به دین/ ابوالحسن حسنی
اختصاصی شبکه اجتهاد: در این اواخر برخی از پژوهشهای فقهی به مفهوم سیستم نزدیک شدهاند. مفهوم سیستم مفهومی جدید از دنیای مدرن است. بهصورت اجمال، میتوان گفت که نظام، در این معنا، یک کل واحد از روابط فیمابین تعدادی از اشیاء یا اشخاص است که عناصر آن نظام به شمار میآیند. نظریهی سیستمها تمام پدیدههای عالم، اعم از پدیدههای ماشینی، طبیعی اعم از فیزیکی و زیستی، انسانی اعم از روانی و اجتماعی را میخواهد در قالب یک نظریه درآورد و به نظر میرسد یک صورتبندی قوی از ماشینانگاری جهان و انسان است. برخی از جامعهشناسان، نظریهپردازان این نظریه را متهم …
توضیحات بیشتر »مالکیت در فضای مجازی از منظر فقهی
حجتالاسلام حسنی مالکیت در فضای مجازی را از سنخ «مالکیت تو در تو» دانست و گفت: در فضای مجازی سه نوع مالکیت متصور است؛ مالکیت عرفی، مالکیت فکری و معنوی و مالکیت «تو در تو»؛ این مالکیت در فضای مجازی وجود دارد؛ مثلا شخصی وبلاگی را در یک سرویس دهنده ایجاد میکند که در اینجا مالک وبلاگ یک شخص، و مالک سرویس دهنده شخص دیگری است. به گزارش شبکه اجتهاد، پنجشنبه گذشته کرسی ترویجی با موضوع «مالکیت در فضای مجازی از منظر فقهی» در پژوهشگاه نظام برگزار شد. در این نشست علمی، حجتالاسلام ابوالحسن حسنی پژوهشگر دفتر مطالعات اسلامی و …
توضیحات بیشتر »وابستگی شدید علوم سیاسی به نظریه خطابات قانونی
محقق و پژوهشگر حوزوی گفت: اگر خداوند را همچون قانونگذار به حساب بیاوریم و شریعت را همچون قانون، ویژگیهای شریعت همچون قانون خواهد بود. همان طور که قانون خطاب آن به عنوان شهروند است نه به اشخاص، خطابات قانونیه هم به مکلف است چه الان مکلف موجود باشد و چه نباشد ،چه عاجز باشد و چه قادر باشد. شبکه اجتهاد: با توجه به اهمیت بحث خطابات قانونی و به منظور تبیین نظریه امام راحل در این عرصه پایگاه وسائل در این راستا مجموعه گفتوگوهایی را با اساتید حوزه علمیه قم ترتیب داد. استاد ابوالحسن حسنی محقق و پژوهشگر حوزوی یکی …
توضیحات بیشتر »«انسان سیاسی از منظر فقهی» راهی بازار نشر شد
یکی از موضوعات مهم فقهی که پژوهش اجتهادی درباره آن ارزشمند است؛ انسان سیاسی است. این پژوهش، انسان سیاسی را از سه جهت مورد مطالعه قرار میدهد: انسان سیاسی به عنوان موضوع خطابات شرعی، انسان سیاسی به عنوان مفسر خطابات شرعی، انسان سیاسی در مفاد خطابات شرعی.
توضیحات بیشتر »مسئله خطا در «اجتهاد»
شبکه اجتهاد: یکی از مسائل بسیار مهم در فلسفه فقه، خطا در اجتهاد است. از یک سو نمیتوان به طور کامل از خطای اجتهادی پیشگیری کرد و ناگریز پیش خواهد آمد. از سوی دیگر، نمیتوان از هر خطای مجتهد نیز چشم پوشید. مسئله اول در باب این موضوع، تعیین معیار صواب از خطا است که خود در دو مرتبه ثبوت و اثبات قابل بررسی است. از آنجا که هر خطای اجتهادی قابل پذیرش نیست، مسئله دوم حدّ پذیرفتنیبودن خطا است. این مسائل، به صورت صریح مورد توجه اصولیان نبوده است. نگارنده در مسئله اول پاسخهای ممکن را ذکر کرده و …
توضیحات بیشتر »نقدی بر مقالهی «مبانی تئوریکِ داعش در فقهِ سنتی»
شبکه اجتهاد: چندی پیش یکی از دوستان متعهد در تماسی تلفنی با بنده خبر از مقالهای در فضای مجازی داد که مدعای آن هماهنگی فقه شیعه با عمل داعش است. تعجب کردم و خود به مقالهی مربوطه مراجعه کردم. مقالهای بود با عنوان «مبانی تئوریکِ داعش در فقهِ سنتی» از «سیّد محمّد موسوی عقیقی». نویسنده مدعای اساسیاش را در این جمله خلاصه کرده است: «این نوشته به دنبال آن است که بگوید مبانی عملی و یا نظریِ داعش برگرفته از۱۲۰۰سال فقهِ سنّتی مصطلح است و چیزِ نوپیدایی نمیباشد. قصد منکوب کردنِ دین مبینِ اسلام نیست زیرا فقهِ سنّتی فقط بخشی …
توضیحات بیشتر »حکم شرعی محصولات تراریخته با استفاده از «ادله لا ضرر»
حسنی با بیان اینکه در مسأله محصولات تراریخته حکم دولت با حکم مکلف متفاوت است، گفت: نمیتوان گفت که چون مصرف این محصولات جایز است تولید و توزیعش هم جایز است. به گزارش شبکه اجتهاد، ابوالحسن حسنی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شب گذشته در نشست علمی «حکم شرعی محصولات تراریخته با استفاده از ادله لا ضرر» که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد، اظهار داشت: در رابطه با محصولات تراریخته نباید فقط بر مصرف کننده متمرکز شد بلکه باید حکم تولید کننده و توزیع کننده و به ویژه دولت به عنوان سیاستگذار بررسی …
توضیحات بیشتر »بررسی جایگاه خطابات مقاصدی در فقه شیعه
جایگاه خطابات مقاصدی در فقه شیعه با ارائه ابوالحسن حسنی مورد نقد و بررسی قرار گرفت و سه دیدگاه فقهای شیعه در این زمینه بیان شد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «بررسی جایگاه خطابات مقاصدی در فقه سیاسی شیعه» با ارائه ابوالحسن حسنی از سوی گروه فقه سیاسی انجمن علمی مطالعات سیاسی حوزه علمیه چندی پیش در ساختمان انجمنهای علمی حوزه علمیه واقع در بلوار جمهوری اسلامی برگزار شد. عضو گروه فقه سیاسی انجمن علمی مطالعات سیاسی حوزه علمیه با بیان این که خطابات شرعی به دو قسم خطابات مقاصدی و حکمی تقسیم میشوند، اظهارداشت: خطابات مقاصدی، بیان کننده …
توضیحات بیشتر »مسئله خطا در اجتهاد
یکی از مسائل بسیار مهم در فلسفه فقه، خطا در اجتهاد است. از یک سو نمی توان به طور کامل از خطای اجتهادی پیشگیری کرد و ناگریز پیش خواهد آمد. از سوی دیگر، نمی توان از هر خطای مجتهد نیز چشم پوشید. مسئله اول در باب این موضوع، تعیین معیار صواب از خطا است که خود در دو مرتبه ثبوت و اثبات قابل بررسی است. از آنجا که هر خطای اجتهادی قابل پذیرش نیست، مسئله دوم حد پذیرفتنی بودن خطا است. این مسائل، به صورت صریح مورد توجه اصولیان نبوده است. نگارنده در مسئله اول پاسخهای ممکن را ذکر کرده و خود در این میان رایی برگزیده است؛ اما در مسئله دوم معیار نظری نیافته و به پیشنهاد یک راهکار عملی برای جلوگیری از سرریزی اختلافات نظری به حوزه های اجتماعی سیاسی بسنده کرده است.
توضیحات بیشتر »