شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رییس مجمع تشخیص با بیان این که سیاست‌های کلان زیربنا و قاعده همه برنامه‌ها و قوانین کشور است، گفت: برنامه‌های کشور باید در چارچوب سیاست‌های کلان تصویب شود.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله سیدمحمود هاشمی شاهرودی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام امشب همزمان با ایام الله دهه فجر در گفت‌وگوی تلویزیونی به مناسبت سالگرد تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام به دستور امام راحل شرکت کرد و به سؤالاتی درباره عملکرد مجمع تشخیص پاسخ داد که مشروح آن به شرح زیر است:
مجری: ایام الله دهه فجر و پیروزی انقلاب اسلامی را گرامی می‌داریم، با توجه به این ایام و سالگرد تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام در آغاز اگر صحبتی با بینندگان دارید بفرمایید.
هاشمی شاهرودی: بسم الله الرحمن الرحیم، ایام فاطمیه را تسلیت عرض می‌کنم و به مردم عزیز به مناسبت ایام دهه فجر تبریک می‌گویم، بحمدالله ملت همواره در صحنه‌ها حضور داشته و با حضور فعال و پررنگ خود اقتدار نظام را برای جهانیان ثابت و ترفندها و توطئه‌های دشمن را خنثی و نقش بر آب کرده است.
ان شاءالله مردم امسال نیز با حضور در راهپیمایی ۲۲ بهمن اقتدار و وحدت امت اسلامی و پیروی از رهبری و عشق و اعتقاد به نظام اسلامی را ثابت خواهند کرد و مشت محکمی بر دهان ترامپ و دشمنان دیگر خواهند زد و نشان می‌دهند که بحث‌های آنان در واشنگتن و جاهای دیگر خیال‌های خامی است که در ذهن آنها وجود دارد.
این نظام خوشبختانه نظامی مستحکم، پایدار، متکی به مردم و مبانی اعتقادی، ایمانی و اسلامی است و ساختاری بسیار مستحکم مانند قانون اساسی دارد و از رهبری حکیم برخوردار است که مقتدرانه و عملا در میدان در همه صحنه‌ها به ویژه منطقه و جهان اسلام اقتدار نظام را ثابت کرده است، خداوند پشتیبان این ملت خواهد بود و امدادهای غیبی خداوند متعال و ائمه اطهار به ویژه امام زمان(عج) پشتیبان مردم عزیز و نظام خواهند بود تا در همه صحنه‌ها بر دشمن پیروز شوند.
مجری: دقیقا سه دهه از زمان تشکیل و فعالیت مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گذرد و در نقطه شروع دهه چهارم فعالیت مجمع هستیم، فکر می‌کنید امروز انتظار از مجمع در آغاز دهه چهارم چیست و مجمع تشخیص وظایف خود را در قبال بخش‌های مختلف و نظام چه می‌داند؟
هاشمی شاهرودی: در قانون اساسی ۳ وظیفه مهم برای مجمع مشخص شده است، وظیفه اول حل اختلاف مجلس و شورای نگهبان در مسائل مربوط به قوانین کشور است، اگر شورای نگهبان قانونی را بر خلاف قانون اساسی و شرع دید و آن را رد کرد و مجلس بر آن اصرار داشت در مجمع مورد بررسی قرار می‌گیرد تا حل شود، مرحوم امام در ۱۷ بهمن ۱۳۶۶ برای حل اختلاف به تأسیس مجمع اقدام فرمودند که در بازنگری از اصول قانون اساسی شد.
وظیفه دیگر تشخیص سیاست‌ها و مشورت دادن به رهبری در سیاست‌های کلانی که در قانون اساسی در مسؤولیت‌های رهبری است، سیاست‌های کلان کشور بسیار مهم است و زیربنا و قاعده همه برنامه‌ها و قوانین کشور است، برنامه‌های کشور باید در چارچوب سیاست‌های کلان تصویب شود که اهمیت ویژه‌ای دارد و حرکت و جهت نظام را در بخش‌های گوناگون فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و دیگر زمینه‌ها مشخص می‌کند.
مجمع مشورت داده و بعد از مشخص کردن سیاست‌ها آنها را تقدیم رهبری می‌کند و ایشان با انجام اصلاحات آنچه را تصویب کنند به دستگاه‌ها ابلاغ می‌شود و به عنوان اسناد بالادستی برای کل کشور واجب الاتباع است.
وظیفه سوم حل معضلات است و در جایی که معضلاتی در کشور شکل گیرد و بر حسب قوانین عادی نتوان آنها را حل کرد، رهبری این موضوع را به مجمع ارجاع می‌دهند که البته از مسؤولیت‌های رهبری به شمار می‌رود، بعد از ارجاع از سوی مجمع راه حلی برای این معضلات ارائه می‌شود، مجمع در این سه وظیفه تا کنون خدمات ارزنده و کارهای خوبی انجام داده است.
مجری: سند چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی را داریم که پیشنهاد مجمع بوده و بعد از ابلاغ رهبر انقلاب همه مکلف به عمل کردن بوده اند اما در خیلی از موارد نسبت به این سند عقب هستیم، آیا مجمع در این زمینه شأنی برای خود قائل است یا خیر؟ یعنی سیاست‌ها را صرفا تصویب و ابلاغ می‌کند یا آنها را پیگیری خواهد کرد؟ این سیاست‌ها چقدر در عمل اجرا شده اند؟
هاشمی شاهرودی: یکی از وظایفی که اخیرا رهبری برای مجمع تعیین کردند بحث نظارت است، نظارت بر اجرای سیاست‌ها و اسناد بالادستی نظام بر اساس اصل ۱۱۰ قانون اساسی از وظایف رهبری به شمار می‌رود که به مجمع ارجاع دادند و در این دوره بر این مسأله تأکید کردند که هیأتی منتخبی از صحن مجمع انتخاب شود تا مسؤولیت نظارت فعال را بر اجرای سیاست‌ها و اجرای مصوبات مجمع داشته باشد و شاخص‌های اجرای سیاست‌ها، کیفیت و آیین نامه نظارت را تغییر دهد و یک نظارت پویا و فعال وجود داشته باشد تا سیاست‌های اجرا شود که امری بسیار مهم است.
سیاست‌های کلان روح قوانین کشور است و در همه برنامه‌ها و قوانین باید رعایت شود و در آن متجلی باشد، قوانین باید جامعه را به سمت اهدافی که نظام دنبال می‌کند بکشاند و این مسأله مهم نیاز به نظارت دقیق، فعال، پویا و همه جانبه دارد که رهبری از ابتدا بر آن تأکید داشتند.
سابقا کمیسیون نظارتی تشکیل می‌شد اما خیلی فعال نبود و از دستگاه‌های اجرای و اداری کشور در آن شرکت می‌کردند اما ان شاءالله در این دوره بنا است تحولی در این قسمت ایجاد شود و هیأت نظارت انتخاب شده است و در حال تدوین آیین نامه نظارتی هستیم که بعد از تصویب در مجمع خدمت رهبری داده می‌شود و با تصویب ایشان این هیأت ویژه و نخبه که منتخب مجمع هستند فعالیت نظارتی خود را آغاز می‌کنند و امیدواریم که با روند جدید و تأکید رهبری موارد اسناد بالادستی به ویژه سند چشم انداز را احیا کنیم.
مجری: لوایح ۵ ساله توسعه یا لوایح سنواتی که به مجلس تقدیم می‌شود غالبا در ابتدا ترجیع بندی دارند که نوشته شده با عنایت به سیاست‌های کلی نظام و سند چشم انداز، آیا جایی وجود دارد که مطابقت دهد که واقعا این مسائل لحاظ شده است یا خیر؟ آیا مجمع نباید ورود کند تا اگر چیزی برنامه ۵ ساله شد قطعا اجرایی شود و در دولت‌ها دچار تغییر یا عدم اجرا نشود؟
هاشمی شاهرودی: این مسأله همان نظارت است، قوانینی که مجلس تصویب می‌کند به شورای نگهبان می‌رود و یکی از مسائلی که تکلیف این شورا محسوب می‌شود این است که دقت کند قوانین مخالف با سیاست‌های مصوب مجمع و رهبری نباشد و اسناد بالادستی نباشد بلکه سیاست‌های کلان در آن متبلور شود تا شاهد احیای سیاست‌های کلان باشیم و رهبری بر این مسأله به ویژه در این دوره تأکید داشتند.
قوانین باید منطبق با سیاست‌های کلان باشد و این سیاست‌ها باید در قوانین مصوب مجلس تبلور داشته باشد، این قسمت مربوط به شورای نگهبان است و مجمع تشخیص نیز هیأتی دارد که می‌تواند قبل از نظر نهایی شورای نگهبان به این شورا موارد خلاف را اعلام کند، شورای نگهبان نیز طبق نظر مجمع جلوی قانون را به مجلس باز می‌گرداند تا به گونه‌ای تصویب شود که مطابق با سیاست‌های کلان باشد.
تخلفاتی که در اجرا شکل می‌گیرد نیز باید از سوی هیأت نظارت مورد پیگیری قرار گیرد البته این کار نیاز به آیین نامه دقیق دارد که مجمع در صدد تصویب و تقدیم رهبری است، در آیین نامه دنبال این هستیم که برای اجرای سیاست‌های کلی ضمان اجرا قرار داده شود که اگر دستگاهی تخلفی کرد مجازاتی داشته باشد، این موارد باید در آیین نامه باشد تا نظارت معنای حقیقی و جدی خود را پیدا کند، امیدواریم در دوره آینده آیین نامه‌ای قوی، مؤثر و محکمی در این زمینه تدوین شود و به تصویب رهبری برسد تا اجرایی شود.
البته ممکن است گاهی اوقات مشکلی در سیاست‌ها باشد که سیاست‌ها حالت کلی داشته و قابل تفسیرهای گوناگون باشد و شاخص‌ها مشخص نشود، اگر این مسأله حل شود موضوع نظارت بهتر پیگیری خواهد شد و اختلافات کمتر می‌شود.
مجری: متوسط سن همکاران شما در مجمع تشخیص بسیار بالا است، آیا با این متوسط سنی می‌توان وظایف سنگینی را که بیان کردید انجام داد؟
هاشمی شاهرودی: رییس، دبیر و اعضای مجمع تشخیص از سوی رهبری تعیین می‌شوند و در این مجمع افراد جوان نیز زیاد بوده و کم نیستند اما طبیعت کار اقتضا دارد که افراد دارای تجربه و نخبه که در تشکیلات نظام بودند و سال‌ها کارها را گذرانده اند در این جمع حضور داشته باشند، جنس کار مجمع تولید فکر و برنامه است که نیاز به سن و سال هم دارد، البته این سن و سال توأم با تجربه و حضور در صحنه‌های نظام و اداره کشور است که بیشتر به درد مجمع می‌خورد.
اعضا با تشخیص رهبری انتخاب می‌شود، افرادی که در مجمع حضور دارند از طیف‌های مختلف و با تجربیات و نخبگی‌های مختلفی هستند و اعضا سال‌ها خدمات امنیتی، نظامی، قانونگذاری، حقوقی و اقتصادی و مسائل دیگر داشته اند، برخی اعضا هم مانند رؤسای سه قوه عنوان حقوقی دارند و به جهت مقام حقوقی لازم است که در مجمع باشند، فقهای شورای نگهبان نیز به جهت اختلاف بین مجلس و این شورا در مخالفت با شرع و قانون اساسی حضور دارند.
خصوصیات لازم در انتخاب رهبری لحاظ شده از این رو انتخاب خیلی موفق و خوبی بوده است، در دنیا نیز مجالسی مثل مجلس سنا که کار آنها مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام وجود دارد و انسان‌های با شرایط سنی بالا حضور دارند.
مجری: در رسانه‌ها و بین فعالان سیاسی این بحث مطرح است که علاوه بر مجلس شورای اسلامی که شاید شبیه مجلس عوام در کشورهای دیگر باشد نیاز به مجلس نخبگانی و سنا داریم که دو مجلسی باشیم، نظر شما این است که مجمع تشخیص همان کارکرد را دارد؟
هاشمی شاهرودی: مدتی مطرح است که اگر بنا باشد بازنگری در قانون اساسی شود آیا کشور دو مجلسی شود یا خیر، در بحث‌های حقوقی میان حقوقدانان نیز مطرح بوده و گاهی در مجلس مطرح می‌شود، امام راحل با تیزبینی، بصیرت و اشرافی که بر نظام اسلامی داشتند، بخش‌های مهم کار مجلس سنا را از راه مجمع تشخیص پیگیری کردند و عمده آن بحث حل اختلاف و مسائل و معضل‌ها است.
می‌توان گفت که امتیازات مجلس سنا در مجمع تشخیص وجود دارد، قانونگذاری می‌تواند در مجلس عوام انجام شود اما اگر قانوگذاری خلاف قانون اساسی شد، معضلی به وجود آمد و سیاست‌های کلانی که نیاز به دقت و خبرویت بیشتری دارد این مسأله مهم است که باید چه کاری انجام شود؟ این مسائل در وظایف مجمع وجود دارد و در قانون اساسی در وظایف مجمع تنظیم شده است، می‌شود گفت که مجمع تشخیص مقدار مهمی از وظایف مجلس سنا را در نظام‌های دو مجلسی انجام داده است.
مجری: با توجه به طیف‌های متنوع از شخصیت‌ها حقیقی و حقوقی که در مجمع حضور دارند آیا ریاست بر این جلسه کار راحتی است؟ در موضوعات چگونه به جمع بندی می‌رسید؟
هاشمی شاهرودی: چون اعضای مجمع انسان‌های نخبه، سابقه دار و با سنین کامل و بالایی هستند از شخصیت‌های خبره کشور به شمار می‌روند و الحمدلله مجمع هیچ تنشی و اختلاف آن چنانی نداشته است، واقعا اعضا به یکدیگر احترام می‌گذارند و چون نوع کار برنامه ریزی و فعالیت فکری مورد نیاز نظام است بحث‌ها جنبه علمی و فکری پیدا می‌کند و نقطه نظرات مختلف با دلیل مطرح می‌شود.
چیزی که کمک می‌کند این نقطه نظرات تضاد ایجا نکند این است که قبل از صحن مباحث در کمیسیون‌ها مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، کمیسیون‌های دبیرخانه با افرادی از دستگاه‌های اجرایی بررسی می‌شود و کمیسیون‌های خود مجمع هم کارها را بررسی می‌کنند.
ترتیب ورود و خروج هم مشخص است و ابتدا مسؤول کمیسیون مورد نظر گزارش می‌دهد و مستندات خود را بیان می‌کند و مخالف و موافق در کلیات و جزیات بحث می‌کنند، خوشبختانه تا کنون مشکلی نبوده و نظرات با دلیل و آزاد ارائه شده و سپس رأی گیری می‌شود.
مجری: رأی شما به عنوان رییس مانند بقیه است و یک رأی دارید؟ اگر شما تشخیص دهید موضوع به مصلحت نیست اما رأی بیاورد چه می‌کنید؟
هاشمی شاهرودی: بله رییس مانند بقیه یک رأی دارد، اگر سیاست و معضل باشد رهبر انقلاب باید تأیید کنند، اگر مسأله مربوط به اختلاف بین شورای نگهبان و مجلس باشد نیازمند اکثریت قاطع است، برای رد و تأیید مبانی به ویژه از نظر فقهی بیان می‌شود.
مجری: چون جنابعالی در شورای نگهبان هم هستید آیا شده که در شورای نگهبان رأی منفی بدهید و در مجمع تشخیص رأی مثبت داده باشید؟
هاشمی شاهرودی: بله، زیاد اتفاق می‌افتد چون در شورای نگهبان به عنوان اولی رأی می‌دهند اما در مجمع تشخیص به عنوان مصلحت ثانوی رأی گیری می‌شود و هیچ تنافی بین این دو وجود ندارد، بسیاری از معاضدت‌های قضایی که با کشورهای غیر اسلامی انجام می‌گیرد چون دستگاه قضایی آنها شرعی نیست غالبا شورای نگهبان آن را خلاف شرع اعلام می‌کند و به مجلس می‌رود و ممکن است که مثلا معاضدت قضایی لازم باشد که این ضرورت در مجمع، تشخیص داده می‌شود و بسیاری از اعضای شورای نگهبان که در مجمع نیز هستند رأی به ضرورت داده اند.
مجری: داستان صندلی‌های خالی کنار شما چیست؟
هاشمی شاهرودی: البته همیشه خالی نیست، اطراف رییس جایگاه رؤسای سه قوه است که عضو حقوقی مجمع هستند، برخی از آنها مانند رؤسای قوه مقننه و قضائیه بیشتر بر شرکت در جلسات پایبند هستند، این‌ها چون رییس قوه هستند گاهی اوقات نمی‌رسند یا کم لطفی می‌کنند، ما هم تذکر دادیم و گفتند که می‌آیند و جای خالی را پر می‌کنند.
مجری: با توجه به این که مجمع تشخیص مصلحت نظام نامی متعالی دارد و درست است که در قانون احصا شده که چه وظایفی دارد اما به اعتبار این نام، جایگاه و شخصیت‌های حقیقی و حقوقی که حضور دارند آیا مجمع برای خود رسالتی قائل هست که جامعه و جهان را رصد کند و در مواقع لازم از باب مشورت و تذکر نه جنبه اجرایی موضوعات را بررسی و اظهار نظر کند؟ آیا درباره این موضوعات در مجمع بحث می‌شود؟
هاشمی شاهرودی: قطعا می‌شود و یکی از کارهای مهم مجمع این است چون تنظیم سیاست‌ها و تشخیص مصلحت در گروه فهم مسائل موجود در جامعه و جهان است، کمیته خاصی برای این کار در مجمع از رییس، دبیر و چند نفر دیگر برای مسائل راهبردی این گونه تشکیل شده است، سیاست‌هایی که ارجاع داده می‌شود مبتنی بر اوضاع جامعه، منطقه و جهان است و رهبری آنچه را که ارجاع می‌دهند مبتنی بر همین است.
مجری: مستند به پیوست حکم اخیر رهبر انقلاب در انتصاب جنابعالی و اعضای مجمع چه وظایف جدیدی علاوه بر نظارت بر عهده مجمع گذاشته شده که در گذشته نبوده و شما اهتمام به انجام آنها دارید؟
هاشمی شاهرودی: در این پیوست جدید رهبری تأکید کردند که سیاست‌های گذشته بازنگری شده و در بخشی از آنها تجدید نظر شود، اگر اختلافی بین مجلس و شورای نگهبان بود و بنا به مصلحت تصویب شده باید محدود به زمان باشد، باید مشخص باشد که اگر زمان گذشته باید تغییر کند، بخی سیاست‌ها نیز موضوع نداشته و نیازمند تغییر است، بازنگری بر سیاست‌ها در دستور کار است.
حدود ۳۳ عنوان سیاست تاکنون تنظیم شده که هر عنوانی دارای بندهای بسیاری است به اضافه وجود سند چشم انداز و ۲۱۷ مورد اختلافی بین مجلس و شورای نگهبان که باید بازنگری شود، خلاف شرع وقانون اساسی نمی‌تواند تا ابد باشد بلکه محدود به زمان مصلحتی است که اقتضا کرده تا انجام گیرد.
در مسأله نظارت تأکید کردند شاخص‌ها و تضمین‌های نظارت مشخص شده و سیاست‌ها اجرایی شود و تخلفی از آن صورت نگیرد، ایشان بر چابک سازی هم تأکید کردند، مختصر کردن برخی نهادهای مربوط به مجمع که خیلی ضرورتی نداشته مانند مرکز استراتژیک که تشکلاتی مفصل و جدایی داشته که رهبری فرمودند نیازی نیست که باشد، این کارها انجام شده و در حال انجام است ان شاءالله منویات رهبری درباره فعال و پویا شدن مجمع با اعضای خوب آن پیگیری و اجرایی شود.
مجری: فرض کنید در پایان دوره قرار دارید، فکر می‌کنید در آن روز چه کارهایی را انجام دادید و اگر بخواهید گزارش دهید چه مواردی را برای مردم خواهید گفت؟
هاشمی شاهرودی: به نظر من مهم ترین مسأله همان بحث احیای سیاست‌ها است، سیاست‌های کلان نظام به ویژه در بعد اقتصاد، معیشت و فرهنگ و ابعاد حساس باید به صورت ویژه مورد توجه باشد چرا که اقتدار نظام اسلامی را به جهانیان نشان می‌دهد، به اضافه مسائل نظامی که مستقیما زیر نظر رهبری است که بحمدالله بسیار خوب، کامل و موفق پیش رفته و و به کوری چشم دشمنان اقتدار خود را در منطقه و جهان اثبات کرده است.
سیاست اقتصاد مقاومتی که به تصویب مجمع رسید و رهبر معظم انقلاب ابلاغ کردند بسیار مهم است چون عمده ترین مسأله‌ای که مردم با آن سرکار و دارند موضوعات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است، اگر بتوان همین دو سیاست مهم را خوب اجرا کنیم که مردم و رهبری راضی باشند خدمت بزرگی به جامعه و نظام شده است.
در هر دو بحث نظام ما بسیار تلاش کرده و زحمت کشیده است، با وجود این که در خیلی جاها به هدف مقصود نرسیدیم اما علت آن قصور و تقصیر در اجرا نیست و مقداری از آن مربوط به دشمنی دشمنان و توطئه‌های آنان است، دشمنان وقتی در بعد امنیتی و نظامی نتونستند غلبه کنند بلکه اقتدار نظام در این زمینه بیشتر شد چاره‌ای نداشتند که جنگ را به فرهنگ و اقتصاد بکشانند تا از این راه بتوانند ضربه‌ای وارد کنند.
دشمن در بعد فرهنگی مانند فضای مجازی ورود کرده و با چنین ابزاری دولت‌هایی را سرنگون کردند، در بعد اقتصادی تحریم‌های اقتصادی وجود دارد و بحث تنها تحریم نیست بلکه جنگ اقتصادی راه انداخته اند، به ویژه آمریکای خبیث یک شرکت کوچک که طبق قوانین مراوده اقتصادی دارد او را منع می‌کنند، دنبال هستند که جمهوری اسلامی در مسائل اقتصادی هیچ اقتداری نداشته باشد و خیلی خبیثانه و مرموزانه این کار را دنبال می‌کنند.
اگر سیاست اقتصاد مقاومتی درست انجام شود و دستگاه‌هایی اجرایی به این سیاست به ویژه در زمینه تولید، کشاورزی، صنعت و سوق دادن سرمایه‌ها به طرف تولیدات توجه کرده و متوجه فرصت‌های در کشور باشند اوضاع تغییر خواهد کرد، فرصت‌های بسیاری در کشور وجود دارد که خیلی اوقات به دلیل عدم توجه این فرصت‌ها می‌سوزد و مثلا فرصت‌های مشترکی با کشورهای همسایه داریم که آنها می‌برند.
در پارس جنوبی مخازن گازی و نفتی مشترک با برخی کشورها داشتیم که آنها بیشتر بردند، رهبری بر اقتصاد مقاومتی و اجرای آن تأکید دارند؛ اگر این مسائل در این دوره حل شود می‌تواند راضی کننده باشد. رسا
