زمینه‌های جعل حدیث و پیدایش علم جرح و تعدیل

ربانی بیرجندی با بیان این که عمر بن عبد العزیز مردم را تشویق و افرادی را ارسال کرد که نزد مردم بروید و هر کس از رسول الله(ص) حدیثی حفظ داشت نقل کنند، تصریح کرد: بدین ترتیب احادیث رسول الله(ص) را می‌گرفت و هدیه می‌داد که اینجا زمینه جعل احادیث به وجود آمد که به تدریج احادیث دروغین و بدعت‌ها زیاد شد و طرفداران خلیفه به نفع امامشان حدیث جعل می‌کردند و این خاستگاه که پیدا شد، علم جرح و تعدیل اولین راهی بود که مورد توجه آنان قرار گرفت تا راویان دروغین را از غیر دروغین جدا کند.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن ربانی بیرجندی، عضو گروه رجال پژوهی حوزه علمیه خراسان، در نشست تخصصی رجال پژوهی با بیان این که بنابر کتاب الوجیزه فی الرجال، تالیف شیخ بهایی، حدیث حکایت از قول، فعل و تقریر معصوم دارد، گفت: اخبار، افعال و اقوال پیامبر و امامان به عنوان حدیث شناخته می‌شود.

وی با بیان این که اخبار و اقول رسول الله(ص) اگر به صورت متواتر آمده باشد دارای حجت ذاتی است و اگر خبر واحد باشد در صورت عدم مخالفت با قران و سنت و عقل و اجماع نیازمند حجیت است، بیان کرد: سید مرتضی چنین می‌گوید که خبر واحد حجت نیست اما شیخ طوسی می‌گوید خبر واحد حجت است و از علامه حلی به بعد تاکنون  مشهور خبر واحد را حجت می‌دانند.

استاد حوزه علمیه خراسان با بیان این که دلائلی بر حجیت خبر واحد وجود دارد، اما اهل سنت سه مدخل حجیت قول، قعل و تقریر رسول الله(ص) را بحث می‌کنند و کتاب حجیت السنه دارند، خاطر نشان کرد: در این زمینه عده‌‌ای سنت پیامبر(ص) را از ریشه منکر شدند و کسانی هستند که میدان باز کردند که می‌گویند سنت حجیت نیست و همان شبهه مستشرقین را مطرح می‌کنند که مهمترین اشکال به سنت رسول الله این است که می‌گویند سنت رسول الله تا سال ۱۵۰ جمع آوری نشد و شبهه می‌کنند که ما سنتی نداریم و باید به قرآن روی بیاریم در صورتی که برخلاف نظر آنان، امروز سخنان پیامبر(ص) و اهل بیت برای ما حجت است.

ربانی بیرجندی با بیان این که حدیث با سخنان و فقه رسول الله(ص) پیدا شد و اهل سنت قول صحابه را نیز حجت می‌دانند اما شیعیان قول صحابه را حجت نمی‌دانند، بیان کرد: آنان قول ائمه ما را اگر از رسول الله(ص) نقل نشده باشد قبول ندارند به این جهت امام باقر(علیه السلام) حدیثی را از جابر نقل می‌کردند چراکه اهل سنت برایشان حل شده است که حضرت باقر جابر را دیده و جابر نیز از صحابه رسول الله(ص) است و حرف او معتبر می‌باشد.

استاد حوزه علمیه خراسان با بیان این که حدیث در زمان رسول الله(ص) تولید شد و اولین علمی که به خدمت حدیث در آمد نیز علم جرح و تعدیل بود و اینطور بود که اینان راوی را ثقه یا ضعیف می‌دانستند که این دانش به بیان اصطلاحات جرح و تعدیل می‌پردازد.

ربانی بیرجندی با بیان این که زمانی که خلیفه اول و دوم آمدند، بیش تر سنت‌ها از طریق خلیفه دوم مطرح شده و آنان منع نقل یا کتابت حدیث توسط دیگران را به راه انداختند، گفت: مردم هم به علت ترس و دریافت جیره از دولت، خود را در برابر دولت قرار نمی‌دادند و حدیث فراموش شد.

استاد حوزه علمیه خراسان با بیان این که در برابر منع تدوین حدیث، نظریه استاد مهدوی راد وجود دارد که ایشان در کتاب تدوین السنه الشریفه مدعی هستند که سنت رسول الله به وسیله امیر مومنان(ع)، حضرت فاطمه(س)، ابوذر و سلمان و نه به وسیله کسانی که در دستگاه حکومت رفت و آمد اطراف خلفا داشتند نوشته می‌شده است، بیان کرد: این جریان تا زمانی که عمر بن عبد العزیز به خلافت رسید ادامه داشت که از نظر اموی‌ها خلیفه پستی بود.

ربانی بیرجندی با بیان این که عمر بن عبد العزیز مردم را تشویق و افرادی را ارسال کرد که نزد مردم بروید و هر کس از رسول الله(ص) حدیثی حفظ داشت نقل کنند، تصریح کرد: بدین ترتیب احادیث رسول الله(ص) را می‌گرفت و هدیه می‌داد که اینجا زمینه جعل احادیث به وجود آمد که به تدریج احادیث دروغین و بدعت‌ها زیاد شد و طرفداران خلیفه به نفع امامشان حدیث جعل می‌کردند و این خاستگاه که پیدا شد، علم جرح و تعدیل اولین راهی بود که مورد توجه آنان قرار گرفت تا راویان دروغین را از غیر دروغین جدا کند.

بنابر گزارش حوزه نیوز؛ گروه رجال پژوهی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان، «دوره تخصصی علوم حدیث» برگزار‌ می‌کند و همچنین از مقالات علمی جهت نشر در دو فصلنامه «مطالعات اعتبار سنجی حدیث» حمایت‌ می‌کند؛ متقاضیان‌ می‌توانند با مراجعه به دفتر مدرسه آیت‌الله خوئی (ره) یا تماس به شماره ۰۹۳۳۹۰۳۹۲۲۰ نسبت به ثبت نام در دوره‌ها یا ارسال مقالات اقدام نمایند.