شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام سیدمحمدکاظم طباطبایی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث، گفت: ما چاره‌ای جز عصری‌سازی سنت و سیره معصومین(ع) برای الگوگیری در زندگی امروز نداریم البته عصری‌سازی باید همراه با روش مناسب و تحلیل درست و استخراج معیارها و ملاک‌ها باشد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث، در نشست علمی «عصری‌سازی سیره پیامبر(ص)؛ چیستی و چرایی»، گفت: بر پایه آموزه‌های قرآن و سنت، تاسی و الگوگیری از سیره پیامبر(ص) امری لازم و ضروری است؛ چنان‌که خداوند متعال، رسول خدا(ص) را به عنوان الگو معرفی کرده و مؤمنان را به تأسی از سیره ایشان فراخوانده است.
وی افزود: امیرالمومنین(ع)، تأسی به سیره انبیا به‌ویژه رسول‌اکرم(ص) را جزء وظایف دینی مسلمانان برشمرده و آنان را به پیروی از رفتار حضرت دعوت کرده است، ولی الگوگیری از رفتار پیامبر(ص) همیشه ساده و هموار نیست و گاه بهره‌گیری از سیره ایشان به‌دلیل محدودیت‌های تاریخی با دشواری همراه است.
استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: چه اینکه غذا خوردن با بردگان، سوار شدن بر الاغ بی‌پالان، دوشیدن شیر بُز و پوشیدن لباس پشمی، از جمله افعالی است که در زمان حیات پیامبر(ص)، مطلوب و پسندیده بود و امروزه به‌دلیل تغییر شرایط زمانی و تفاوت نگاه فرهنگی، نامرسوم است، چرا که فعل پیامبر(ص) مطابق با شرایط و فضای دوره حضور ایشان شکل گرفته است و طبیعتاً متناسب با عرف و فرهنگ آن زمان فهمیده میشود.
وی ادامه داد: مهمترین کار در عصری‌سازی آن است که بتوانیم رفتار حضرات را دقیقا بررسی و تحلیل کنیم و معیارهای حاکم بر رفتار حضرات را استخراج کنیم. در این بین گفتار معصومین(ع) و عرضه بر قرآن خیلی مفید خواهد بود و با این روش تا حد زیادی استخراج این معیارها برای ما ممکن است و وقتی معیار روشن باشد می‌توان رفتارهای امروزی را بر آن رفتارها منطبق کنیم.
طباطبایی اضافه کرد: در دوره معاصر، شرایط زمانی و محیطی تغییر کرده است و تلقی مخاطب از ارزش‌ها و هنجارهای رفتاری متفاوت شده است. از این‌رو، برای الگوگیری از سیره پیامبری که چهارده قرن با مخاطب امروز فاصله دارد، می‌بایست اقتضائات عصر جدید را در نظر گرفت و رفتارهای ایشان را متناسب با فرهنگ زمانه «عصری‌سازی» کرد.
ضرورت تبیین مبانی و روش تحلیل رفتار معصومان
استاد دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه اگر پیامبر(ص) امروز زندگی می‌کردند سوارشدن بر الاغ و دوشیدن آن را انجام نمی‌دادند، تصریح کرد: بنابراین عصری‌سازی موضوعی است که با تکیه بر توصیف متون رفتارشناسانه پیامبر(ص) پدید نمیآید و نیازمند تعریف مبانی، تبیین روش و تحلیل نمونه‌های رفتاری است.
طباطبایی اظهار کرد: یکی از مسائل دیگر در سیره ایشان هم سلام کردن به کودکان است که البته رفتاری فرازمانی است یا لباس پشمینه پوشیدن ممکن است یک امر شخصی باشد یا ممکن است نشانه تواضع و فروتنی ایشان باشد.
وی بیان کرد: در نگاهی کلی می‌بینیم حضرت فرمودند من چند کار را انجام می‌دهم که سنت شود ولی برخی از اینها در دوره‌های بعد سنت نشد، زیرا این رفتارها از محیط خودش اثر پذیرفته بود. همچنین گروهی از رفتارهای ایشان ابهام دارند یعنی نمی‌دانیم یک امر حقیقی فرازمانی و یا فرامکانی بوده یا تحت تاثیر محیط مانند نحوه پوشش حضرت که عمدتا لباس سفید می‌پوشیدند و ما نمی‌دانیم این لباس به خاطر محیط گرم عربستان بوده یا خود لباس سفید موضوعیت داشته است.
روایاتی که به برخی خوردنی‌ها توصیه کرده
استاد دانشگاه قرآن و حدیث اضافه کرد: برخی توصیفاتی که در مورد خوردنی‌ها شده هم ممکن است اینطور باشد مثلا خرما از غذاهای رایج شبه‌جزیره بوده ولی در مناطق اسکاندیناوی اصلا خرما به دست نمیآید، بنابراین نمی‌دانیم توصیه برای خوردن خرما به خاطر شرایط محیط است یا خود خرما.
وی ادامه داد: اگر حضرت قرار است در تمامی جهات اسوه ما باشند مواردی وجود دارد که برای ما ابهام‌آور است؛ مثلا در بحث نماز مسافر مطرح است که اگر مسافت شرعی محقق شد نماز کوتاه خواهد شد؛ در دوره آن حضرت و با امکانات آن زمان در یک روز حدود ۴۵ کیلومتر یا هشت فرسخ راه می‌رفتند و طبیعتا مسافر محسوب می‌شدند ولی امروزه وضعیت کاملا تفاوت کرده است طبیعتا این سؤال مطرح میشود که ما چگونه خودمان را با آن زمان تطبیق دهیم.
طباطبایی با بیان اینکه برخی می‌پرسند که پیامبر(ص) و ائمه(ع) ورزش و نرمش هم داشتند، گفت: طبیعتا با توجه به سبک زندگی آن زمان و اینکه افراد کشاورزی و دامداری داشتند، به اندازه کافی و یا بیش از حد لازم انرژی صرف می‌کردند و حرکات بدنی داشتند که نیازی به نرمش و ورزش نبود.
تغییر ماهیت پول در دنیای امروز
دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث ادامه داد: مثلا ماهیت پول در دوره معصومان(ع) با دوره کنونی کاملا متفاوت است لذا این سؤال مطرح است که آیا به صرف نگاه به آن دوره می‌توانیم تعریفی از ربا ارائه دهیم که امروزه بی‌معناست، امروز اگر کسی ۵ میلیون تومان قرض یک‌ساله به فردی بدهد و آن فرد بخواهد آن را برگرداند ارزش این پول کاهش زیادی دارد و نمی‌توان مانند آن زمان با پول مواجه شویم.
وی با بیان اینکه برخی رفتارهای معصومین(ع) مسلما فرازمانی و فرامکانی، برخی مسلما تحت تاثیر محیط و برخی مبهم و برخی هم نوپدید و جدید هستند که در دوره پیامبر(ص) اصلا تصور هم نمی‌شده است، افزود: چاره‌ای نداریم که بتوانیم یک پیامبر(ص) در دوره کنونی خودمان داشته باشیم البته آن هم نه محیط زندگی یک قاره زیرا سبک زندگی در ۵ قاره دنیا ۵ روش کاملا متفاوت است؛ بنابراین چاره‌ای جز عصری‌سازی رفتارها و گفتارهای معصومین(ع) نداریم.
طباطبایی بیان کرد: برای عصری‌سازی باید ملاک و معیارها را استخراج کنیم تا در زندگی امروز ما اثرگذار باشد؛ اینکه حضرت فرمودند من بر چند کار (سلام بر کودکان، غذاخوردن با بردگان، دوشیدن شیر گوسفند و سوارشدن بر الاغ بدون پالان) اصرار دارم تا همیشه سنت باشد یعنی حضرت هر کاری را که باعث تشخص و برتری‌طلبی و تکبر بر دیگران است نفی کرده است، بنابراین معیار این سخن، آن است که هر فردِ دارای موقعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و …نباید خودش را از دیگران متمایز کند.
وی افزود: پس مهمترین کار در عصری‌سازی آن است که بتوانیم رفتار حضرات را دقیقا بررسی و تحلیل کنیم و معیارهای حاکم بر رفتار حضرات را استخراج کنیم. در این بین گفتار معصومین(ع) و عرضه بر قرآن خیلی مفید خواهد بود و با این روش تا حد زیادی استخراج این معیارها برای ما ممکن است و وقتی معیار روشن باشد می‌توان رفتارهای امروزی را بر آن رفتارها منطبق کنیم.
طباطبایی بیان کرد: امام علی(ع) گرچه حاکم جامعه بود ولی با همه اقشار مردم رفت و آمد داشتند و در خانه ایشان روی مردم باز بود و در روایت بیان شده وقتی امام علی(ع) غذا می‌خوردند برخی افراد بر آن‌ها وارد شده‌اند. در رفتار حضرت مشهود است که مردم به راحتی در دوره حکومت ایشان در مدینه و کوفه به ایشان دسترسی داشتند. به مالک هم فرمودند که نباید حجابی بین تو و مردم باشد و خودت شخصا با مردم مرتبط باش.
وی اضافه کرد: امروز وظایف حکومتی و دولت آنقدر زیاد شده و نحوه حکومت‌داری تفاوت کرده است که جای این پرسش مطرح است که آیا امروز هم رئیس جمهور و مسئولان می‌توانند هر روز به بازار سر بزنند و از وضیعت آن آگاه شوند؟ آیا امکان دارد هشتاد میلیون نفر بتوانند به آسانی وارد دفتر رئیس جمهور بشوند و با او ملاقات کنند؟ در اینجا حکومت باید طوری عمل کند که همه افراد بدون دغدغه و با آسانی بتوانند به سیستم دسترسی داشته باشند از این رو نداشتن حجاب بین حاکم و مردم در اینجا به معنای ملاقات فردی نیست.
لزوم عصری‌سازی سنت و سیره
طباطبایی بیان کرد: سیستم باید طوری عمل کند که مردم ارتباط سریع و به لحظه با نهادهای حاکمیتی داشته باشند و مشکلات خود را حل کنند وگرنه برخی مشابهت‌سازی‌ها بدون عصری‌سازی و تقلید صرف حتی می‌تواند ناپسند تلقی شود و حتی فجایعی هم به بار بیاورد. پس ما اگر بخواهیم دین و شریعت و الگوها و اسوه‌های مثال‌زدنی در زندگی امروزمان حضور داشته باشند باید رفتارها و گفتارها را عصری‌سازی کنیم.
وی افزود: امروز اگر پیامبر(ص) در دوره حاضر در یک قاره‌ای زندگی می‌کردند آیا امکان دسترسی همه مردم به ایشان وجود داشت؟ بنابراین عصری‌سازی لازم است ولی باید معیارهای درستی هم برای آن داشته باشیم که دچار برداشت‌های نادرست و شخصی و تفسیر به رای نشویم. باید تنقیح مناط در فعل و قول معصومان(ع) صورت بگیرد و معیار و ملاک‌ها را به دست آوریم تا بتوانیم عصری‌سازی کنیم. بنده حدود ۳۰۰ رفتار استخراج کرده‌ام که در محیط آن زمان کاملا جواب می‌داده و برای عرف قابل پسند بوده است ولی امروز جواب نمی‌دهد یا در نظر عرف خوب جلوه نمی‌کند یا ملاک و معیار آن کاملا دگرگون شده است./ ایکنا
