شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: در علم فقه «مال» عبارت است از آنچه مورد رغبت عقلا و تقاضای آنان است و در ازای آن بهایی پرداخت می‌کنند. همچنین «کمیابی» و «منحصر به فرد بودن» در صورتی که مورد تقاضای زیاد باشد از عوامل تشخیص مالیت است. مالیت در نگاه فقها با دو شرط محقق می‌شود: یکی اینکه قابل انتفاع بوده و نزد عقلا دارای منفعت باشد و دیگر آنکه شارع، آن منفعت را حلال شمرده باشد. گروهی از فقها معتقدند که ملاک مالیت وجود نفع عقلایی عرفی در اشیاء است و نه نفع عقلایی شخصی یا خاص؛ به این معنی که اکثر عقلا وجود چنین نفعی را در شیء تأیید کنند. فرقی هم نمی‌کند که این منفعت کم باشد یا زیاد. یا اینکه این منفعت به‌کرات اتفاق بیفتد و یا به‌ندرت.
بر اساس این دیدگاه، در حال حاضر توافق عمومی مبنی بر مال بودن رمزارزهای جهانروا وجود ندارد و تنها توافق اعتباری خاص در رابطه با مال بودن آن‌ها وجود دارد (به‌ویژه در بین سفته‌بازان جهت کسب سود). از سوی دیگر رغبت عقلا نسبت به رمزارزها روزافزون است به طوری که وارد فضای اقتصادی کشورها شده است و نقش جدی در آن‌ها دارد تا آن جا که استفاده از رمز ارزها در بسیاری از حوزه‌های اقتصادی و غیر اقتصادی کارگشاست و شاید بتوان گفت که نیازی به بحث‌های ماهوی آن از نظر شارع نیست، زیرا در میدان عمل کارایی آن نزد عقلا رد شدنی نیست. به علاوه، رمزارزها به دلیل سیستم مبتنی بر محاسبات ریاضی و رمزنگاری، کمیاب و منحصر به فرد محسوب میشوند چرا که با محاسبات پیچیده‌ی ریاضی می‌توان به آن‌ها دست یافت.
از سوی دیگر، در بحث مالیت رمزارزها، عده‌ای رمزارز را معادل پول دانستهاند. بنابراین، بررسی و تطبیق ویژگی‌های پول با رمزارزها ضرورت می‌یابد. در این رابطه، داشتن پشتوانه هم یکی از خصوصیات مهم پول است. با توجه به اینکه امروزه معاملات رمز ارزی، در سطح جهانی با اقبال و رغبت مردم مواجه شده است. باید دید آیا صرف وجود این «رغبت نوعیه» در احراز مالیت رمز اررزهای فیات (بی پشتوانه) می‌تواند کافی باشد یا خیر. اکثر رمز ارزها بی‌پشتوانه می‌باشند، یعنی اینکه بر پایه اعتبارسیاسی یک حکومت یا برپایه ذخایر طلا و نقره و نفت و … یا برپایه ارزهای معتبری مانند دلار و ین و یورو و… نیستند؛ مانند بیت کوین و اتریوم. این رمزارزها کاملا وابسته به اعتبار اجماعی و اقبال و رغبت مردم به آن‌ها می‌باشند. در اینجا باید دید چه نوع پشتوانه‌ای برای رمزارزها قابلیت تعریف دارد. علاه بر پشتوانه باید خصوصیات دیگر پول را نیز در تطبیق با رمزارزها بررسی کرد.
یکی از خصوصیات و ویژگی‌های عرفی پول، «مانایی» آن است. اما در خصوص رمزارزها، به دلیل این که از جنس داده‌های الکترونیکی هستند، همواره در معرض هک رمز یا گم شدن کلید خصوصی هستند؛ همچنین نوسانات شدید رمزارزها امکان از بین رفتن آن‌ها را هم فراهم می‌کند.
دومین ویژگی، «قابلیت تقسیم‌پذیری» پول است که با وجود تقسیم شدن هر بیت کوین به ساتوشی به عنوان واحد کوچکتر باید دید این ویژگی در رابطه با رمزارزها قابل پذیرش است یا خیر.
ویژگی سوم، «عرضه‌ی محدود» پول است که الگوریتم‌های رمزنگاری به کار رفته در تولید رمزارزها مانع از تولید نامحدود شده و در صورت وجود تقاضا برای آن رمزارز، عرضه آن نیز همواره محدود خواهد بود که منجر به افزایش ارزش آن رمزارز در بازار می‌شود (بطور مشخص در خصوص بیت کوین نهایتا تا ۲۱۰۰۰۰۰۰ عدد پایان میابد).
ویژگی چهار هم «ارزش گذاری» و «پذیرش عمومی» آن است که این مورد نیز باید در رابطه با رمزارزها مورد بررسی قرار بگیرد.
بنابراین در قدم اول برای حل مسایل حوزه‌ی رمزارزها لازم است مالیت آن‌ها از منظر فقهی و حقوقی مشخص شود زیرا در صورت اثبات مالیت برای آن‌ها می‌توان به احکام مربوط به تعاملات آن‌ها به عنوان یکی از مسایل رایج دنیا پرداخت. همچنین می‌توان نظام اموال مقبول برای رمزارزها را هم مشخص کرد. به علاوه، پول محسوب کردن رمزارزها به عنوان یک گزینه‌ی قابل تامل مطرح می‌شود که می‌توان به بررسی شرایط آن و به خصوص پشتوانه به عنوان ویژگی مهم پول‌ها پرداخت.
سوال اصلی: آیا رمزارزها مالیت دارند یا خیر؟
سوالات فرعی:
۱. آیا رمزارزها با ملاکهای تعریف مال از منظر فقه تطبیق دارند؟
* بررسی ویژگی «رغبت عقلا»
* بررسی منظور از رغبت نوعیه جهت اثبات مالکیت برای رمزارزها (متشرعه یا عام)
* بررسی ویژگی «کمیابی»
* بررسی ویژگی«منحصر به فرد بودن»
* بررسی مشروعیت داشتن رمزارزها به صرف مالیت داشتن به خاطر رغبت عمومی
* بررسی مالیت با وجود عدم پشتوانه برای رمزارزها
* بررسی حل مسائل رمزارزها توسط عقلا نه شارع
* بررسی نقش اعتبار قانونی و پشتیبانی حاکمیتی از رمز ارزها در مالیتشان
۲. نوع مالیت رمزارزها چیست؟
* بررسی رمزارزها به عنوان عین
* بررسی عین به عنوان کالا
* بررسی عین به عنوان شی ملموس
* بررسی عین به عنوان شی محسوس
* بررسی رمزارزها به عنوان منفعت
* تعیین نوع منفعت در رمزارزها (عقلایی عرفی یا عقلایی شخصی)
* تعیین عرف در منفعت عرفی برای رمزارزها به دلیل جهانی بودن
* تحلیل منفعت حاصل از کار محاسباتی ریاضی و انرژی مورد نیاز برای استخراج
* بررسی رمزارزها به عنوان دارایی نامشهود
* بررسی رمزارزها به عنوان دارایی نامشهود فکری
* بررسی رمزارزها به عنوان دارایی نامشهود مالی
* بررسی رمزارزها به عنوان اموال فکری
* تحلیل ویژگی استثناپذیری در رمزارزها
* تحلیل ویژگی انحصار در رمزارزها
* بررسی رمزارزها به عنوان پول
* تحلیل ویژگی مانایی
* تحلیل ویژگی قابلیت تقسیم‌پذیری
* تحلیل ویژگی عرضه محدود
* تحلیل ویژگی ارزشگذاری و پذیرش عمومی
* تحلیل ویژگی وجود پشتوانه
* بازتعریف در مفهوم پشتوانه
* کدها و رمزها
* محاسبات ریاضی
* تطبیق با مفهوم معهود پشتوانه
* بررسی حقیقی بودن پشتوانه
* بررسی «اکل مال به باطل» برای حقیقی نبودن پشتوانه
* بررسی نفس اعتبار اجماعی موجود در شبکه‌های رمز ارزی که کاملا منبعث از ماهیت اجتماعی بلاک چین است به عنوان پشتوانه رمز ارزها
* بررسی نسبت بی‌پشتوانگی رمزارزها با بی پشتوانگی ارزهای فیات حقیقی(وجوه اشتراک و تفرق)
۳. مالیت توکن‌ها به چه صورت تعریف می‌شود؟
* بررسی وجوه اشتراک و افتراق مالیت توکن‌ها با کوین‌ها
* بررسی نوع مالیت توکن‌های غیرمثلی
* بررسی توکن به عنوان کالا
* بررسی توکن به عنوان پول
(تهیه شده در میز مسأله شناسی واحد پژوهش دفتر مطالعات اسلامی فضای مجازی)
