روش شناسی و مبانی فقه زیدیان ناصری

جلسه دفاع از رساله دکتری محمدعلی صالحی مریزجانی با عنوان «روش شناسی و مبانی فقه زیدیان ناصری با محوریت کتاب الابانه به ضمیمه تصحیح دو کتاب الطهاره و الصلوه» ادیان و مذاهب برگزار شد.

به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاع از رساله دکتری محمدعلی صالحی مریزجانی با عنوان «روش شناسی و مبانی فقه زیدیان ناصری با محوریت کتاب الابانه به ضمیمه تصحیح دو کتاب الطهاره و الصلوه» از سوی معاونت آموزش و پژوهشی دانشکده شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.

در معرفی و چکیده این پایان‌نامه ‌دکتری آمده است: زیدیه پس از شکل گیری به‌عنوان یک فرقه از فرقه‌های شیعه، در عقاید و فقه، گفتمان جدیدی را ارائه کردند. سه شاخه عقایدی جارودیه، سلیمانیه و بتریه برای زیدیه در کتابهای فرق و مذاهب ثبت شده است. از جارودیه دو شاخه فقهی قاسمیه و ناصریه به نام دو فقیه صاحب اندیشه و گفتمان ساز زیدی یعنی قاسم بن ابراهیم رسّی (م ۲۴۶ق) و حسن بن علی، مشهور به ناصر للحق (م ۳۰۴ق) یکی در یمن و دیگری در شمال ایران با گرایش متفاوت شکل گرفت.

این پژوهش با محور قرارد دادن نسخه‌های کتاب مهم و چاپ نشده الإبانه در فقه ناصر و تصحیح بینابینی دو کتاب مهم (طهارت و صلات) در پی رهیافتن به منابع، مبانی و روش فقهی ناصر و ناصریان و میزان مطابقت آن با فقه مذاهب دیگر، شکل گرفت. الإبانه که پس از تحریر، مهمترین کتاب و محور مباحث فقهی زیدیان ناصری گردید، به خامه ابوجعفر محمد بن یعقوب هوسمی (م ۴۵۵ق) تحریر و سپس شرح گردیده است.

نگارنده، اندیشه‌های کلامی، آراء فقهی و آثار بسیار و ناشناخته ناصر للحق را با رویکردی نو و مبتنی بر نکات نویافته موجود در نسخه‌های الإبانه که دائره المعارفی از فقه، کلام و تاریخ ناصریان است؛ پی گرفته و پس از پرداختن تفصیلی به شرح حال و آثار مؤسس فقه ناصری و اندیشه‌های زیدی وی در فقه و کلام و معرفی ابوجعفر هوسمی محرّر کتاب الإبانه، فصلی از این پژوهش به شناخت مبانی و منابع فقهی ناصر کبیر و برداشت‌های ویژه وی از کتاب و سنّت، عنایت به پیشوایان امامیه به‌ویژه امام صادق (علیه السلام) و رویکرد وی به اجماع، اختصاص یافته است.

بعد از بررسی مبانی فقهی، ویژگی‌ها و روش ناصر در استخراج احکام و دیدگاه‌های ممتاز وی را در فصلی دیگر بررسی شده و نویسنده دریافته وی ضمن التزام بر عقاید زیدی، فقیهی عترت مدار، نص‌گرا، محتاط و در مبارزه با بدعتهای وارد شده در شریعت، غیور بوده است.

در فصل اشتراکات و تمایزات فقه ناصر با دیگر مذاهب، به سبب اشتراک فقه ناصری با امامیه در مبانی و منابع و توجه ویژه به روایات و آراء عترت در استنباط احکام، قرابت فقه ناصر به فقه امامیه در مسائل نمادین شیعه و استقلال آراء فقهی وی در مسائل بسیاری محرز گردید.

گفتنی است، این رساله دکتری به راهنمایی دکتر‌هادی نصیری، مشاوره دکتر سید علی موسوی نژاد و داوری دکتر محمد جاودان، دکتر محمد کاظم رحمتی، دکتر علی حسین بیگی چندی قبل در دانشکده شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب دفاع شد.