شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی با بیان اینکه «امارت اسلامی» طالبان به معنای عدم دخالت مردم و دیگر گروه‌ها و احزاب در سیاست و امور اجتماعی است، گفت: به نظر می‌رسد در آینده جز سخت‌گیری بر مردم افغانستان برای اجرای آنچه شریعت اسلامی می‌نامند، تقریبا شاهد تفاوت برجسته‌ای میان حکومت طالبان با مدل‌های حکومتداری در برخی کشورهای سنی مذهب نخواهیم بود.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان در گفتگو با شورای راهبردی روابط خارجی اظهار داشت: نزدیک‌ترین مدل حکومت، به مدل «امارت اسلامی» طالبان، حکومت عربستان سعودی در دوران پادشاهی «عبدالعزیز» بین سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۹۵۳خواهد بود.
حکمرانی گذشته در عربستان الگوی حکومت طالبان
وی در عین حال با بیان اینکه فرزندان عبدالعزیز بیشتر رویکردهای سکولاریستی را در اداره حکومت برگزیدند و با برخی مسائل با تساهل و تسامح کنار می‌آیند، افزود: به نظر می‌رسد در مدل «امارت اسلامی» هم شاهد حضور یک رئیس حکومت بدون برگزاری انتخابات و توجه به اصول دموکراسی خواهیم بود. مردم باید با رئیس بیعت کنند و با مخالفان با خشونت برخورد خواهد شد. البته طالبان به دنبال اجرای شریعت در افغانستان هستند؛ در حالی که شریعت در موارد بسیاری در عربستان به دلیل رویکرد حاکمان اجرا نمی‌شود.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه امارت اسلامی به معنای عدم دخالت مردم و دیگر گروه‌ها و احزاب در سیاست و امور اجتماعی است، ادامه داد: طالبان در کنار رئیس حکومت، شورای رهبری با عنوان «شورای اهل حل و عقد» خواهند داشت که برای برخی مسائلی که رئیس تشخیص می‌دهد، برای مشورت با او تشکیل خواهد شد و اعضای این شورا هم توسط همان رئیس انتخاب می‌شوند.
فرمانیان ضمن تشریح تفاوت‌های وهابیت عربستان با طالبان تصریح کرد: منشا افکار طالبان به جریان‌های اهل سنت شبه قاره و به‌طور خاص به مکتب «دیوبندیه» باز می‌گردد؛ زیرا بیشتر طالبان و رهبران آن در مدارس وابسته به دیوبندیه تحصیل کرده‌اند. در این میان «جمعیت علمای اسلام» نقش کلیدی را در حمایت از نیروهای جهادی اهل سنت افغانستان و بسیج طالبان داشت تا جایی که حتی پیش‌نویس قانون اساسی طالبان نیز توسط این جمعیت تهیه شده بود. البته به دلیل طیف متنوع آرای گوناگون در مدارس دیوبندیه و به تبع آن طالبان، مکتب فکری آن‌ها مکتب «دوگانه‌های متناقض» است.
تفاوت خلافت و امارت
فرمانیان با بیان اینکه مدل «امارت اسلامی» به لحاظ ویژگی‌های حکومتی تفاوت جدی با «خلافت اسلامی» ندارد، توضیح داد: در نگاه اهل سنت «خلافت» ویژگی‌هایی دارد؛ امپراتوری عثمانی هم حکومت خود را «خلافت» معرفی نمی‌کرد، چرا که در این دیدگاه، یکی از شرایط حاکم این است که باید «قریشی» باشد؛ اما بعد از اینکه این امپراتوری قدرتمند شد، توجیهاتی مطرح می‌کردند که مثلا اگر حاکم، قریشی نباشد هم می‌توان جایگاه خلافت را برای او درنظر گرفت. به نظر می‌رسد طالبان هم همین رویکرد را در آینده خواهد داشت.
وی با اشاره به مرزبندی‌هایی که میان کشورها صورت گرفته و تلاش‌ها برای ملت‌سازی بر اساس آن مرزها، ادامه داد: «محمد رشید رضا»، اندیشمند دینی و فعال سیاسی در مصر و سوریه در اواخر دوره عثمانی، برای اولین بار در کتابش عنوان کرد که ما به دلیل وضعیتی که در جهان اسلام شاهد هستیم نمی‌توانیم خلافت اسلامی تاسیس کنیم؛ به جای آن باید به دنبال ایجاد «حکومت اسلامی»، در یک محدوده جغرافیایی خاص برویم.
این پژوهشگر جریان‌های فکری، فرق و مذاهب اسلامی، گفت: اخوان المسلمین هم به دنبال تاسیس حکومتی اسلامی در محدوده جغرافیایی خاص بود، اما آن‌ها درنهایت برگزاری انتخابات را پذیرفتند و تلاش کردند از طریق آن بر حکومت مسلط شوند؛ اما طالبان به چنین شیوه‌ای قائل نیست و اگر به قدرت برسد، در سال‌های آینده به سمت انتصاب فردی قریشی به عنوان رهبر خواهند رفت و از خلافت اسلامی هم سخن می‌گویند.
وی یادآور شد: البته طالبان به رهبران اخوان المسلمین مصر نگاه مثبتی نداشتند؛ تا جایی که در زمان حکومت طالبان ورود کتاب‌های آن‌ها به افغانستان ممنوع بود. این رویکرد ناشی از فتاوای گذشته علمای هند، سند و پاکستان است و بالطبع مواضع جمعیت‌های اخوان علیه این نگاه هم باعث تشدید بیشتر این اختلافات شده است.
فرمانیان با بیان اینکه ما شاهد تفاوت برجسته‌ای میان حکومت طالبان با مدل‌های حکومتداری اعراب در برخی کشورهای سنی مذهب نخواهیم بود، اضافه کرد: تنها تفاوتی که ممکن است شاهد باشیم سخت‌گیری به مردم نسبت به آنچه اجرای شریعت می‌خوانند، خواهد بود؛ خصوصا این رویکرد نسبت به زنان کاملا برجسته است.
سیاست خارجی در امارت اسلامی
این دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی با بیان اینکه در این دوره از حکومت طالبان شاهد هماهنگی‌هایی میان آمریکا و طالبان خواهیم بود، اضافه کرد: طالبان در دوره جدید به شدت رویکرد خود را نسبت به جامعه جهانی تغییر داده و با همه کشورهای منطقه و جهان ارتباط خواهند داشت؛ مانند گذشته رویکردهای ضدآمریکایی از خود نشان نخواهند داد و احتمالا تنها اسرائیل را به رسمیت نشناسند؛ اما تهدید و مخالفت رسمی و جدی هم با آن نخواهد داشت. از سوی دیگر هم مانند آنچه در ترکیه زمان آقای اردوغان شاهد هستیم، گاهی نسبت به برخی ظلم‌هایی که به مسلمانان می‌شود، تنها مواضع اعلامی خواهد داشت و اسلوب و روش خود را تحت تاثیر زمانه تغییراتی خواهند داد.
وی در عین حال تأکید کرد: به دلیل مسائل متعدد تاریخی و مبانی متفاوت فکری میان طالبان و وهابیت، هیچ اتحاد جدی میان عربستان و طالبان صورت نخواهد گرفت. طالبان با عربستان هم تعامل و ارتباطی مانند سایر کشورها خواهد داشت و ضمن اینکه علیه آن سخنی نخواهد گفت، اتحاد جدی برای مقابله با دیگر کشورها هم شکل نخواهد داد.
فرمانیان گفت: موقعیت جغرافیایی افغانستان به شکلی است که به دریا دسترسی ندارد و به این دلیل باید برای تامین نیازهای خود از خاک پاکستان یا ایران استفاده کند. قطعاً طالبان در دوره جدید با توجه به تجربیاتی که دارد به این مسائل توجه خواهد داشت.
