شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: اکثر فعالیت‌های حضرت جواد (ع) در ایام حج بوده است. به همین سبب، وکلای حضرت و اصحاب خاص او به کثرت حج معروف‌اند. این کثرت حج نشان می‌دهد که هدف آن‌ها از شرکت در مراسم حج، صرفاً ثواب زیارت نبوده است. بعضی از یاران حضرت همچون علی بن مهزیار و ابراهیم بن محمد همدانی، چهل بار در عمر خود به حج مشرف شدند؛ آن هم با همه مشقت‌هایی که حج در آن زمان داشته است.
از طرفی حتی توصیه خود امام جواد (ع) به عموم مردم نیز چنین نبوده که هر چه می توانند به حج بروند. از خود حضرت روایت داریم که اگر کسی یک بار به حج واجب رفته و حج عمره نیز بجا آورده و به زیارت رسول الله (ص) و اهل بیت (ع) نیز مشرف شده و در راه بازگشت، به زیارت سید الشهدا (ع) نیز رفته است، افضل این است که در موسم حج سال بعد، به زیارت امام رضا (ع) برود. البته حضرت ملاحظاتی درباره زیارت امام رضا (ع) در ایام حج مطرح می‌کند، ولی به هر حال برتری خاصی برای اینکه مردم هر سال به حج بروند، مطرح نمی‌کند.
امام جواد (ع) در جای دیگری نیز مطرح می کند که زیارت امام رضا (ع) افضل از زیارت امام حسین (ع) است؛ چون به خلاف کربلا که همه مردم می روند، فقط خواص به زیارت امام رضا (ع) مشرف می شوند. در چنین فضایی که فضیلت برای زیارت امام رضا (ع) است، وکلای حضرت چهل بار به حج می‌روند. پس موضوع، فراتر از ثواب حج است.
اساسا ارتباط اصلی مردم با امام جواد (ع) در ایام حج انجام می شده است. وکلای حضرت نیز به همین دلیل هر سال در مراسم حج شرکت می کردند تا رابط میان مردم و امام (ع) باشند. حتی حضرت به اصحابش پول فراوان می‌داد تا در ایام حج بین شیعیان پخش کنند و به این ترتیب، بنیه شیعیان را تقویت کنند.
البته شیوه‌های ارتباطی دیگری نیز وجود داشت. مثلاً یکی از شیوه‌های اصلی ارتباط مردم با امام جواد (ع) نامه‌نگاری بود که به صورت تعریضات تا زمان حضرت حجت (عج) ادامه پیدا کرد. عریضه‌نویسی که امروز نیز رایج است، ادامه همان روش نامه‌نگاری است. مثال‌های فراوانی وجود دارد از نامه‌‌هایی که حضرت به اصحاب خود همچون علی بن مهزیار و ابوهاشم جعفری نوشته است. حضرت حتی از تعابیر ویژه و دعاهای عاشقانه‌ای برای علی بن مهزیار استفاده کرده است. مثلاً به او نوشته است که من مثل تو را ندیده ام. یا در جای دیگری حضرت فرموده که خدمات تو در سرما و گرما برای ما پوشیده نیست و من برای تو از خدا چیزی خواسته‌ام که خلق خدا در قیامت به تو غبطه خواهند خورد. چنین عبارت‌هایی توسط حضرت گفته شده تا شیعیان بدانند که امام زمان‌شان از آن‌ها خبر دارد.
به هر حال، از رفتار امام جواد (ع) نتیجه می‌گیریم که ایام حج، بسیار اهمیت دارد و باید حواس‌مان به آن باشد و اجازه ندهیم اهمیت آن در میان مردم کم شود. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: اگر حج تعطیل شود، خداوند یک روز هم به شما مهلت نمی‌دهد. ولی متأسفانه امروز گرایش‌هایی بین مردم ایجاد شده که سعی می‌کنند اهمیت حج را کم کنند و حتی گفته می‌شود چه لزومی دارد برای حج هزینه کنیم!
زمینه‌سازی امام جواد (ع) برای امام بعد از خود
موضوع جالب دیگر این است که امام جواد (ع) حدود ۱۵ سال در مدینه زندگی می‌کرد ولی خبر خاصی از ایشان نبود. فقط شیعیانی که به حج می‌رفتند، در راه رفت یا برگشت، خدمت ایشان می‌رسند و سؤال‌های فقهی‌شان را مطرح می‌کردند. فعالیت اصلی حضرت در آن دوران این بود که به موقوفات موسی بن جعفر (ع) رسیدگی می‌کرد. روستایی نزدیک مدینه بود که موسی بن جعفر (ع) در آنجا از محل وجوهات و موقوفاتی که در اختیار حضرت بوده، باغ‌هایی درست کرده و روستا را آباد کرده بود. امام جواد (ع) نیز مانند امیرالمؤمنین (ع) در باغ بیل می‌زد و کار می‌کرد. با توجه به اینکه حضرت عمر کوتاهی داشت، این سؤال برای آدم پیش می‌آید که چرا حضرت از ۲۵ سال عمر خود، ۱۵ سال را مشغول باغداری در آن روستا می‌شود؟
پاسخ این سؤال را باید در مشی حضرت امام جواد (ع) پیدا کرد. چون مشی هر کدام از ائمه (ع) با توجه به دورانی که در آن زندگی می‌کرده‌اند، تفاوت داشته است. مثلاً امیرالمؤمنین (ع) کار خود را به تنهایی آغاز می‌کند و سپس شاگردانش را تربیت می‌کند. یعنی وقتی آمد، حتی چهل نفر یار هم نداشت. ولی امام جواد (ع) اول دانشگاه تربیت یارانش را تأسیس می‌کند. این فضا را در درجه اول، امام رضا (ع) برای امام جواد (ع) ایجاد می‌کند و به حضرت جواد (ع) نامه می‌نویسد و از او می‌خواهد در میان مردم باشد و شاگردانش را از میان آن‌ها انتخاب کند. آن باغ، در واقع دانشگاه امام جواد (ع) برای تربیت یاران خود است. چون می‌خواسته در مدینه نباشد و رفت و آمدهای افراد، مورد توجه حکومت بنی عباسی قرار نگیرد. در واقع، حضرت موسی بن جعفر (ع) زودتر این مکان را برای امام جواد (ع) فراهم کرده بود. از اینجا پیوند و مددرسانی میان ائمه (ع) را نیز می‌توانیم بفهمیم.
علاوه بر امام کاظم (ع) که مقدمات پرورش اصحاب را برای امام جواد (ع) فراهم کرده بود، امام صادق (ع) نیز از طریق علی بن جعفر، تصدیق و تأیید اجتماعی امام جواد را تأمین می‌کند. علی بن جعفر، پیرمردی ۸۰ ساله است و تمام بنی عباس و بنی هاشم او را به بزرگواری قبول دارند. وقتی او امامت حضرت جواد (ع) را تصدیق می‌کند، بسیاری با او همراه می‌شوند. او حتی تا جایی پیش می‌رود که هنگام حجامت امام جواد (ع)، خون حضرت را می‌نوشد و با این کار نهایت تأیید وجودی اش را در حضور دیگران بیان می‌کند. علی بن جعفر حائل و فدایی حضرت بود و با تمام وجودش به میدان آمده بود و همه جا از حضرت دفاع می‌کرد.
در آن ۱۵ سالی که حضرت در آن روستا فعالیت می‌کرد، به تدریج نور خود را از طریق یارانی که پرورش می‌داد، به همه جا پخش می‌کرد؛ به طوری که در ده سال پایانی عمرش، اصحاب او همه جا پخش بودند. حضرت در آن زمان با قم، همدان و سیستان مکاتبه داشت. در ایام حج نیز به طور جدی امور شیعیان را مدیریت و پیگیری می‌کرد. فعالیت‌های امام جواد (ع) طوری مؤثر بود که در زمان امام هادی (ع) بسیاری از مشکلات برطرف شده بود و همه به امام هادی (ع) اقبال کردند. در زمان امام هادی (ع) دیگر نیازی به تأیید کسی مثل علی بن جعفر نبود. چون شیعیان همگی از ابتدا با حضرت همراه بودند.
منبع: شفقنا
