الزامات گرفتن پست و مقام در نظام اسلامی/ مواسات وظیفه حاکمان است

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: اگر مسئولی نمی‌تواند آسایش و رفاه عمومی را برای مردم تأمین کنند، باید مانند بقیه مردم زندگی کنند تا تحمل فقر آسان باشد؛ مواسات و همدردی که وظیفه عمومی است، اما برای صاحب مسندان الزام حقوقی است؛ صاحب منصبان جامعه نمی‌توانند به مواسات از منظر اخلاقی بنگرند، بلکه الزام حقوقی دارند.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجواد ورعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در نشست علمی «الزامات قدرت در مکتب اهل بیت(ع)»، در پژوهشکده اندیشه دینی معاصر، گفت: افراد عمدتاً برای رسیدن به قدرت و ارضای حب جاه و شهرت، دنبال حکومت می‌روند و حتی کسانی که قصد خدمت به مردم را دارند، غالباً به شهرت و موقعیت سیاسی و … علاقه‌مند هستند.

وی افزود: حتی کسانی که از مکنت و ثروتی هم برخوردار هستند و نیازی به ثروت ندارند، حاضرند از ثروتشان هزینه کنند تا به موقعیت و منصبی برسند، چون حس شهرت و موقعیت اجتماعی، سیاسی و دیده شدن در غالب افراد وجود دارد.

ورعی با بیان اینکه در روایت وجود دارد که آخرین چیزی که از دل اولیاء الهی در هنگام مرگ خارج می‌شود، حب مقام، شهرت و قدرت است، افزود: این نگاه ابزاری به مقام و موقعیت و حب مقام و جاه کاملاً با نگاه اهل بیت(ع) در تنافی و تضاد است که البته در میان برخی از اصحاب ائمه(ع) هم این نوع نگاه وجود داشته است.

استاد حوزه علمیه با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) در این زمینه، اضافه کرد: معلی بن خنیس از موالی امام صادق(ع) و اهل کوفه و ساکن مدینه بود؛ وی بیش از صد روایت بدون واسطه از امام صادق نقل کرده و از دید علمای رجال، فردی ثقه است؛ کلینی در کافی این روایت را که همه افراد راوی آن ثقه هستند، نقل کرده و آورده است: خنیس به امام صادق(ع) عرض کرد که من وقتی وضعیت بنی عباس و رفاه و آسایش و قدرت آنان را می‌بینم، آرزو می‌کنم که‌ای کاش این قدرت و حکومت در اختیار شما(امام صادق(ع)) بود و ما هم نصیبی از این امکانات می‌بردیم.

وی ادامه داد: این نگاه حتی در میان افراد خوب هم وجود دارد و گرچه قصد سوء استفاده از قدرت را هم ندارند، اما دوست دارند ضمن خدمت به مردم، از امکاناتی که در شرایط قدرت وجود دارد، بهره ببرند؛ براساس این روایت، امام صادق(ع) در پاسخ به این صحابی فرمود که‌ای معلی! هرگز چنین چیزی به ذهن تو خطور نکند. اگر این قدرت در اختیار ما بود، از این خبرها نبود و شما به خاطر اینکه صحابی ما هستید، بهره‌ای از امکانات نداشتید. ما اگر قدرت را در دست داشتیم، لباس خشن می‌پوشیدیم و از حداقل امکانات بهره می‌بردیم و شب و روز برای خدمت به جامعه تلاش می‌کردیم، نه اینکه مانند بنی عباس غرق در نعمت و رفاه شویم.

الزامات گرفتن پست و مقام در نظام اسلامی

ورعی تصریح کرد: این مطلب حکایت از این است که منصب افراد چه مقدار در مواجهه آنها با مردم و سلوکشان و نحوه زندگی آنان دخالت دارد؛ یعنی حکومت از منظر اهل بیت(ع) الزاماتی دارد و اگر کسی آمادگی دارد به این الزامات ملتزم شود و از کمترین امکانات بهره ببرد و بیشترین خدمت را به مردم کند، باید وارد شود، در غیر این صورت، هیچ ضرورتی برای ورود به این عرصه ندارد؛ این سخن درس ماندگار برای شیعیان آن حضرت است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، اظهار کرد: شبیه این روایت، روایتی در مورد مفضل بن عمر هم پیش آمده و او هم چنین آرزویی را در نزد امام بر زبان آورد و حضرت پاسخ مشابهی به او داد و فرمود که اگر چنین موقعیتی در اختیار ما بود، روش و نوع زندگی ما مانند پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) بود؛ اینکه امام چرا فقط روش پیامبر و امام را نقل و از پدرانشان نامی نبردند، علتش این است که پیامبر ده سال در مسند حکومت و امام علی هم ۵ سال در مسند حکومت بودند.

ورعی اضافه کرد: زندگی پیامبر و امام علی(ع) در دوره حکومت، بسیار ساده بود؛ فلسفه این ساده‌زیستی هم آن است که تحمل فقر برای فقرای جامعه با دیدن روش زندگی رهبر و امامشان آسان می‌شود؛ اگر فقر به او فشار آورد و سخت به او گذشت، دلش را به این خوش کند که زندگیش مشابه پیامبر و امام علی است و ثروتمندان هم وقتی می‌بینند صاحبان مسند و زمامداران جامعه در عیش و عشرت هستند، طمع می‌کنند، ولی اگر زهد و ساده‌زیستی ببینند، از طمع کردن ناامید می‌شوند.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه یکی از گرفتاری‌های مهم جوامع و جامعه ما همین آفات است، ادامه داد: فردی در زمان امام علی به تبعیت از ایشان گوشه انزوا اختیار کرد و به خانواده خود در معیشت سخت می‌گرفت. امام علی(ع) وقتی متوجه شدند، به او فرمودند که خداوند وظیفه همه پیشوایان عادل را ساده‌زیستی و نگه داشتن زندگیشان در سطح ضعفای جامعه قرار داده تا تحمل فقر برای فقرا آسان باشد؛ وظیفه من با تو تفاوت دارد و تو حق نداری بر خانواده خود سخت بگیری. اگر می‌توانی از راه مشروع این کار را انجام دهی، باید چنین کنی، اما من به عنوان پیشوای جامعه وظیفه دارم به خودم سختگیری کنم.

مواسات وظیفه حاکمان است

وی اضافه کرد: اگر مسئولی نمی‌تواند آسایش و رفاه عمومی را برای مردم تأمین کنند، باید مانند بقیه مردم زندگی کنند تا تحمل فقر آسان باشد؛ مواسات و همدردی که وظیفه عمومی است، اما برای صاحب مسندان الزام حقوقی است؛ صاحب منصبان جامعه نمی‌توانند به مواسات از منظر اخلاقی بنگرند، بلکه الزام حقوقی دارند.

وی اضافه کرد: نوع نگاه ائمه به قدرت و حکومت با امثال ما متفاوت است و حتی بسیاری از خوبان جامعه نگاه نادرستی به قدرت و حکومت دارند؛ افرادی برای گرفتن مسئولیت و پست، دست و پا می‌زنند و دنبال آن می‌دوند؛ آیا کسانی که با چنین حسی دنبال این مسائل هستند، می‌توانند سلوک خود را بر مبنای فرمایش ائمه تنظیم کنند.

ورعی تصریح کرد: حتی کسانی که با انگیزه خدمت به مردم مسئولیت می‌گیرند، این طور نیست که به مواسات و همدردی با طبقات ضعیف و محروم موفق شوند، چه رسد به اینکه برخی در حق دیگران ظلم می‌کنند تا به قدرت برسند.

ورعی بیان کرد: این محک و معیار خوبی برای افکار عمومی است که از فرمایشات ائمه به دست می‌آید تا صاحب منصبان را بسنجیم که کدام دنبال مطامع دنیوی هستند و برای ارضاء حس قدرت‌طلبی دنبال قدرت هستند. بنابراین مواسات با طبقات محروم و خدمت شبانه‌روی به مردم شرط پذیرش منصب و مقام در حکومت اسلامی است. ایکنا