شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
«محیط ریست» در میان دانش‌های پیرامونی و نیز به مثابه موضوعی در پیرامون بشر، مؤلفه‌ای است که در صدر نیازها و اولویت‌های روزگار کنونی و نجات انسان از بحران‌های حیات و زیست‌محیطی قرار دارد.
به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «مأخذشناسی محیط زیست در اسلام» تألیف سیدمحسن قائمی خرق، محمد خرمدل و زیر نظر سیدمهدی طباطبایی در ۴۸۶ صفحه توسط انتشارات مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی علامه بحرالعلوم چاپ شده است.
ضرورت پاسخ‌دهی اسلام به انبوه مسائل فردی و اجتماعی در پرتو تحکیم زیرساخت‌های مکفی برای این مهم است؛ تلاش اندیشمندان اسلامی در حوزه‌هایی همچون فقه، اخلاق یا کلام و نیز دیگر حوزه‌ها، تنها در راستای تأمین نیازهای اجتهاد در دانش فقه بوده یا به آن نظری خاص داشته‌اند.
«محیط ریست» در میان دانش‌های پیرامونی و نیز به مثابه موضوعی در پیرامون بشر، مؤلفه‌ای است که در صدر نیازها و اولویت‌های روزگار کنونی و نجات انسان از بحران‌های حیات و زیست‌محیطی قرار دارد.
در عصر حاضر پردازش به موضوع مشارالیه، از اهمیت ویژه‌تری برخوردار می‌گردد؛ بدین تقریر که قدرت‌های بزرگ با توسل به سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای به کشورها حمله می‌کنند و به نحو گسترده‌ای به محیط زیست خسارات جبران‌ناپذیری را وارد می‌سازند؛ علی‌الخصوص آن‌که هدف خود را نیز تلاش در جهت بسط اخلاق و استقرار مفاهیمی همچون آزادی و دفاع از حقوق بشر که از قضا دارای مصادیقی همچون حق بر محیط زیست سالم و … است) معرفی می‌کنند.
بنابراین بررسی جامع‌الاطراف در زمینه‌های مختلف این موضوع، مطالعات و تحقیقات گسترده‌ای اسلامی دقیق و مستندی را می‌طلبد که بایستی در این راستا حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های جمهوری اسلامی ایران، بنابر منویات مقام معظم رهبری این موضوع جزء واحدهای درسی و برنامه‌های تحقیقاتی خود قرار دهند؛ چراکه به قول معمار کبیر انقلاب «لازم است مسائل فقهی با توجه به احتیاجات و اوضاع زمان بررسی شود»؛ تا به انقلاب اسلامی غنای بیشتری بخشیده و دین خود را به اسلام، امام راحل و شهدای اسلام و انقلاب و دفاع مقدس و هسته‌ای ادا نماییم.
مع‌الوصف، نخستین گام برای این مهم، آشنایی با میراث موجود و گرانبهایی است که در ذیل آثار فخیم و محدثین ایجاد شده است؛ از این‌رو کتاب «مأخذشناسی محیط زیست در اسلام» در جهت همین آشنایی به فهرست کردن علمی و کارآمد آثاری پرداخته است که در باب محط زیست در اسلام وجود دارد.
نگارنده در کلیات ابتدایی این کتاب به بررسی معنای محیط زیست در لغت و اصطلاح می‌پردازد و ضرورت پردازش اسلام به محیط زیست را مقدمه‌ای بر ضرورت اجتهاد و پژوهش در بعد زیست محیط اسلام می‌داند.
در ادامه مؤلف درصدد اثبات و چگونگی منظومه اسلامی محیط زیست با مؤلفه‌های همچون هماهنگی با فطرت انسان، استدامت و ثبات، انسجام و پیوستگی، آسانی، جامع‌نگری است.
تألیف این اثر در چند مرحله انجام پذیرفته است:
نخست، تهیه طرح اولیه و مراجعه به منابع نگاشته شده تا ابتدای سال ۱۳۹۵ ه.ض اعم از کتب، رساله‌های دکتری و پایان‌نامه‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد، مقالات و یادداشت‌های روزنامه‌ها و مجلات الکترونیکی.
دوم، تهیه متن اولیه‌ی مأخذشناسی بر مبنای سیاق و قالب اثر(پایان‌نامه، کتاب و…)
سوم، تهیه بخش درآمدی بر محیط زیست در اسلام.
چهارم، تهیه‌ی بخش مأخذشناسی موضوعی.
پنجم، تکمیل، بازنگری و تدوین نهایی مأخذشناسی.
لذا این اثر در سه بخش مأخذشناسی مؤلف‌محور، مأخذشناسی موضوع‌محور و مأخذشناسی بر مبنای قالب اثر سامان یافته است و از این جهت می‌تواند پاسخ‌گوی مراجعات گوناگون محققان و از باب اطلاع باشد.
بخش نخست این کتاب مأخذشناسی مؤلف‌محور عنوان دارد که در فصل اول آن آثار فارسی و عربی راجع به محیط زیست معرفی شده‌اند که آثار با ترتیب الفبایی نام پدیدآورندگان سامان یافته است و هر اثر با یک شماره به عنوان کد مشخص شده است که در کل این مأخذشناسی، با همان کد شناسایی می‌شود و قابل پیگیری در بخش‌های دیگر کتاب است.
در ذیل نام هر نویسنده تمامی آثار و نوشته‌هایی که از ایشان در باب «محیط زیست در اسلام» تا پایان ۱۳۹۴ منتشر شده، آورده شده است و در حد ممکن گزارشی اجمالی از هر اثر آورده شده است که در مورد مقالات، به ارائه چکیده اثر و مشخصات کتابشناسی آن و در مورد کتب به ارائه معرفی و در برخی موارد ترسیم فهرست آن کتاب اکتفا شده است.
در مورد پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها نیز معرفی در حد توضیح هدف و نتیجه‌ی اثر و در بعضی موارد فهرست مطالب آن بوده است.
در فصل دوم از این بخش نیز فهرستی از آثار لاتین با موضوع محیط زیست آمده است.
بخش دوم کتاب به مأخذشناسی موضوع‌محور اختصاص می‌یابد؛ در این سبک که در نوع خود بی‌بدیل و بدیع است، آثار موجود بر مبنای موضوعات تقسیم می‌شوند و هریک در جایگاه موضوعی خویش قرار می‌گیرد؛ بر این مبنا موضوعات «اخلاق زیست‌محیطی»، «فقه محیط زیست»، «اقتصاد زیست‌محیطی در اسلام»، «فلسفه اسلامی و محیط زیست»، «محیط زیست در قرآن و روایات»، «محیط زیست در سیره معصومین(ع)»، «محیط زیست در آئینه‌ی دیدگاه‌های اسلام» و «پژوهش‌های تطبیقی محیط زیست در اسلام با نظم‌های دینی و غرب» تشکیل دهنده‌ی این بخش است و منابع مربوط به هر بخش، به ترتیب نام پدیدآورنده با کد شناسایی و عنوان اثر و مشخصات کتابشناسی آن در ذیل موضوع آورده شده است.
بخش سوم مأخذشناسی بر مبنای قالب اثر عنوان دارد که معرفی آثار زیست‌محیطی اسلامی بر مبنای قالب اثر می‌باشد؛ در این قسمت نیز، آثار بنابر این‌که در قالب «پایان‌نامه و رساله علمی» و یا «کتاب» و «مقاله» باشند از یکدیگر منفک و تمییز داده می‌شوند و هریک در بخش مستقلی قرار می‌گیرد، بر این مبنا می‌توان برای انتخاب موضوع، به این نکته دست یازید که چه موضوعاتی در حد پایان‌نامه انجام شده و دیگر نمی‌تواند با همان عنوان، موضوع پایان‌نامه قرار گیرد و با چه موضوعاتی عنوان مقاله نوشته شده و قابلیت گسترده‌پژوهی و تبدیل آن به کتاب و یا رساله دارد.
بنابر گزارش وسائل، این بخش شامل چهار فصل پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها که شامل پایان‌نامه‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری؛ کتب؛ مقالات و آثار الکترونیکی است.
