شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
محمد سروش محلاتی مدرس حوزه و دانشگاه گفت: امیرالمومنین حضرت امام علی (ع) با وجود اینکه معصوم بود، به دیگران اجازه می‌داد حرف بزنند، انتقاد داشته باشند و اعتراض کنند.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی استاد خارج فقه حوزه علمیه قم در نشستی در ادامه سلسله بحثهای خود در باره خلافت در نهج البلاغه تحت عنوان «معصومان نقدپذیر و نامعصومان نقدستیز» با اشاره به بحثهای اخیر در جامعه در باره نقد معصومین (ع) افزود: امام به عنوان جانشین پیامبر اکرم (ص) از نظر شیعه دارای دو رکن اساسی است که اعتقاد دارد اولا، امامت به نص است یعنی از ناحیه خداوند تعیین می‌شود و ثانیا، عصمت را در مورد ایشان معتبر می‌داند.
وی افزود: این دو ویژگی به معنای آن است که وقتی خداوند متعال، انسانی را به عنوان امام و پیشوای جامعه تعیین می‌کند، خطا و لغزشی که ممکن است همانند دیگر انسانها در رفتار او رخ دهد، اتفاق نخواهد افتاد و سلامت حکومت در راس آن تضمین می‌شود.
سروش محلاتی ادامه داد: این ویژگیهای مثبت، در عین حال این بحث را مطرح می‌کند که آیا در چنین شرایطی، معصوم اجازه مشارکت، اظهارنظر، نقد و اعتراض شهروندان را در باره حکومت خواهد داد؟
وی با تاکید بر اینکه اگر در جامعه‌ای اجازه نقد و اعتراض به افراد داده نشود، مشکل استبداد و دیکتاتوری رخ خواهد داد، تصریح کرد: در چنین حکومتی، هر چند حاکم انسان صالح و شایسته‌ای باشد، ولی نقش سایر مردم در مدیریت جامعه نادیده گرفته می‌شود و این یک خطر بزرگ است.
این مدرس حوزه و دانشگاه گفت: در چنین جامعه‌ای، حضور فکری مردم، نشاط علمی آنها و شکوفایی عقل و‌اندیشه که همواره با نقد و اعتراض همراه است، مسکوت خواهد شد.
وی افزود: بر همین اساس، چه در مساله نص و چه عصمت ممکن است این سوال مطرح شود که آیا بدون دادن اجازه نقد و اعتراض به افراد، نظام سیاسی حاکم سر از تحمیل و استبداد =، جمود فکری و توقف فکر و‌اندیشه در نخواهد آورد؟!
استاد حوزه علمیه قم در پاسخ به این سوال، گفت: مفسران از قدیم تاکنون به دو دسته تقسیم شده‌اند؛ از یکسو، گروهی که معتقدند عصمت جایی برای انتقاد از پیشوای معصوم باقی نمی‌گذارد و دسته دوم، کسانی هستند که اعتقاد دارند جامعه باید دارای فضای فکری باز و سیال باشد و به همین دلیل، با اصل وجود عصمت مخالفت می‌کنند.
سروش محلاتی خاطرنشان کرد: بهترین سند برای ارزیابی و نقد چنین دیدگاههایی، مراجعه به بیانات امیر مومنان، حضرت علی (ع) در کتاب گهربار نهج البلاغه است.
وی افزود: این کتاب به روشنی به ما پاسخ می‌دهد که ایا امیرالمومنین (ع) در صحنه حکومت به عنوان معصوم ظاهر می‌شود یا خیر؟ ایا ایشان در دوران حکومت خود، فضای باز انتقاد و اعتراض را در جامعه باز می‌گذارد یا خیر؟ ایا به عنوان حاکم، به عصمت استناد می‌کند و راه را بر انتقاد و اعتراض دیگران می‌بندد؟
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: این سوال همواره مطرح بوده است که چگونه یک حاکم می‌تواند خود را مصون از خطا و اشتباه بداند و در عین حال، اجازه انتقاد و اعتراض به دیگران بدهد؟
سروش محلاتی که در حوزه فقه سیاسی پژوهش می‌کند، با استناد به ۱۰ فراز از خطبه‌های نهج البلاغه گفت: تعمق در سیره امام علی (ع) در طول حدود پنج سال حکومت و نیز، بیانات ایشان در نهج البلاغه به روشنی نشان می‌دهد که ایشان با وجود آنکه خود را معصوم می‌داند و می‌گوید که در مسیر هدایت و دین خدا دچار خطا و اشتباه نشده ام، اما در همان حال، به مردم می‌فرماید که شما برای صحبت کردن آزادید و هر چه را حق تشخیص می‌دهید، در گفتن آن مضایقه نکنید.
وی افزود: امام علی (ع) نمی‌گفتند چون من حقیقت را می‌دانم، نیازی به گفتن شما نیست و هر چه را من می‌گویم، باید عمل کنید.
این پژوهشگر دینی در این زمینه به آثار استاد شهید مرتضی مطهری نیز استناد کرد و گفت که اولین دلیل صدق و کذب کسی که مدعی است اهل حق است و در مسیر حق رفتار می‌کند، این است که گوشش آماده شنیدن انتقاد و اعتراض باشد.
وی تاکید کرد: بر همین اساس، فضای جامعه حتی وقتی یک معصوم حاکم باشد، برای بیان نظرات مختلف و نقد و اعتراض مسدود نمی‌شود.
سروش محلاتی افزود: علت این امر آن است که جامعه حتی جامعه زمان امام علی (ع) از افراد مختلف و متنوعی تشکیل می‌شود که سطح فکر و‌اندیشه آنها یکسان نیست و در نتیجه، حاکم نمی‌تواند به بهانه برخورداری از عصمت، این تنوع و تکثر‌اندیشه‌ها را نادیده بگیرد.
وی تصریح کرد: در‌اندیشه شیعه، حاکم حتی وقتی فرد معصوم در راس آن قرار دارد، باید اجازه دهد مسیر بیان نظرات در جامعه باز باشد تا حتی افرادی که چنین دیدگاه یا شناختی در باره عصمت ندارند نیز بتوانند حرف و استدلال خود را در باره موضوعات جامعه مطرح کنند و پاسخ نقدها و اعتراضاتشان را بشنوند.
این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه «هنر آن است که همه کلام علی (ع) دیده شود»، کسانی را که تلاش کرده‌اند به بهانه حفظ عصمت، جلوی اعتراض و انتقاد را در جامعه بگیرند و یا افراد دیگری که خواسته‌اند برای دفاع از فضای باز ، اصل عصمت را انکار کنند، مورد انتقاد قرار داد و گفت: «امیرالمومنین ، جضرت علی (ع) هم معصوم بود و هم اجازه می‌داد دیگران حرف بزنند، انتقاد داشته باشند و اعتراض کنند.»
سلسله بحثهای سروش محلاتی در باره «خلافت در نهج البلاغه» ساعت ۷ صبح روزهای پنجشنبه هر دو یکبار در میدان کاج خیابان ۱۱ غربی تهران برگزار می‌شود و شرکت در آن برای همه افراد آزاد است.
بنابر گزارش ایرنا، نشست بعدی ۱۲ بهمن با بررسی قلمروی عصمت در نهج البلاغه برگزار می‌شود.
