شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: نخستین استعفای یکی از امامان مطرح جمعه در سال گذشته مربوط به استعفای حجت‌الاسلام والمسلمین جعفری، امام‌جمعه و نماینده ولی‌فقیه در استان کرمان بود که البته با حاشیه‌هایی نیز همراه شد اما در نهایت و به قول حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا تقوی، رئیس سابق شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور استعفای حجت‌الاسلام جعفری کهولت سن و وضعیت نامناسب جسمانی عنوان شد که در نامهای خطاب به رهبر انقلاب اسلامی ادامه فعالیت به عنوان امام جمعه و نمایندگی ولی فقیه در استان کرمان را غیر مقدور دانسته و خواهان قبول استعفای خود شده بود.
دومین استعفا در اواخر سال گذشته مربوط به استعفای آیت‌الله جنتی، امام جمعه تهران بود که ایشان نیز در نامهای به رهبر انقلاب که پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری آن را منتشر کرد با اشاره به ۲۵ سال حضور در امامت جمعه تهران درخواست کناره‌گیری نمود که رهبری انقلاب نیز با این درخواست موافقت کردند.
اما در تازه ترین استعفای مربوط به ائمه جمعه اخیرا آیت‌الله اسدالله ایمانی، امام جمعه شیراز و نماینده ولی فقیه در استان فارس، است که شامگاه شنبه ۸ اردیبهشت با انتشار نامهای، از سمت خود استعفا داد. آیت‌الله ایمانی از سال گذشته به دلیل بیماری، برای مدتی در بیمارستان‌های شیراز و تهران بستری بود و از ابتدای امسال تاکنون نیز به دلیل بیماری در هیچ یک از مراسم‌ها و جلسات حضور نداشته است. وی از ۲۵ بهمن سال ۱۳۸۷ نماینده ولی فقیه در فارس و امام جمعه شیراز شد.
بدین منظور شفقنا برای بررسی استعفای برخی ائمه جمعه که بعضا بر اثر کهولت سن یا بیماری عنوان شده به سراغ تعدادی از کارشناسان حوزوی رفته و نظر آنان را در مورد این موضوع جویا شده است.
حجت‌الاسلام امجدی زاده، جوان ترین امام جمعه: استعفای ائمه جمعه بر اثر کهولت سن یا بیماری امری شایسته است
حجت‌الاسلام مهدی امجدی زاده، امام جمعه باخرز در استان خراسان رضوی که گفته می‌‌‌‌‌‌‌شود جوان ترین امام جمعه در کشور نیز هست در گفتگویی بیان کرد: در بین علما این نکته مسلم است که در پذیرش مسئولیت، جایگاهشان را به عنوان جایگاه خدمت به مردم می‌‌‌‌‌‌‌دانند و اگر روزی بدانند که حضورشان در این جایگاه خدمتی را برای مردم فراهم نمیکند و بلکه زمینه خدمت را از مردم می‌‌‌‌‌‌‌گیرد و در واقع مانع قرار گیری یک نیروی جوان توانمند مبتکر در این منصب می‌‌‌‌‌‌‌شوند، آن را ترک می‌‌‌‌‌‌‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: من بارها گفته ام، اگر در منطقه‌‌‌ای که هستم کسی باشد که فقط یک درصد بتواند تکالیف امامت جمعه را از من بهتر انجام دهد شرعا بر من حرام است که در این جایگاه بمانم. بزرگان و علمای ما مثل آیت‌الله ایمانی، مرحوم آیت‌الله شیرازی و یا آیت‌الله جنتی در تهران این اقدام را انجام دادند و در میان بسیاری از بزرگان دیگر در شهرستان‌های متفاوت نیز این قضیه شایع است؛ یعنی وقتی به یک جمع بندی می‌‌‌‌‌‌‌رسند مبنی بر اینکه دیگر حضورشان در جایگاه و تریبونی که قرار دارند به دلیل کهولت سن و بیماری زمینه عدم استفاده از یک روحانی جوان تر و فعال تری را فراهم می‌‌‌‌‌‌‌کند متقاعد می‌‌‌‌‌‌‌شوند و این اقدام شایسته را انجام می‌‌‌‌‌‌‌دهند.
امجدی زاده درباره جایگزین امام جمعه شیراز اظهار داشت: هر بزرگوار دیگری که به عنوان امام جمعه شیراز یا شهر‌های بزرگ دیگر منصوب شود قطعا از کوله بار تجربه آیت‌الله ایمانی و امثالشان استفاده خواهند کرد. مرحوم آیت‌الله مهمان نواز که در هفته گذشته به رحمت خدا رفتند، امام جمعه سابق بجنورد بودند، ایشان نیز از ابتدای انقلاب امام جمعه بودند و سپس استعفا دادند؛ و حضرت آیت‌الله یعقوبی به جای ایشان منصوب شدند. مرحوم مهمان نواز پس از استعفا حدود پنج الی شش سال در بجنورد ماندند، مشورت می‌‌‌‌‌‌‌دادند و کارها را دنبال می‌‌‌‌‌‌‌کردند. حتی در دفتر امامت جمعه حاضر می‌‌‌‌‌‌‌شدند و مسائل مردم را رتق و فتق می‌‌‌‌‌‌‌کردند و در واقع به امام جمعه جدید کمک می‌‌‌‌‌‌‌کردند. این فضا در روحانیت وجود دارد. انشاالله در شیراز هم همین زمینه به وجود خواهد آمد که یک فرد قوی از طرف مقام معظم رهبری منتصب شوند و حضور آیت‌الله ایمانی و کوله بار تجربه شان قطعا به درد بزرگوار جدید خواهد خورد.
او درباره خصوصیات فردی که جایگزین یک امام جمعه می‌‌‌‌‌‌‌شود گفت: این خصوصیات بستگی به اوضاع منطقه دارد. در شهری مثل شیراز حداقل قوه اجتهاد باید مطرح باشد. با توجه به شخصیت آیت‌الله حائری و ایمانی که هر دو از مجتهدین مسلم بودند و در حوزه درس خارج تدریس می‌‌‌‌‌‌‌کردند قطعا فردی که جایگزین می‌‌‌‌‌‌‌شود حداقل باید مجتهد باشد.
شیراز پایگاه تبادل افکار ادیان و فرقه‌های نوظهور و ضرورت حضور یک امام جمعه بصیر و هوشمند در این شهر
این امام جمعه تاکید کرد: با توجه به اوضاع شیراز و حساسیت‌هایش در فضای عمومی کشور، باید امام جمعه بصیر و هوشمندی برای آنجا منصوب شود و یکی از ویژگی‌های مهم این است که باید نسبت به ادیان، فرق و مذاهب امروز مسلط باشد چون متاسفانه شیراز پایگاه تبادل افکار ادیان و فرقه‌های نوظهور است و مخصوصا مسیحیت در شیراز آمار بسیار بالایی کلیسا دارند و در حال فعالیتند. و در حال فعالیتند. قطعا نیاز است کسی که در محوریت فضای دینی و مذهبی حضور دارد طرح‌های آنها را خنثی کند که مطمئنا با هوشمندی رهبری شخص قدر و توانمند مناسب شیراز منصوب خواهد شد. البته هنوز آقا استعفای آیت‌الله ایمانی را نپذیرفتند چون سابقه دارد که آقایان استعفا دادند و آقا مصلحت دانستند که آن امام جمعه با توجه به شرایطی که موجود است تا مدتی بماند.
فاضل میبدی: به حال تریبون نماز جمعه تهران غصه می‌‌‌‌‌‌‌خورم
حجت‌الاسلام محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین و همچنین پژوهشگر حوزه علمیه قم نیز درباره استعفای بعضی از ائمه جمعه معتقد است: در میان امام جمعه‌های ما دو مشکل وجود دارد. یکی غالبا کهولت سن است. به هر حال وقتی این افراد از نظر سن و سال کم توان شوند در برخی دیگر زمینه‌ها نیز توانایی کمتری خواهند داشت به ویژه در عرصه‌های فکری و این خیلی ضربه زننده است. شخصی که حدود ۷۰ الی ۸۰ سال عمر دارد اگر بخواهد فکر و مطالعه کند و یا مطلبی را برای ارائه آماده کند به حوصله نیاز دارد. افراد سنین بالا نیز حوصله کمی دارند
وی افزود: دومین اشکالی که در برخی امام جمعه‌ها وجود دارد و حتی شامل حال جوان‌هایشان نیز می‌‌‌‌‌‌‌شود به روز نبودن آنهاست. جوان و جامعه فرهنگی امروز ما چیز دیگری می‌‌‌‌‌‌‌طلبد اما برخی از ائمه جمعه هنوز در قالب صد سال پیش سخن می‌‌‌‌‌‌‌گویند، احادیثی را می‌‌‌‌‌‌‌خوانند و حرف‌هایی را می‌‌‌‌‌‌‌زنند که قابل توجیه نیست. امام جمعه باید به روز باشد اما برخی اینگونه نیستند. من به حال تریبون نماز جمعه تهران غصه می‌‌‌‌‌‌‌خورم که تلویزیون هم آن را پخش می‌‌‌‌‌‌‌کند؛ بسیاری از حرف‌ها از واقعیات روزگار ما به دور هستند و انگار آنها دنیا را بر اساس یک نگاه علمی نمی‌‌‌‌‌‌‌شناسند. پرخاش به دنیا، با زبان جدل صحبت کردن، همه را توطئه گر قلمداد کردن و دشمن دیدن ادبیات نیست. ادبیات دینی این است که فرد، اوضاع روزگار را درست تحلیل کند و راهی نیز برای آن نشان دهد.
این پژوهشگر حوزه بیان کرد: اینکه مرتب در خطبه‌ها به کشورهای دیگر حمله کنیم فلسفه خطبه امام جمعه نیست. مرحوم آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی خطبه‌های تحلیلی خوبی داشت و ذهنش نیز به روز بود. زمانه خود را می‌‌‌‌‌‌‌شناخت و خطبه‌هایش جذاب بود ولی خطبه‌های دیگر جذابیت ندارد به همین دلیل جوانها کمتر به نماز جمعه می‌‌‌‌‌‌‌روند، کمتر به خطبه‌ها گوش می‌‌‌‌‌‌‌دهند و صحبت‌ها را دنبال نمی‌‌‌‌‌‌‌کنند. در جامعه ما برخی امام جمعه‌ها به عنوان خطیب جمعه جایگاه چندانی ندارند.
استعفای برخی ائمه جمعه کار خوبی است اما مهم این است که افراد جدید بتوانند جامعه را جذب کنند
این عضو مجمع محققین و مدرسین گفت: تنها سواد حوزه‌‌‌ای کافی نیست. به روز بودن و ذهن تحلیل گر باید به عنوان شاخص امام جمعه تلقی شود. در هر صورت اگر افرادی که در قامت امام جمعه خود استعفا می‌‌‌‌‌‌‌دهند کار خوبی است اما مهم این است که به جای آنها افرادی جایگزین شوند که شاخص‌هایی داشته باشند تا بتوانند جوانها و جامعه را جذب کنند.
وی عنوان کرد: خوبیت یک امام جمعه با خطبه‌هایش مشخص می‌‌‌‌‌‌‌شود. بعضی‌هایشان همه کار می‌‌‌‌‌‌‌کنند غیر از خطبه درست خواندن و در کار فرماندار، استاندار و شهردار می‌‌‌‌‌‌‌خواهند دخالت کنند. اینکه می‌‌‌‌‌‌‌گویند کنسرت تعطیل شود یا نشود اصلا در شان یک امام جمعه نیست. درست است که وظیفه همه ما نهی از منکراست؛ البته اگر منکری وجود داشته باشد.
فاضل میبدی تاکید کرد: اگر امام جمعه موردی را واقعا منکر دانست باید بر اساس دلیل و برهان عقلی و شرعی در خطبه اش مطرح کند و بگوید فلان پدیده‌‌‌ای که در شهر اتفاق افتاده به فلان دلایل شرعی و عقلی خلاف است. اینکه بخواهند دستور بدهند به نظر من اشتباه است. بعضی از آقایان می‌‌‌‌‌‌‌خواهند که وقتی در جایگاه امام جمعه قرار می‌‌‌‌‌‌‌گیرند به همه دستور بدهند. کار دولت جداست کار امام جمعه هم جداست. کار امام جمعه در خطبه خواندن تحلیل کردن اوضاع و ذهن مردم را باز کردن، آگاه کردن و روشن کردن است. متاسفانه در بعضی از شهرها برخی از ائمه جمعه می‌‌‌‌‌‌‌خواهند در هر کاری دخالت کنند و این خلاف است.
حجت‌الاسلام شعبانی: جوان سازی و نوسازی در عرصه ساختار سیاست گذاری‌های نماز جمعه به پیشبرد اهداف عالی نظام دینی کمک می‌‌‌‌‌‌‌کند
حجت‌الاسلام محمد شعبانی، نویسنده و پژوهشگر و همچنین مدرس حوزه علمیه نیز می‌‌‌‌‌‌‌گوید: یکی از جایگاه‌های ارزشی که در دین اسلام تعریف شده و ائمه بزرگوار آن را به یادگار گذاشتند جایگاهی است که برای ائمه جمعه در دین ترسیم شده است. امام جمعه یک زبان گویا، شفاف و یک منصب برای رجوع مردم برای دردها و نیازهایشان است، همچنین یک سکوی شفاف سازی و خدمت رسانی در حوزه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی جمعیت مسلمین است. این جایگاه خطیر که مسئولیت بسیار سنگین و طاقت فرسایی دارد برای کسانی که توانمند هستند یک تکلیف است و تکلیف از نگاه دین ما به این معنا است که وجوب شرعی یک دین را به گردن فرد توانمند می‌‌‌‌‌‌‌گذارد.
او ادامه داد: کسی که از عهده یک منصب برمی آید بر او واجب است که در آن منصب قرار بگیرد و خدمت رسانی کند. بر تمام افرادی که دارای چنین شاخصهای باشند یعنی توانمندی قرار گرفتن و ایفای نقش در جایگاه امامت جمعه را دارند واجب و تکلیف است و هر کس در هر جایی از این منصب و جایگاه، احساس کرد که نمی‌‌‌‌‌‌‌تواند از عهده آن بر بیاید باید کناره گیری کند. همانطوری که تکلیف مشخص می‌‌‌‌‌‌‌کند که ما باید به آنچه که بر ما واجب شده عمل کنیم همان مقدار تکلیف نیز بر ما واجب می‌‌‌‌‌‌‌کند که اگر از عهده کاری بر نیامدیم کار را کنار بگذاریم و از آن جایگاه خداحافظی کنیم.
این نویسنده درباره استعفای برخی از ائمه جمعه نیز گفت: استعفا اگر بی دلیل باشد، یعنی کسی باشد که توانمند و قادر به انجام امور این منصب و جایگاه باشد اما بخواهد از زیر بار تکلیف شانه خالی کند اشتباه است و در اذهان عمومی و اجتماعی دین تلقی اشتباه دارد، دین هم با چنین استعفایی مخالفت دارد هم در حوزه اخلاق دینی هم در حوزه شریعت دینی؛ اما گاهی عالم دینی و کسی که خودش به دروس فقه و اخلاق دینی آگاه است تشخیص می‌‌‌‌‌‌‌دهد که از عهده این جایگاه بر نمی‌‌‌‌‌‌‌آید و وقتی به چنین باوری رسید همین مقدار برایش تکلیف ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌کند که از این منصب کناری گیری کند و استعفا هم درست است.
او اضافه کرد: تا کنون در جایگاه امامت جمعه کشور شاهد بودیم که استعفاهایی رخ داده است. عمدتا تحلیل این استعفاها کهولت سن و بیماری بوده است. آیت‌الله ایمانی امام جمعه شیراز مدت‌ها با بیماری دست و پنجه نرم کرد و در بیمارستان نیز بستری می‌‌‌‌‌‌‌شد با این حال مقتضی بود که در منصب امام جمعه گی خودش با تمام فشار بیماری ایفای نقش کند. برای او بسیار سخت و آزار دهنده بود لذا استعفا داد. همچنین درباره آیت‌الله جنتی نیز مشغله کاری فراوان و کهولت سن باعث شد از این منصب کناره گیری کند.
حضور ابوترابی در امامت جمعه تهران یک نصب شایسته‌‌‌ای بود/ استعفای برخی ائمه جمعه برای دیگران هم الگو شود
شعبانی یادآور شد: چنانچه این افراد شاگردانی را تربیت کردند که انشالله آنان نیز در همین منصب قرار خواهند گرفت مثل آقای ابوترابی که از طرف رهبری و دفتر سیاست گذاری ائمه جمعه به عنوان امام جمعه موقت تهران منصوب شد و یک نصب شایسته‌‌‌ای هم بود.
این مدرس حوزه بیان کرد: بالاخره امروز جوان سازی و نوسازی در عرصه ساختار سیاست گذاری‌های نماز جمعه کمک به پیشبرد اهداف عالی نظام دینی را دارد. بزرگواران دینی ما از روی تواضعی که دارند با همه توانمندی‌هایشان باز هم عرصه را در اختیار جوان تر‌ها قرار می‌‌‌‌‌‌‌دهند و اینها به این معنا نیست که هدایت فکری و راهنمایی‌ها و ارشاد خود را قطع می‌‌‌‌‌‌‌کنند آنها همچنان‌هادی و راهنما و مرشد راه هستند و افرادی هم که در این جایگاه‌ها قرار می‌‌‌‌‌‌‌گیرند با توجه به شاخصه‌هایی که تشکیلات دینی برای آنها تعریف کرده این را آموختنه‌‌اند که از بزرگواران راه رفته درس بگیرند. لذا استعفای برخی از ائمه جمعه به معنی شانه خالی کردن از تکلیفی که توانمند در انجام آن هستند نیست. با توجه به اینکه مسئولیت اقتضا می‌‌‌‌‌‌‌کند دائما امام جمعه به وظایف خود عمل کند این استعفا مقبول است و انشالله الگو شود تا در همه منصب‌ها اگر کسی متوجه شد به هر دلیلی از عهده کاری بر نمی‌‌‌‌‌‌‌آید بدون رودربایستی و با تواضع کامل کنار بیاید و جایگاه را به دیگران واگذار کند.
او معتقد است: حضور حضرات در جایگاه امامت جمعه ارزشمند است و خدمات فاخری را نیز به نظام و جامعه دینی ارائه کرده‌‌اند و قطعا هیچ کسی همانند این بزرگواران نمی‌‌‌‌‌‌‌شود. اما دلیل آن اهمیت دارد و زمانی که دلیلش کهولت سن یا بیماری است مشکلی ایجاد نمیکند.
شعبانی در پاسخ به این پرسش که خصوصیات افرادی که جایگزین ائمه جمعه می‌‌‌‌‌‌‌شوند چه باید باشد گفت: از جایگزین افرادی مثل آیت‌الله ایمانی و یا جنتی انتظار می‌‌‌‌‌‌‌رود که تلاش کنند و دستاوردهای فاخر آنها را حفظ کنند. نظام جمهوری اسلامی افراد ارزشی مثل آیات عظامی که پیش تر اشاره کردم داشت که توانستند انقلابی را ایجاد کنند و سرمایه‌هایی را برای نظام اسلامی به دست بیاورند. یکی از شاخصه‌های بزرگی که انتظار می‌‌‌‌‌‌‌رود امام جمعه‌های بعدی داشته باشند این است که در حفظ آثار و دستاوردها و ارزش‌هایی که برای نظام رقم زده شده بکوشند. علی رغم این شاخصه‌های علم، ایمان، تواضع، فروتنی و همچنین دغدغه مندی برای پاسخگویی به مشکلات و آسیب‌های اجتماعی مردم نیز اهمیت دارد.
او ادامه داد: مرکز سیاست گذاری ائمه جمعه کشور یک سازمان منسجم تشکیلاتی زیر نظر هدایت و راهبری مقام معظم رهبری شاخصهای خوبی را برای سیاست گذاری ائمه جمعه انتخاب کردند و آن شاخص‌ها باعث شده که که افراد شایسته‌‌‌ای انتخاب شوند و خدمات فاخری را برای نظام جامعه و مردم داشته باشند.
جوان گرایی در جایگاه امامت جمعه
این پژوهشگر درباره جوان گرایی در جایگاه امامت جمعه بیان کرد: علمای ما که کهولت سن دارند علم‌های جوانی دارند و این به آن معناست که علم علما به روز، نو، فاخر و ارزشی است. از لحاظ شاخصه‌های سنی می‌‌‌‌‌‌‌گویند که علمای ما افراد کهنسالی هستند ولی علمشان جوان است. اگر شاخصه جوانی را سن قرار دهیم قطعا می‌‌‌‌‌‌‌توان گفت به طور کامل تمام جوانب و ابعاد موضوع را ندیده ایم. علی رغم اینکه جسم جوان می‌‌‌‌‌‌‌تواند کمک کند و انگیزه‌هایی را ایجاد کند تا جوان تلاش ارزشمند و مستمر داشته باشد، این مقتضیات سن جوان است ولی تصمیم گیری و تشخیص و تحلیل هوشمندانه باید کنار سن جوان قرار گیرد. قطعا من نیز بر این باورم که جوان بودن و دارای علم بودن کمک می‌‌‌‌‌‌‌کند که اهداف عالی نظام دینی در بحث نماز جمعه تحقق پیدا کند و نهاد نماز جمعه هر شهر و استانی شکوفاتر و بهتر شود.
