بایگانی برچسب: انتخاب سردبیر

در نظر ما، فقهای امامیه مقاصد را مستمسک خود برای اثبات حکم قرار نداده‌اند. بلکه فقط برای نفی حکم از آن استفاده می‌کنند و مقاصد در نزد فقهای امامیه مَحَکی است برای سنجش استنباط احکام از سوی فقها و مثلاً فقها حکم مستنبَط یک فقیهی را با مقاصد قطعی شارع می‌سنجند و اگر با آن مقاصد منافات داشت آن را نفی می‌کنند. همان کاری که امام(ره) با حکم به جواز حیل شرعی در باب ربا انجام داد و فرمود چون حیل شرعی با مقاصد منافات دارد، حکم به جواز آن را نفی می‌کنیم. به گزارش خبرنگار اجتهاد، ششمین جلسه از …

روز گذشته ویدئویی از آتش زدن کتاب طب داخلی هاریسون توسط عباس تبریزیان که به عنوان استاد و مروج طب اسلامی مشهور است، منتشر و باعث بروز واکنش‌هایی بسیار منفی از سوی مدیر حوزه‌های علمیه قم، اساتید و وزارت بهداشت شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، طب اسلامی از موضوعات پرمناقشه امروز در حوزه‌هاست ‌در حالی‌که بسیاری از علما و اساتید حوزه و دانشگاه به صراحت وجود طب اسلامی را رد و افراط و تفریط در طب اسلامی را نقد و احادیث طبی را برای زیربنا قراردادن‌ چنین ادعایی گزاف می‌دانند، اما حجت‌الاسلام تبریزیان با وجود چندین بار پیگیری و‌ برخورد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی …

اگر کسی مالی دارد که در خرج کردن آن، تجمل و اسراف و تبذیر می‌کند. بر مالش سلطه دارد و می‌خواهد این را خیلی بیش ازآنچه نیاز دارد مصرف کند. این عقل کجا می‌گوید قبیح است؟ به چه دلیل می‌گوید قبیح است. اگر شما گفتید دفع مضار، عقلاً واجب است، فرق نمی‌کند ضرر حیثیتی باشد مطلقاً، ضرر مالی باشد یا ضرر جانی باشد. عقل، فی‌الجمله ضرر را واجب الدفع می‌داند؛ ولی چه ضرری را؟ حسن دفع غیر از لزوم دفع است. عقل می‌گوید، خوب است این ضرر را از خودت دور کنی ولی اگر نکردی هم به‌جایی برنمی‌خورد. بین لزوم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: درباره مرحوم شیخ محمدحسینی نائینی، سخن بسیار گفته شده است. مردم اگرچه او را بیشتر به جهت حمایت از جنبش مشروطه خواهی و حمایت از آخوند خراسانی می‌شناسند، اما در حوزه‌های علمیه، او بیش از اینها به «مجدد نائینی» شهره است. کسی که در مبانی اصولیون پیش از خود تجدیدنظر کرد و طرحی جدید برای دانش اصول فقه ریخت. حوزه درسی نائینی یکی از بزرگترین حوزه‌های درسی در زمان خود بود که پس از مرحوم آخوند، شاید بتوان آن را کم نظیر دانست. درباره روش اصولی و فقهی وی و آنچه موجب شده تا او به «مجدد» …

اگر دولت این شخص را گذاشته خود دولت از اول طبق قرار، ولو به نحو شرط ضمنی، متکفل است. اگر بخواهیم توضیح دهیم یعنی اگر از طرف فردی اشتباه، خطا یا سهوی صورت گرفت یا جاهل مرکب بود و عملی انجام داد که خلاف بوده، دولت بنا بر قرارداد خود، متکفل هست که عهده شخص را از هرگونه دیه یا عقوبت دیگر که ناشی از قصور اوست ساقط کند و او را بری‌الذمه کند. این شرط ضمنی در کار هست. اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از وظایف فقه در دنیای امروز، بررسی و واکنش کارشناسانه درباره مسائل و پدیده‌های روز است. …

امر پژوهش یک مقوله تشکیکی است و در بررسی‌های به عمل آمده به این نتیجه رسیده‌ایم که ما در پژوهش با ۲۵۳ مهارت کار داریم و نیاز به فراگیری آن برای رسیدن به تولید محتوای علمی داریم. ما در یک برنامه مدون و در چند فاز برای طلاب سطح و سطوح عالی و طلاب مراکز تخصصی، الگویی را مهیا کرده‌ایم که نیاز به تصویب‌سازی در رده بالای مسؤولین دارد تا اینکه این کمبودها در زمینه پژوهش از حوزه علمیه رخت بربندد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دومین نشست «هم‌اندیشی مدیران و معاونان مراکز تربیت محقق»، روز پنج‌شنبه ۲۶ دیماه ۹۸ با …

حق مطلب این است که این مسئله و مسائل این چنینی، با «الناس مسلطون علی اموالهم» حل نمی‌شود. صنعت چاپ با تحولی که در این عرصه پدید آورده است، موضوع‌ساز بوده است و عقلا در این شرایط حق تألیف را لازم می‌دانند و موضوع‌سازی می‌کنند. به نظر ما، در اینجا لازم نیست این رفتار عقلا در تراث پیگیری شود تا به زمان معصوم برسد و نیاز به امضاء شارع داشته باشد. این قبیل موضوعات اصلاً در آن زمان وجود نداشته است که سکوت یا عدم سکوت امام معصوم نسبت به آن برای ما منشأ اثر باشد، بلکه تغییر کارکرد در …

ایشان مباحث بسیار مفصلی در فقه القضا دارند. این پژوهش‌ها، به دلیل حضور ایشان بعد از پیروزی انقلاب در قوه‌قضائیه بود و موظف شده بودند، جزئیات احکام قضایی مورد نیاز دستگاه قضا را از نظر فقه شیعی استنتاج نمایند. برخی از این نظرات مثلاً در مورد مسئله حق حضانت فرزند پسر برای مادر تا هفت سال، از نمونه‌های این پژوهش‌هاست که مورد پذیرش عمومی قرار گرفت. مثال دیگر عرصه فقه حکومتی است که ایشان جزو اولین افرادی بودند که کتابی پیرامون ولایت‌فقیه و ابعاد و حدود آن نگاشتند که برآمده از سال‌ها تلمذ در محضر امام راحل در نجف بود. …

همانطور که سردار حاجی‌زاده در رسانه‌ها توضیح دادند که این شخص ۱۰ ثانیه فرصت داشته و نتوانسته تماس بگیرد. از طرفی اگر این موشک کروز بود جان هزاران نفر به خطر می‌افتاده. از طرف دیگر هم احتمال خطای خودش را می‌داده به هر حال این تصمیم را گرفته. به نظرم این موضوع را باید اهل فن تشخیص بدهند ولی روالش با قتل خطا فرق دارد. اختصاصی شبکه اجتهاد: بعد از پاسخ موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به حمله وحشیانه آمریکا در ترور سردار دل‌ها حاج قاسم سلیمانی، خبری قلب تمام ایرانیان را دلگیر کرد. همواپیمای اوکراینی با ۱۷۶ سرنشین که …

امروزه مسئله‌یابی که از مقدمات پژوهش است، از چالش‌های پیش روی طلاب است و این نشانگر ضعف ارتباط مدارج علمی حوزه علمیه با معاونت پژوهش است. مقاله الزاماً پژوهشِ آن فرد نیست بلکه مقاله گزارش پژوهش است و احتمال دارد که صاحب مقاله گزارشی از پژوهشِ دیگران را ارائه نمایدو در این حال باید گفت ما با ایجاد کارگاه مقاله‌نویسی الزاماً پژوهشگر تربیت نمی‌کنیم و این اشکال کار است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، اولین جلسه «هم‌اندیشی مدیران و معاونان مرکز تربیت محقق»، روز پنجشنبه ۱۲ دیماه ۹۸ برگزار شد. در این جلسه، معاونان پژوهشی مراکز حوزوی  قم حضور داشتند و …

گرچه بحث از مقاصد، امری است که باید مورد اهمیت واقع شود اما واقع مطلب این است که احراز این شرایط آنقدر عرصه را ضیق می‌کند که احتمال وجود مقاصد به عنوان مقاصد قطعی و معتبره را در فقه بسیار کم می‌کند و به نظر می‌رسد که عنوان فقه مقاصدی در امامیه بزرگ‌نمایی شده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، پنجمین نشست از سلسله نشست‌های فقه مقاصدی که توسط معاونت پژوهشی مدرسه فقهی امام کاظم(ع) قم برگزار می‌شود، روز دوشنبه ۲۳ دیماه ۹۸ در محل این مدرسه تشکیل شد. در این نشست استاد قدیرعلی شمس، از مدرسین سطوح عالی حوزه علمیه …

بعداً متوجه شدیم برای فردا هم نگذاشتند و همان شبانه آقای بروجردی نامه فرستادند. نامه به تهران می‌‌آید و مشخص می‌شود شاه به «پیست اسکی آبعلی» رفته است. آنجا نامه به دست شاه می‌‌رسد و شاه می‌‌گوید: زود اعدام بکنید و بگویید نامه بعداً به دست ن رسیده است. این بود که قبل از آفتاب آنها را اعدام کردند. اختصاصی شبکه اجتهاد: ارتباط میان مرحوم آیت‌الله بروجردی و فدائیان اسلام از نقاط کور و پر سر و صدای تاریخ حوزه‌های علمیه است. چالشی جدی میان جوانان پرشور انقلابی حوزوی و علمای دور اندیش و مصلحت نگر که قبل انقلاب رخ …

اینها مذاکره هم که می‌کنند، مذاکره‌شان آمیخته‌ی با دغل و فریب‌کاری است؛ این کسانی که پشت میز مذاکره ظاهر می‌شوند، آن جنتلمن‌های پشت میز مذاکره، همان تروریست‌های فرودگاه بغداد هستند، اینها همانها هستند؛ تفاوتی نمی‌کنند؛ لباس عوض می‌کنند؛ این دست چدنی‌ است که پوشش مخملی و دستکش مخملی را بیرون می‌آورد و خودش را نشان می‌دهد، وَالّا باطن، همان باطن است؛ هیچ تفاوتی ندارد. اینها نمی‌توانند کسانی باشند که انسان به اینها اطمینان پیدا کند. به گزارش شبکه اجتهاد، در آستانه سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و در طلیعه گام دوم انقلاب، مراسم نماز جمعه تهران پس از ۸ سال، برای …

آیت‌الله حکیم توانست پس از میرزای شیرازی به حوزه علمیه نجف تأثیر گسترده و بر عراق و ایران و تشیع تأثیر بگذارد. او توانست با راهنمایی‌های بزرگ خود، به ایجاد مؤسسات علمی و دینی، صدور مجلات، کتابخانه‌ها و تأسیس مساجد بزرگی در سراسر اسلام و تشیع و اعزام مبلغ به کشورهای مختلف و تأسیس حوزه‌های علمیه کمک نماید. اختصاصی شبکه اجتهاد: خاندان حکیم، از خاندان‌های علمی و سیاسی شیعی در عراق محسوب می‌شوند. شاخص‌ترین فرد این خاندان سید محسن حکیم مرجع تقلید شیعیان است. وی در مقام مرجع تقلید شیعیان، به سیاست توجه ویژه‌ای داشت و در بسیاری از مسائل …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی با اطلاع از حاشیه‌های همایش «بزرگداشت مقام علمی و عرفانی شهید اول» در مشهد، ضمن انتقاد شدید از دست‌اندرکاران و خیانت خواندن این کار، از آن‌ها خواست پیام ایشان در این همایش خوانده نشود. بنا بوده است در این همایش متن پیام حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی قرائت و از جدیدترین آثار حجت‌الاسلام محمدحسن وکیلی با عناوین «شهید عارف»، «تطهیر الشریعه عن حدیقه‌الشیعه» و «محیی‌الدین؛ شیعه‌ خالص» رونمایی شود. گفتنی است، پس از واکنش صریح آیت‌الله سبحانی نسبت به این جریان، برگزاری این همایش در مجتمع فرهنگی قلم لغو و به محل دیگری انتقال داده …

آیت‌الله صافی گلپایگانی موسیقی را مطلقاً حرام می‌داند و حضور ورزشکاران زن را نیز مایه شرمساری اعلام نموده است. ایشان منتقد جدی فلسفه و عرفان است و خواندن آن را نیز حرام می‌داند. اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی اگرچه در زمره مراجع شیعه به شمار می‌رود اما در میان مردم کمتر شناخته شده است. به مناسب سالروز تولد مسن ترین مرجع تاریخ تشیع به تاریخ قمری، مروری بر زندگانی او می‌کنیم. آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی، متولد ۳۰ بهمن ۱۲۹۷ شمسی در گلپایگان است. وی علی‌القاعده مسن‌ترین مرجع از مراجع تقلید شیعه است. معظم‌له در خانواده‌ای روحانی به دنیا …

الزامی برای بیان آنچه شورای سیاست‌گذاری ارائه می‌دهد برای امامان جمعه وجود ندارد، من در چهل سال اقامه نماز جمعه هیچ‌گاه از مطالب ارائه‌شده توسط شورای سیاست‌گذاری استفاده نکرده‌ام بلکه خودم با بهره‌گیری از مسائل روز جامعه شهر و کشور و با مطالعه بیان خطبه و تولید محتوا داشته‌ام. اختصاصی شبکه اجتهاد: فریضه شکوهمند «نماز جمعه»، یکى از جلوه‌های بُعد سیاسى ـ اجتماعى اسلام است که پیامبر(ص) در نخستین روزهاى هجرت به مدینه، بنیانش را نهاد، تا مرکزى براى اجتماع هفتگى مردم و پایگاهى براى طرح مسائل اجتماعى ـ سیاسى و بسیج نیروها و آمادگى برای رزم و بیدارى عمومىِ …

با توجه به اینکه هر هفته نماز جمعه برگزار می‌شود و امام‌جمعه‌ای که خطبه می‌خواند ثابت است لذا ممکن است برای مردم و مخاطبان این امر عادی شود لذا ایجاد یک جاذبه دائمی سخت است. اختصاصی شبکه اجتهاد: «یکی از مهم‎ترین چیزهایی که در این انقلاب حاصل شده، قضیه‎ی نماز جمعه است که در زمان سابق در بین ما مطرود و در بین اهل سنت به طور دلخواه نبود و غالباً تحت نفوذ قدرت‎ها انجام می‎گرفت، که بحمدالله در این نهضت، نماز جمعه با محتوای حقیقی آن تحقق یافت. آقایان باید با سفارش به مردم و نسل‎های آینده به این …

آیت‌الله جناتی شاهرودی با بیان اینکه بعضی برای اثبات اعتبار عرف در تعیین موسیقی غنایی، به یک سری اخبار استدال کرده‌اند، اظهار داشت: نمی‌توان عرف را میزان برای تعیین موسیقی حرام پذیرفت. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله محمد ابراهیم جناتی در پاسخ به این پرسش که «برخی عالمان معتقدند می‌توان از راه عرف، موسیقی غنایی حرام را مشخص نمود؛ آیا به نظر شما این درست است؟» اظهار کرد: چون ممکن است شناخت موسیقی غنایی حرام، از عرف به دست آید، بجاست مقدّمه‌ای را درباره مفهوم عرف بیان کنیم. تردیدی نیست در این‌که عرف مرجع تشخیص برخی از احکام بوده است. …

این لایحه در ۱۰ مورد اختیار شوهر را در طلاق محدود می‌کند که اگر شوهر بخواهد دادخواست طلاق بدهد باید دادخواست خودش را مستند به یکی از این علل کند. نتیجه این می‌شود که اگر این لایحه قانون بشود، مرد اگر هیچ دلیل موجهی برای طلاق همسر نداشته باشد، دادگاه با تقاضایش موافقت نمی‌کند. به‌لحاظ فقهی وادار کردن مرد به حفظ زوجیت با زنی که به او تعلق خاطری ندارد و نمی‌تواند حقوق او را رعایت کند و‌ ای‌بسا در معرض ستم قرار بگیرد، مجبور کردنش به حفظ این رابطه به لحاظ شرعی درست نیست. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام …

آیت‌الله موسوی خلخالی پس از اشاره به نیاز انسان به حکومت و ناکارآمدی الگوهای حکومت بشری و به تبیین ضرورت حکومت به جعل الهی به دلایل ولایت پیامبر و ائمه(ع) می‌پردازد. ایشان سپس به ولایت فقیه به‌عنوان ادامه ولایت انبیا و اوصیا استدلال و به دیدگاه مرحوم آیت‌الله خویی در مورد ولایت فقیه اشاره می‌کند. بنابر دیدگاه این استاد فقید، ولایت در حکومت با ولایت در تصرف متفاوت است و فقیه باید برای استقرار حکومت اسلامی اقدام کند. اختصاصی شبکه اجتهاد: بشر از دیرباز به دنبال فراهم آوردن اسباب سعادت‌مندی خویش بود و در این راستا از هیچ تلاشی فروگذار …

نص گرایی و تمایل به متن و خطاب قرار دادن وجدان و درون مسلمانان در شکل‌دهی اندیشه‌ی علامه فضل‌الله بیشتر از اندیشه شمس‌الدین مؤثر بود. آنچانکه هنگامی‌که عقل را مورد خطاب و استفاده قرار می‌داد، آن را با زبان و گفتمان وجدانی و درونی بیان می‌نمود؛ اما شیخ شمس‌الدین گرایش پیوسته‌ای به انتظامات و لایه‌های فکر و اندیشه در تاریخ و دلالت‌ها و فقه داشت و در ارزیابی آن‌ها از بسیاری از پژوهش‌ها و مطالعات جدید و معاصر کمک می‌گرفت. اختصاصی شبکه اجتهاد: مرحوم محمدمهدی شمس‌الدین، فقیه و اندیشمندی بود که مانند بسیاری از فقهای دیگر همانند شهید صدر، از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: رضاشاه پس از به دست گرفتن قدرت، سیاستی را در دستور کار خود قرار دارد که مبتنی بر مدرن‌ سازی جامعه و مذهب‌زدایی بود؛ لذا برای جلوگیری از موانعی که سد راه اجرای این سیاست‌ها بود، کوشید تا موقعیت و نفوذ روحانیت را در میان مردم تضعیف کند. ‌یکی از ترفندهای وی کشف حجاب زنان و بی بند و باری در جامعه بود. جریان کشف‌ حجاب پیش از آن‌که زمینه‌های داخلی داشته باشد، دارای ریشه خارجی بود. ‌در حقیقت تأثیرگذاری فرهنگ و آداب‌ورسوم غربی به اسم تجددخواهی در میان ایرانیان خصوصاً در میان آن‌هایی که هر چند …

شمس‌الدین ازجمله معدود فقیهان بزرگی در عصر معاصر شیعه است که به‌شدت طرفدار حقوق حداکثری زنان بود، چه به لحاظ حقوق جنسی، چه به لحاظ حقوق اساسی و همین‌طور حق تصدی زنان نسبت به مناصب عمومی چه ریاست‌جمهوری چه رهبری جامعه و چه در زمینه مرجعیت فتوایی؛ بنابراین مرحوم شمس‌الدین هم نگاه‌های نو روش‌شناختی داشتند و هم اینکه آرای نوین فقهی داشتند که ایشان را در عصر معاصر ممتاز می‌کند. اختصاصی شبکه اجتهاد: محمدمهدی شمس‌الدین، راز مگوی جامعه فقهی شیعی است. فقیهی که دستپروده حوزه سنتی نجف است، وقتی به لبنان می‌آید بالکل تغییر می‌کند و فتاوای متفاوتش آغاز می‌شود: …

شخصی به نام سولومون در انگلیس صاحب یک کارخانه کفش چرم با ارزش آن ۲۹۰۰۰ پوند بوده است و این شرکت را خودش مدیریت می‌کرده. اما بعد از مدتی، تصمیم به تبدیل این کمپانی به یک شرکت مسئولیت محدود می‌گیرد. او سپس این ۲۹۰۰۰ پوند را به دو بخش ۲۷۷۰۰ پوندی و ۱۳۰۰ پوندی تقسیم می‌کند. البته از آن ۲۷۷۰۰، ‌۲۰۰۰۱ سهم را خودش برمی‌دارد و بقیه را به خانواده‌اش اختصاص می‌دهد و قیمت این سهم را ۲۹۰۰۰ پوند اعلام می‌کند و در پرونده شرکت ۱۰۰۰۰ پوند بدهی ثبت می کند و با خروج خود از شرکت و برداشتن تمام …

حوزه‌های خواهران هرگز صرفاً و منحصراً در پی مجتهده پروی و فقیهه سازی نبوده و نیست. این حوزه‌ها اولاً: تربیت دینی خواهران و تهذیب درون خانوادگی خودِ آنان و ثانیاً: نشاندن بذر تحقیق و کاوش در علوم اسلامی در اذهان خواهران کشورمان و ثالثاً: آموزش تخصصی علوم انسانی اسلامی مسئله محور در میان خواهران و رابعاً: یافتن پاسخ‌های محققانه‌ی زنانه به مسائل نوپدید زنان را و ورود جدی بانوان در عرصه فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی، نشانه گرفته است. اختصاصی شبکه اجتهاد: پژوهش در احوال و زندگانی زنان، گویای این حقیقت است که همواره تعداد قابل‌توجهی از اینان در عرصه‌های علوم …

آیت‌الله موسوی‌خلخالی به مهم‌ترین ادله بی‌نیازی به علم رجال در استنباط ادله شرعی اشاره کرده و از همین رهگذر به پاسخ‌های آیت‌الله خویی در این زمینه توجه می‌کند و ادله اقامه شده را ناکافی می‌داند و علم رجال را به عنوانِ یکی از علومِ مورد نیاز در سازوکارِ استنباط فقهی معرفی می‌نماید. اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از مباحث مقدماتی در دانش رجال الحدیث، نیازمندی و کارکرد آن در استنباط فقهی است. به برخی از بزرگان شیعه نسبت داده‌اند که تأثیر دانش علم رجال در استنباط را به کلی منکر بوده‌اند و ادله‌ای نیز برای این بی‌نیازی اقامه کرده‌اند. در مقابل …

از نظر عقلی، می‌بینیم که بدحجابی منجر به مشکلات و ضررهایی مثل بلوغ زودرس جوانان، طلاق خانواده‌ها و… می‌شود. یقیناً در جامعه‌ای که در آن مسئله عفت و حیا رعایت نشود، افراد نسبت به خانواده خود اکتفا نمی‌کنند و طلاق‌ها زیاد خواهد شد. لذا افراد در جامعه به‌جای این‌که به دنبال کار و پیشرفت و رشد علم و دانش باشند، جامعه صحنه هوس‌بازی و هوسرانی را پیدا می‌کند. اختصاصی شبکه اجتهاد: بدحجابی و یا بی‌حجابی عبارت است از هرگونه رفتار عملی است که در مقابل نامحرم انجام شود و سبب جلب‌توجه او به ویژگی‌های زنانگی زن شود، مانند آرایش کردن، …

گاهی مراد از عقل قوه عاقله انسان است که انسان آن را در فهم امور ازجمله کتاب و سنت به کار می‌گیرد گاهی مراد از عقل گزاره‌هایی است که از راه به‌کارگیری قوه عاقله به دست می‌آید مثل گزاره‌های بدیهی عقل نظری یا عقل عملی که در آنجا مراد از عقل، قوه عاقله نیست بلکه گزاره‌هایی است که با به‌کارگیری قوه عاقله به دست آمده است این معنای دوم هم گاهی در معنای موسع به کار می‌رود و مراد از آن هر گزاره‌ای است که از راه کتاب و سنت به دست نیامده است حال چه از راه علم تجربی …