Tag Archives: فقه اجتماعی

ما فقه اجتماعی را این‌طور ترسیم کنیم که وظیفۀ فقه این است که احکام فرد و جامعه را ترسیم کند و لذا فقه به فقه فردی و فقه اجتماعی تقسیم می‌شود. منظور از فقه فردی، فعل افراد مکلف است، اما یک مکلفی هم به نام جامعه داریم که گاهی اوقات جامعه مکلف است و یک‌سری احکام بر جامعه مترتب می‌شود و در اینجا فقه، فقه اجتماعی می‌شود که برخی از فضلا و صاحب‌نظران در فقه معتقد به این مورد هستند و تعریف آن‌ها از فقه اجتماعی همین است، فقهی که موضوع آن اجتماع و جامعه است و دیگر فرد نیست. …

مدیر گروه جامعه و فرهنگ مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با تأکید بر توجه فقیه فقه اجتماعی به پیامدهای یک فتوا، گفت: ممکن است آثار منفی در عرصه بین‌المللی و جامعه داشته باشد؛ گاهی اوقات یک فتوا انسجام امت اسلامی را به خاطر تحریک قومیت‌ها و مذاهب مورد خدشه قرار می‌دهد و نباید بیان شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر ربانی، مدیر گروه جامعه و فرهنگ مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در نشست علمی «چیستی فقه اجتماع» در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در قم با بیان اینکه امام خمینی(ره) فرمودند فقه، تئوری واقعی و کامل اداره انسان از گهواره تا …

کتاب «ظرفیت‌های فقهی اصولی در تدوین و توسعه فقه اجتماعی» در ۱۸۷ صفحه به قلم حجت‌الاسلام محمدباقر ربانی توسط مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) به زیور طبع آراسته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «ظرفیت‌های فقهی اصولی در تدوین و توسعه فقه اجتماعی» با یک نگاه درجه دو، به ظرفیت‌های فقهی اصولی در تدوین و توسعه فقه اجتماعی پرداخته و موضوعاتی را برای انتخاب پایان نامه و رساله‌های دکتری، پیش‌روی فرهیختگان و علاقه مندان به این رشته، مخصوصا دانشجویان رشته فقه و حقوق و نیز طلاب و فضلای حوزه علمیه قرار داده است. این کتاب دارای ۴ فصل می‌باشد که در …

فقه اجتماعی، رویکردی است در فهم و استنباط احکام شرعی که در راستای تکمیل رویکرد فردی است نه تضاد با آن، مبانی این رویکرد و ضوابط و قواعد حاکم بر آن، همانند فقه فردی از منابع چهارگانه فقه امامیه استخراج می‌گردد و اگر تاکنون مورد توجه جدی و وسیع فقهاء قرار نگرفته، عمدتا به دلیل دور بودن فقهای شیعه از اداره امور کشور در عصر شکل‌گیری دولت مدرن بوده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، یکی از شواهد توانمندی و پویایی یک علم، قدرت همراهی آن با اقتضائات زمان و مکان است. علم فقه به عنوان یک علم بشری که حاصل …

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) گفت: ما باید فقه را تقسیم به «فقه فردی و فقه اجتماعی» کنیم. ما وقتی موضوع را محور قرار می‌دهیم، موضوع یا فرد است یا اجتماع. احکامی که خدای متعال فرموده یا برای فرد است یا برای اجتماع. ما باید این‌طور تقسیم را ارائه بدهیم. بگوییم فقه فردی دو بخش دارد عبادی و غیرعبادی. فقه اجتماعی هم دو بخش داریم فقه اجتماعی عبادی (مانند نماز جمعه، نماز عیدین، حج) و فقه اجتماعی غیرعبادی (مانند فقه امنیت، فقه سیاست، فقه سلامت و …) بنابراین اجتماع و جامعه موضوع بسیاری از احکام هستند. به گزارش خبرنگار …

نویسنده کتاب «درآمدی بر فقه اجتماعی» معتقد است، فقه اجتماعی، به فقیهانِ با جسارت نیاز دارد تا با جرئت علمی و تلاشی فقیهانه، دیدگاه‌های خود را ـ هرچند خلاف مشهور ـ ابراز کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، منظور از «فقه اجتماعی» این است که فقه در ارتباط با جامعه و ناظر به حکومت و نگاه کلان به صدور حکم در حوزه مسائل اجتماعی بپردازد. در واقع «فقه اجتماعی» در مقابل «فقه فردی» که نگرشی کل‌نگر و حاکم بر تمام ابواب فقه است قرار دارد. در این نگاه، استنباط‌های فقهی باید براساس فقه اداره نظام اجتماعی انجام شود و تمامی ابواب …

اگر فقیه به فرایند مفهوم، از سیاست تا عمل مسلط نباشد حرف او را در مقام برنامه‌ریزی و اجرا، با چند جمله زمین می‌گذارند، جمله‌هایی مانند «این حرف‌ها و سیاست‌ها کلی است»، «شرایط خطیر کنونی، اجازه اجرا نمی‌دهد»، «این حرف‌ها تبعات اجتماعی سنگینی دارد»، «مردم به آرامش نیاز دارند» و … . وقتی‌ هم به او اشکال می‌کنیم که برنامه شما با منطق اسلام سازگار نیست، جواب دقیق و درستی ندارند، درنهایت می‌گویند ما نمی‌توانیم. پس با دو جمله «نمی‌شود» و «نمی‌توانیم» اجازه فکر کردن از شما و خود را می‌گیرند. فقیه باید زنجیره نظر تا عمل را بشناسد. اختصاصی …

عضو خبرگان رهبری و استاد سطح خارج حوزه علمیه قم، گفت: ما نباید بگوییم «امداد سکولار»، بلکه باید بگوییم «امداد توسط یک سکولار»، امداد فی نفسه سکولار نیست و قرآن و روایات، امداد را مهم شمرده‌اند و بخشی از دین، امداد است ولو این امداد با انگیزه انسانی رخ دهد گرچه اگر با انگیزه ایمانی باشد، سطح کمال فعل بالاتر است و بعد استکمالی آن در انسان بیشتر و است و شکر انسان را بیشتر می‌کند ولی معنای این سخن آن نیست که یا امداد ایمانی یا هیچ؛ بلکه امداد بخشی از دین است. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد احمد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ۱. اگر نخواهیم کورکورانه سنت فلسفه پراگماتیستی امثال ریچارد رورتی در «فلسفه و آیینه طبیعت»ِ او و دور انداختن «نظریه نظاره گرایانه دانش»(spectator theory of knowledge) که صرفاً درصدد بازنمایی ذات یک جهان بیرونی است، برای فقاهت اسلامی و رویکردهای نو پای آن رقم بخورد، چاره‌‌ای نداریم جز اینکه مسیر تحول و ساختارهای حرکت از فقه فردی به زایش‌های کلان و حاکمیتی که در این یک دهه گذشته جان گرفته است را با «مسئله محوری» به ثبوت و استقرار نظری برسانیم. امروز در مرز دانش فقه‌های مضاف – که خود موفقیت بزرگی در رویکردهای تکاملی فقه جزءگرای …

حجت‌الاسلام ارسطا ضمن تاکید بر اینکه فقه اجتماعی نوعی رویکرد و نگرش فقهی نسبت به مسائل اجتماعی است، تاکید کرد: آنچه به عنوان فقه اجتماعی تبیین می‌کنم تاسیس یک نگاه جدید نیست بلکه تبیین و استخراج یک نگاه جدید است. بنده می‌گویم چنین نگاهی به احکام شرعی داشته باشیم بلکه معتقدم روایات ما مشحون از چنین نگاهی به مسائل احکام شرعی است. فقه اجتماعی رویکردی است که موسس آن خداوند و پیامبر و ائمه هستند ولی متاسفانه ما در استنباطات خودمان توجه جدی به این رویکرد نداشتیم. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی علمی ترویجی «فقه سیاسی در آینه فقه اجتماعی» …

کتاب «فلسفه فقه اجتماع» تالیف استاد عبدالحسین خسروپناه به تحقیق حجت‌الاسلام مجید رجبی روانه بازار نشر شده است و خواننده با مطالعه این اثر به نگاه جامع و نگرش کارآمدی از فقه دست می‌یابد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، فلسفه فقه الاجتماع یکی از فلسفه‌های مضاف است که با نگاه درجه دوم به فقه الاجتماع، کارآمدی فقه در عرصه مسائل اجتماعی را نشان می‌دهد. به‌تازگی کتاب «فلسفه فقه اجتماع» تالیف حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه (استاد درس خارج، فلسفه فقه الاجتماع) با تحقیق و تدوین حجت‌الاسلام مجید رجبی از سوی انتشارات دانشگاه جامع امام حسین(ع) به زیور طبع آراسته شد. این نگاشته …

شبکه اجتهاد: یکی از مشکلاتی که متأسفانه در چند دهه اخیر در کشور ما رو به افزایش نهاده است، ناسازگاری‌‌های بین زوجین است. آمار فزاینده طلاق به خوبی گویای توسعه چنین مشکلی هست و بدتر از آن، طلاق عاطفی است که در آمارها نمی‌آید ولی شیوع آن به حدّی است که چه بسا هر شخصی نمونه‌‌هایی از آن را در اطرافیان خود سراغ دارد. از ابتدای پیروزی انقلاب، تلاش‌هایی در جهت اصلاح رابطه زوجین صورت گرفت. یکی از این تلاش‌ها گنجاندن شروطی در ضمن عقد نکاح بود (برای دیدن دیدگاه امام خمینی در این مورد ر.ک: صحیفه امام، ج ۶، …

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن اشاره به شش برداشت از «فقه اجتماعی» تصریح کرد: وقتی می‌گوییم فقه اجتماعی، یعنی فقهی که تلاش می‌کند جامعه‌ای اسلامی به عنوان الگویی از سبک زندگی تشکیل دهد و آن را حفظ کند. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی ترویجی «مناسبات فقه اجتماعی با فقه سیاسی و فقه حکومتی» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی عبدخدایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و نقادی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر ربانی، مدیر گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، چهارشنبه ۱۷ شهریورماه برگزار شد. در ابتدای نشست عبدخدایی در سخنانی گفت: نخستین پرسشی که مطرح است این است …

کتاب «درآمدی بر فقه اجتماعی» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدباقر ربانی، مدیر گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) به زیور طبع آراسته شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، «درآمدی بر فقه اجتماعی» در دو فصل «کلیات فقه اجتماعی» و «تعامل فقه و جامعه» به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدباقر ربانی و همکاران در ۲۷۸ صفحه به‌تازگی از سوی انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) چاپ و منتشر شد. این اثر با همکاری اساتید آقایان: ابراهیمی پور، مقدم، ضمیری، غفاری فر و محمد صادق ربانی در دو فصل، شامل «کلیات فقه اجتماعی» و «تعامل فقه و جامعه» مکتوب شده است. کتاب «درآمدی …

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفت: امروز فقیهان ما به‌ویژه فقهای جوان ما باید کار کنند، اینکه یک کسی انتظار داشته باشد که چند سالی، تند چیزی بخواند و بعد هم ادعای اجتهاد کند و بعد هم برود و بر اساس آنچه به ذهنش می‌رسد حکمی به خدا و رسول نسبت دهد، این همان چیزی است که به التقاط منتهی می‌شود. شبکه اجتهاد: رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری، نیاز حکومت اسلامی به ابزارهای مناسب از منظومه‌ی معرفتی اسلام را تشریح نموده و بر لزوم به‌روزکردنِ تفکّر اسلامی به‌عنوان نرم‌افزار حکومت اسلامی تأکیدکرده و …

رئیس مؤسسه فهیم با تأکید بر اینکه برداشت‌های فقهی با نگاه اجتماعی به فقه متفاوت می‌شوند، گفت: توجه به بازخورد فتاوا یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های فقه اجتماعی است، زیرا در موارد قابل توجهی سبب تغییر در فتاوا شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم قاضی‌زاده، استاد حوزه علمیه و رئیس مؤسسه فهیم، در نشست علمی «فقه فردی؛ فقه اجتماعی»، گفت: فقه فردی به فقهی گفته می‌شود که موضوع آن تکلیف فردی مکلفان است، برعکس فقه اجتماعی که موضوع آن تکلیف جامعه است؛ مثلاً امر به معروف و نهی از منکر چون همه یا بخشی از جامعه به آن …

شبکه اجتهاد: قانون گذرنامه در سال ۱۳۵۱ تصویب شد (حدود پنجاه سال پیش!) و بعد از انقلاب هم مورد بازبینی قرار نگرفته است. در سال ۱۳۶۳ شورای نگهبان شرط اذن شوهر را در ماده هجدهم قانون گذرنامه برای بانوانی که حج واجب بر ذمه آنها بود غیر شرعی دانست؛ پس مشخص است که حداقل اطلاق این ماده نمی‌تواند از نگاه شورای نگهبان شرعی تلقی شود و این می‌تواند مقدمه نگاه جدید شرعی به این ماده باشد. ادله فقهی قائلین به لزوم اجازه زوجه از شوهر عمدتا ادله ضعیفی می‌باشد و اگر از ایرادات سندی و دلالی آنها بگذریم، قابلیت انصراف …

شبکه اجتهاد: احکام اجتماعیِ فقه تفاوتهایی با احکام فردیِ فقه دارد از اینرو اقامه حکومتی بر اساسِ آموزه‌های دینی و فقهی دقّت‌هایی مضاعف می‌خواهد. نگارنده با نفیِ اندیشه سکولار و نیز با نفیِ اندیشه تعطیلیِ احکام اجتماعی در دوران غیبت، تلاش دارد تا راهی سوم ارائه دهد و آن لزوم ابتنایِ احکام اجتماعی بر یقینیات است به عبارتی دیگر با توجه به خطیر بودنِ مسائل اجتماعی، ادله ظنی، اعم از مطلق ظنون یا ظنون خاصه که در فقه فردی مورد استناد واقع ‌می‌شود، در فقه اجتماعی از حجیّت لازم برخوردار نیست. در سطور زیر ابتدا برخی از تمایزهای فقهِ اجتماعی …

استاد سطح عالی حوزه علمیه با بیان اینکه بسیاری از مشکلات کشور از حاکمیت فقه فردی و نبود فقه اجتماعی است، گفت: ما فقه نظام اجتماعی را معیار مدیریت کشور قرار نداده‌ایم. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محسن اراکی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه، در نشست دولت اسلامی که در فضای مجازی برگزار شد، گفت: با گذشت ۴۱ سال از پیروزی انقلاب، کسی عذر ما را نمی‌پذیرد که بگوییم اقتصاد ما، نظام مدیریتی و سیاسی و فرهنگی ما آن چیزی نیست که انقلاب و امام می‌خواستند. وی با اشاره به رابطه نظام اجتماعی با حکومت اسلامی، اضافه کرد: یکی از …

استاد دانشگاه مفید در نشست «کارکرد فقه اجتماعی پس از انقلاب» تأکید کرد: مهمترین علت نبود عدالت اجتماعی، وجود مشکلات تئوریک و نظریه‌پردازی است؛ چون فقه ما در این بخش عقیم بوده و نظریه‌پردازی نداشته است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد فاضل میبدی، استاد دانشگاه مفید، در نشست «کارکرد فقه اجتماعی پس از انقلاب» در پژوهشکده اندیشه دینی معاصر با بیان اینکه عدالت اجتماعی از مصادیق مهم فقه اجتماعی است، گفت: اگر بعد از انقلاب واکاوی کنیم که آیا عدالت اجتماعی که یکی از مهمترین مباحث دین و از رسالت انبیاء و ادیان است، محقق شده است، بنده …

حجت‌الاسلام دکتر ارسطا معتقد است: فقیه باید در موضوع‌شناسی الزاماً خود دخالت کند. به دلیل اینکه فهمی که فقیه از موضوع به دست می‌‎آورد، در تشخیص حکم دخالت دارد. لازمه حرف من تخصصی کردن حوزه فقاهت است. دیگر نمی‌توان از فقیهی صحبت کینم که در همه مسائل اعلم است. بنابراین گروهی از فقها باید به فقه اجتماعی بپردازند. اختصاصی شبکه اجتهاد: دهمین نشست هم‌اندیشی فقه حکومتی با ارائه نظریه «فقه اجتماعی» از سوی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد ارسطا، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و دانشیار دانشگاه فارابی در جمع مقررین و شاگردان اساتید عرصه «فقه حکومتی» برگزار …

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد ارسطا (استاد حوزه علمیه و دانشیار دانشگاه فارابی قم) در دهمین نشست هم‌اندیشی فقه حکومتی به ارائه نظریه «فقه اجتماعی» می‌پردازد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دهمین نشست هم‌اندیشی فقه حکومتی با ارائه نظریه «فقه اجتماعی» از سوی حجت‌الاسلام دکتر محمدجواد ارسطا استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، روز ۵شنبه ۱۲تیرماه ۹۹ تیرماه برگزار می‌شود. بنابراین گزارش، در این نشست که از ساعت ۹ صبح تا ۱۲ برگزار می‌شود، مقررین و شاگردان سایر اساتید مطرح در عرصه «فقه حکومتی» به پرسش و پاسخ خواهند پرداخت. این هم‌اندیشی با دعوت از شاگردان برجسته و مقررین اساتید بزرگوار: …

درهای بسته در سیستم اداری ما از یک طرف باعث شده است که اگر تعدادی از فقهای ما نیز با امام (ره) نسبتی برقرار کردند و به لحاظ علمی حسی گرفتند و دغدغه‌ای پیدا کردند که امام فرمود: فقه، علم اداره اجتماع است و به این فکر افتادند که به واسطه فقه باید اجتماع را اداره کنند، با درهای بسته روبه‌‏رو شدند و دلسرد و ناامید شدند. اکنون فقه ما چه نسبتی با اداره اجتماع دارد؟ به گزارش شبکه اجتهاد، چیستی و چرایی فقه حکومتی و فقه دولت موضوعی است که در گفتار حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر احمد رهدار در …

استاد علیرضا اعرافی، در درس خارج فقه روابط اجتماعی گفت: کتابی که در فقه جای آن خالی است، «فقه روابط عام اجتماعی» است. این فقه و این کتاب در حقیقت متکفل بیان اصول و ضوابط و قواعد و احکام حاکم بر روابط یک انسان با انسان‌های دیگر با قطع‌نظر از این عناوین خاص است. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه قم در درس خارج فقه روابط اجتماعی موضوع حب و بغض را مورد بررسی قرار داد. وی در ابتدا سه محور در این بحث مطرح کرد: محور نخست؛ مباحث و مسائل جدیدی در علوم، دانش‌ها و …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد ارسطا با بیان اینکه فقه اجتماعی در کنار شخص، سه مکلف دیگر را نیز در نظر می‌گیرد، گفت: دولت، جامعه، اشخاص حقوقی نیز مکلف هستند؛ بنابراین مشکلاتی که در «فقه فردی» بروز پیدا می‌کند را می‌توان با نگاه «فقه اجتماعی» حل کرد.

استاد سید منذر حکیم در یکی دیگر از سلسله نشست‌های «گفتمان معرفت» بحث «فقه و نظام‌مندی» را ارائه نمود و فقه فتوایی رساله‌های عملیه را فقه فردی خواند و نبود فقه اجتماعی نظام‌مند را از چالش‌های معاصر و حکومت اسلامی دانست. او جامعیت دین اسلام را نشانه وجود نظام‌های مختلف زندگی انسان در دین معرفی نمود و بر لزوم استنباط و استنطاق این نظام‌ها در فقه تأکید کرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد حکیم در ابتدای سخنان خود منظور خود را از نظام و فقه اجتماعی روشن کرد و گفت: منظور ما از نظام در فقه، فقط فقه نظام سیاسی …

حجت‌الاسلام رهدار گفت: مشخصا آیت‌الله سیستانی به عنوان سمبل نجف وقتی می‌پرسد که در قم چه درس می‌دهید و می‌گویند همین چیزهایی که در نجف تدریس می‌شود، ایشان نهیب می‌زند که در ایران انقلاب شده است پس کِی می‌خواهید فقه حکومتی و مسائل سیاسی و اجتماعی تدریس کنید؟! به گزارش شبکه اجتهاد، قسمت هفتم برنامه تلویزیونی اندیشه محور چهارسو با حضور حجت‌الاسلام احمد رهدار  پژوهشگر، استاد دانشگاه و رئیس موسسه فتوح اندیشه برگزار شد و موضوعات محوری فقه نظام، فقه مضاف و فقه حکومتی، نقد و بررسی جریانات داخلی حوزه علمیه و نسبت آنها با مسائل روز و ناگفته‌هایی از …

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس بر لزوم تاسیس رشته‌های جدید تخصصی فقهی تاکید کرد و ورود بدون دانش و سراسیمه به امور اجتماعی را پر هزینه خواند و افزود: اگر فقه تخصصی شکل نگیرد مسائل و گره‌های بسیاری باز نمی‌شود که نه تنها مجموعه از مسائل بلکه نسلهایی از مسائل مهم و جدیدی بی پاسخ می‌ماند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی استاد خارج فقه حوزه علمیه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری در چهارمین قسمت از برنامه تلویزیونی ضیافت، ویژه برنامه رمضانی شبکه چهار سیما، به طور اجمالی در مورد معنای «فقه» و «فقه جامعه» گفت: تعریف …

حجت‌الاسلام والمسلمین ارسطا با اشاره به شبه‌های که سروش درباره ناکارآمدی مدیریت فقهی مطرح کرده است، گفت: این اشکال زمانی وارد است که نگاه ما به فقه فردی باشد اما فقه اجتماعی در مواجهه با چنین مشکلاتی پاسخگو است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد ارسطا استاد درس خارج حوزه علمیه قم در نخستین جلسه فقه اجتماعی از سلسله درس گفتارهای رمضانی پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، در مقدمه بحث خود اظهار داشت: فقه با منابع فقه تفاوت دارد. فقه علمی است که در حال تحول و تکامل است اما منابع آن یعنی کتاب، سنت، اجماع و عقل در …

از جمله آسیب هایی که برخی از فقهاء مطرح می کنند این است که فقهاء به علل مختلفی دغدغه و داعی بر تقنین برای احکام جامعه را ندارند. چون در صدد تشکیل جامعه و تاسیس دولت نبودند به جهت اینکه تشکیل حکومت مختص دوران حضور امام معصوم و مختص امام زمان علیهم السلام است. به هر دلیل و به هر انگیزه‌ای بوده است. هیچ‌وقت در نظر مبارکشان، خطور نمی‌کرد که برای یک جامعه انسانی و جهانی یا یک جامعه منطقه‌ای قانون‌گذاری کنند؛ لذا فقه رایج و فقه مکتوب و مدون هم اصلاً نظر به قوانین جامعه ندارد. اختصاصی شبکه اجتهاد: …