شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور در تبیین بررسی عناصر شکل گیری جوامع حدیثی با تأکید بر پایگاه جامع الاحادیث به بیان پنج ویژگی منحصر به فرد این پایگاه در مقایسه با دو کتاب شریف کافی و بحارالانوار پرداخت.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی در نشست علمی مجازی «بررسی عناصر شکل گیری جوامع حدیثی با تأکید بر پایگاه جامع الاحادیث» از سلسله نشست‌های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که عصر امروز(شنبه ۲۲ آذر) از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری نور برگزار شد، با اشاره به جامع نگاری حدیث از گذشته‌های دور تا به امروز اظهار داشت: در حقیقت در حوزه علوم حدیث جامع نگاری احادیث از قرن‌های گذشته شروع شده است و در طول تاریخ ۱۴۰۰ ساله اسلام پس از قرن دوم و سوم شاهد روند جامع نگاری حدیثی هستیم و در هر عصری علمایی پا به عرصه گذاشتند و با توجه به شرایط و نیازها و ابزارها و ظرفیت‌هایی که فراهم بوده جوامع حدیثی در قامتی جدید و شکلی نو بازآفرینی و ایجاد کرده و به محققان و علاقه مندان علوم حدیث تقدیم کرده اند.
بهرامی در ادامه ابراز نمود: در حوزه حدیث شیعه ده‌ها جامع حدیثی داریم و این فعالیت پژوهشی و پدید آوردن یک جامع حدیثی در عصر حاضر تداوم دارد و شاهدیم تعدادی از بزرگان و علمای ما و مراکز و مجموعه‌های فعال در حوزه حدیث پژوهی اقدام به تولید جوامع عام یا در حوزه موضوعات کلان ولی خاص کرده اند.
عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به تشکیل پایگاه جامع الاحادیث در راستای نیازهای عصر جدید اضافه کرد: اگر این مقدمه را بپذیریم که در عصر فناوری اطلاعات و فضای مجازی هستیم اقاضای این عصر این است که جامع نگاری ما تحت تأثیر این فضا باشد و بتوانیم جامع حدیثی مبتنی بر ویژگی‌ها و ظرفیت‌های این عصر تدوین کنیم و در اختیار مخاطبان قرار بدهیم.
وی عنوان کرد: پایگاه جامع الاحادیث تلاشی برای این است که مجموعه ای از محققان رشته‌های مختلف در یک فرایند گروهی قرار بگیرند و جامع حدیثی کامل و متناسب با اقتضائات روز را تولید کنند؛ در حقیقت ما امروز شاهد سه دهه فعالیتی هستیم که بخشی از آن پژوهش‌های محتوایی علوم اسلامی و بخشی فناورانه و مبتنی بر فعالیت بوده است.
بهرامی با بیان این که بین نرم افزار جامع الاحادیث و پایگاه جامع الاحادیث تفاوت‌های زیادی وجود دارد، گفت: نرم افزاری که دوستان ما تولید کرده اند در حقیقت یک کتابخانه حدیثی است که نسخه ۳,۵ آن در حال عرضه است که یک قدم به جامع حدیثی نزدیک شده ولی در کل یک گرداوری کتاب‌های حدیثی است ولی در پایگاه جامع الاحادیث از این فضا بیرون آمدیم و سعی کردیم یک جامع حدیثی پدید بیاوریم.
وی اضافه کرد: وقتی شما وارد می‌شوید ۳۹۱ هزار حدیث را مشاهده می‌کنید که متناسب با نیاز و شرایط و اقتضائات فضای پژوهشی امروزین جمع آوری شده است؛ در حقیقت ما حدود شش ویژگی را می‌توانیم اسم می‌بریم که به نظر می‌رسد جوامع حدیثی دارای این شش بعد هستند که هدف محوری، متن نگاری، مصادر، سند نگاری، تبویب و فقه الحدیث باشد که با بررسی آنها می‌توانیم بگوییم ما یک جامع حدیثی داریم.
رئیس مرکز نور با بیان این که اولین نکته در جوامع حدیثی هدف مؤلف است، گفت: البته یک جامع حدیثی برای اهداف متنوعی نگاشته می‌شود ولی به نظر می‌رسد در هر عصری در کنار اهدافی که ذکر می‌شود باید یک هدف محوری بیان کنیم؛ برای این امر ابتدا دو کتاب کافی و بحارالانوار را مورد اشاره قرار می‌دهیم و بعد این ویژگی‌ها را در پایگاه جامع الاحادیث اشاره می‌کنیم، البته بر این امر تأکید داریم که ما در یک فرصت محدود خواستیم چشم اندازی را به یک بحث داشته باشیم.
وی با اشاره به این که هدفِ محوری تدوین کتاب کافی اختلاف احادیث بوده است، گفت: مرحوم کلینی برای رفع این اشکال دست به تدوین کتاب کافی زد و بحار نیز به دلیل از دست رفتن مصادر روایی شکل گرفت، اما در دوره جدید یعنی در دوره معاصر مهمترین چالشش افزونگی اطلاعات است که پیرامون احادیث وجود دارد و ما هم در گرداوری و طبقه بندی و بازیابی آنها دچار چالش می‌شویم.
بهرامی بیان داشت: در حوزه مصادر باید به این نکته اشاره کنیم که کتاب کافی بر اساس اصول اربعه مائه شکل گرفته و کتاب بحار نیز بیش از ۳۰۰ عنوان از کتب حدیثی و غیر حدیثی شیعه را جمع آوری کرده است؛ اما در پایگاه جامع الاحادیث کلیه کتب حدیثی شیعه، کلیه احادیث موجود در کتب غیر حدیثی و کلیه احادیث اهل سنت جمع آوری شده و اهدافی فراتر از دو کتاب یاد شده دارد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود در مقایسه تبویب دو کتاب کافی، بحار و پایگاه جامع الاحادیث تصریح کرد: کتاب شریف شامل اصول، فروع و روضه بوده و بحار نیز شیوه جدیدی از تبویب موضوعات غیر فقهی است که از این نظر مطلوب است، اما شما در در پایگاه جامع الاحادیث شاهد جستجوی هوشمند، بی نهایت تبویب، برچسب گذاری معصومان، آیات، اقسام فهرست‌های مورد نیاز، درختواره و طرح دانشنامه‌های قرآنی و حدیثی هستید.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که در شیوه نقل متن کتاب کافی دقت در نقل وجود دارد ولی قرائنی وجود دارد که بخشی از احادیث تقطیع شده اند، گفت: در کتاب بحار هم تقطیع و تکرار وجود دارد، اما در پایگاه جامع الاحادیث نقل عین عبارات، امکان مداوم تصحیح، اعراب گذاری احادیث، ارتباط با مصادر اصلی، تجمیع نقل‌ها شامل استخراج تقطیع، عدم تکرار و شناخت نقل به معنا از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد است.
وی در ادامه سخنان خود در تبیین حوزه سند نگاری خاطرنشان ساخت: تحویل‌های مرحوم کلینی، تعلیق بر اسناد قبلی، عده و عنعنه در عمده اسناد از ویژگی‌های اسناد کافی است و بحار نیز ویژگی‌هایی نظیر تلخیص، تعلیق، نقل کامل و عنعنه دارد، اما پایگاه جامع الاحادیث دارای بازسازی اسناد، تجمیع اسناد، مقایسه اسناد و استخراج تصحیف‌های سندی است.
بهرامی یادآور شد: در حوزه آخر یعنی فقه الحدیث نیز کتاب کافی حداقلی در قابل معدودی توضیح و عناوین ابواب و تبویب دارد، کتاب بحار نیز ویژگی‌هایی نظیر آیات قرآن، بیان‌های لغوی و اشاره به روایات اهل سنت را در دل خود جای داده است، اما پایگاه جامع الاحادیث دارای لغت نامه و غریب الحدیث، گردآوری اطلاعات پیرامون حدیث در کتب شرح و جوامع، گردآوری اطلاعات حدیث از همه متون و کتب و مقالات و احادیث مرتبط شامل مرتبط یابی لفظی، معنایی و ویژگی‌های دیگر است./ تبلیغ نیوز
