شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: از شیطان تا میکروب، مسیر سختی نیست اگر با رسول جعفریان هم‌نوا و هم‌افق باشیم؛ پژوهشگری که پروژه فکری چندسال اخیرش مباحث پیرامون فقدان تولید علم (به‌معنای ساینس) و به تبع آن ضعف رویکرد علمی در تمدن ایرانی ـ اسلامی بوده است.
از نظر استاد جعفریان ما هیچ نقشی در راهبری جریان علمی بشر نداشته و نداریم. تمدن ایرانی ـ اسلامی با تمام کبکبه و دبدبه‌اش حتی یک دوچرخه هم نتوانسته بسازد. هرچند به زعم عده‌ای، جعفریان در این رویکرد قدری افراط می‌کند، اما شاید وجه افراطی سخنان وی برای تعدیل جریانی که می‌گوید تمدن، تکنولوژی و علم بشر مدیون شرق و به‌ویژه ایران است مفید باشد؛ به‌ویژه در آشفته‌بازاری که یکی ترویج واکسن را توطئه اسرائیل برای عقیم‌کردن مسلمانان می‌داند، دیگری با ورزش‌های امروزی مخالفت می‌کند چون در روایات به آنها اشاره‌ای نشده و.. .
کتاب «از شیطان تا میکروب» نیز با همین رویکرد نگاشته شده است. جعفریان در مقدمه کتاب اشاره می‌کند که ایرانیان در برخورد با پزشکی نوین ـ از میانه دوران قاجار ـ سه مرحله را پشت سر گذاشتند؛
مرحله اول؛ ورود اطلاعات پزشکی غربی به ایران و پذیرش تام و کمال آن بدون هیچ ایراد و اشکالی.
مرحله دوم؛ تلاش برای انطباق اطلاعات پزشکی با آموزه‌های اسلام در زمینه بهداشت و طهارت.
مرحله سوم؛ انتقاد از پزشکی جدید با تأکید بر برتری طب اسلامی.
تمرکز کتاب بر مرحله دوم است و مؤلف سعی کرده با استناد به کتاب‌ها و مقالات مرتبط نشان دهد که چگونه در دوره‌ای سعی شده پزشکی جدید با قوانین طهارت تطبیق داده شود. مفهوم «حفظ الصحه اسلامی» نیز زاییده همین تلاش بوده است. از آثار شاخص در این مرحله ـ طبق ادعای مؤلف ـ می‌توان به کتاب «مطهرات در اسلام»، اثر مهندس مهدی بازرگان اشاره کرد.
جعفریان همچنین در مقدمه کتاب ـ و درجهت پروژه اصلی خود ـ اشاره می‌کند که ما در مواجهه با کلیت غرب، مدرنیته و علم جدید نیز با همین سه مرحله دست به گریبان بوده‌ایم؛ ابتدا ابهت آن ما را گرفت و وحشت‌زده شدیم، سپس به خود آمدیم و سعی کردیم داشته‌های خودمان را با دستاوردهای غرب ترکیب کنیم و نهایتاً دست بالا را گرفتیم و مدعی شدیم داشته‌های سنتی و بومی ما از دانش‌های غربی برتر است و به قول معروف: «آب در کوزه و ما تشنه‌لبان می‌گردیم».
مؤلف درباره انتخاب عنوان کتاب می‌نویسد: «درمیان تطبیق‌هایی که میان روایات اسلامی و موضوعات پزشکی جدید رخ داده، شاید یکی از جذاب‌ترین آنها، انطباق عنوان میکروب بر روایاتی است که در آنها شیطان، برای عفونت یا کثافت به‌کار رفته است».
نگاهی اجمالی به ساختار کتاب
کتاب «از شیطان تا میکروب» را می‌توان به دو بخش کلی تقسیم کرد؛
بخش اول ـ حدود یک‌سوم حجم کتاب ـ مقدمه‌‌ای مشروح است با عنوان «عقب‌ماندگی درمانی در سایه حفظ الصحه اسلامی»؛ مؤلف در این بخش با اشاره به برخی آثار و نوشته‌ها می‌کوشد چگونگی شکل‌گیری جریان بهداشت اسلامی را نشان دهد. برخی از عناوین این بخش عبارتند از: «دکتر امیراعلم و حفظ الصحه اسلامی»، «دکتر تومانیانس و حفظ الصحه در دین اسلام»، «علی‌اکبر حکمی‌زاده و ترکیب علم و دین در حوزه بهداشت» و «داستان خزینه و دوش در ادبیات بهداشتی ـ دینی معاصر».
بخش دوم کتاب شامل پنج متن در حوزه «حفظ الصحه اسلامی» است که عبارتند از: «نامه احمدی یا حفظ الصحه اسلامی» اثر امیراعلم؛ «بهداشت در اسلام»، فصلی از کتاب تمدن‌الاسلام شیخ قاسم مهاجر؛ «هدیه همایون» اثر علی‌اکبر حکمی‌زاده؛ بخش حفظ الصحه از کتاب «مرآت‌الغیب» اثر محمدعلی مبارکه‌ای؛ «مطهرات در اسلام» اثر مهندس بازرگان.
هرچند ایده کتاب کاملاً ابداعی نیست و دیگرانی نیز جسته و گریخته به این موضوع پرداخته‌اند، اما از نظر جامع‌بودن و نیز جمع‌آوری متون و رساله‌های ناب و کم‌یاب، بدون‌شک اثری بی‌نظیر است. مجموعه خبری راوی
اجتهاد یادآور می‌شود، چاپ اول کتاب «از شیطان تا میکروب؛ ادبیات بهداشت اسلامی در سده اخیر» نوشته رسول جعفریان، در ۴۳۶ صفحه و به قیمت ۷۵۰۰۰تومان در پاییز ۹۸ توسط نشر مورخ روانه چاپ و روانه بازار شده است.
