شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
معاون بین الملل موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) با اعتقاد بر اینکه در کلیه‌ی مبانی، قواعد و ضوابط فقهی باید یک بازبینی صورت بگیرد، تأکید کرد: سوالات پرسیده شده در رساله‌ها باید مبتنی با مسایل روزمره و پاسخ‌های آن هم واقعاً کارآمد و روزآمد باشد. همچنین لازم است از ابزاری استفاده شود که متناسب با دنیای امروز باشد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد مقدم معاون بین الملل موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) با بیان اینکه در کلیه مبانی، قواعد و ضوابط فقهی باید یک بازبینی صورت گیرد، اظهار کرد: این مبانی، قواعد و ضوابط فقهی به عنوان دستورالعمل در حوزه‌ی مسایل اجتماعی، سیاسی و به خصوص در ارتباط با نظام خانواده و قوانین مدنی شکل گرفته است. وقتی فقه، پویا، زنده و متحرک است که بتواند پاسخگوی نیازهای زمان و جامعه‌ی انسانی باشد.
او ادامه داد: فقها و عالمان دینی باید مسایلی که در عرصه‌ی فقه مطرح و مربوط به حوزه‌ی زندگی انسان اعم از خانوادگی، سیاسی، مناسبات و روابط حقوقی و … است را متناسب با نیازهای زمان بیان کنند. به طور طبیعی راهکارهای این مسایل را خود دین مشخص کرده است. امام(ره) در رابطه با این مساله بر دو واژه‌ی زمان و مکان تأکید بسیار ارزنده‌ای داشتند.
این کارشناس دینی با بیان اینکه آن‌چه در حقیقت می‌تواند فقه را پویا کند، با عنایت به این مسأله است که ما در چه مقطع تاریخی از زندگی بشر زندگی می‌کنیم و انسان با چه نیازهایی مواجه است، گفت: اگر مسایلی در اسلام که بخصوص با حوزه‌ی زندگی انسان سر و کار دارد- بیشتر هم مسایل فقهی و حقوقی است- سازگار با زندگی انسان نباشد، نمی‌تواند ماندگار باشد. وقتی این نگاه را به عنوان یک اصل پذیرفتیم، باید نوع نگارش مسایلی که در رساله مطرح است را متناسب با زمان و مکان و نیازهای روز انسان تبیین کنیم.
او با اشاره به اینکه توضیح‌المسایل متعلق به سال‌ها قبل است و بر اساس تاریخچه‌ای به این شکل مطرح شده است، اظهار کرد: به موازات شکل‌گیری مدنیت و شهرنشینی برای انسان‌ها و کاهش دسترسی آن‌ها به صورت مستقیم به عالمان دینی برای پرسش سوالات به صورت شفاهی، نیازهای روزمره آن جامعه و انسان‌ها را در مجموعه‌ای به نام رساله‌ی عملیه یا احکام شرعی مطرح کرده‌اند. در نتیجه این برای آن زمان و آن جامعه بوده است، در حالی که امروز هم سوالاتی مطرح است که نفس آن‌ها چیز دیگری است. علاوه بر آن نگاهی که در پاسخگویی به این سوالات مطرح می‌شود و ابزاری که برای این قضیه وجود دارد، نیز متفاوت است. البته برخی فقهای ما امروز در حال استفاده از این ابزارها هستند.
مقدم با بیان این که امروزه سایت‌ها، اینترنت و عرصه‌ها و فضاهای اجتماعی برای پاسخگویی مطرح است، گفت: اما این تحول باید دقیقاً در همه‌ی عرصه‌ها شکل بگیرد از جمله در مجموعه‌ای که به عنوان کلیتی از احکام فقهی و شرعی برای نیازهای فرد مومن و مسلمان و سوالات مطرح شده برای او شناخته می‌شود تا بتواند پاسخ مناسب خود را داشته باشد. از این جهت تحول در نگاه فقیهان نسبت به نیازهای انسان امروز یک ضرورت است. ابزارهایی که برای انتقال این پاسخ‌ها استفاده می‌شود نیز باید متناسب با روز باشد و ساده‌تر و گویاتر در اختیار نسل امروز قرار گیرد.
عضو مجمع روحانیون مبارز با اشاره به مثالی در مورد کشیدن آب چاه، وقتی نجس می‌شود و کمتر کاربردی بودن آن در جامعه‌ی امروز خاطرنشان کرد: نوع نگاه و انتخاب سوالات باید تغییر کند؛ مسایلی که در رساله‌ها مطرح می‌شود، سوالاتی است که در ذهن انسان دیندار در عرصه‌ی مسایل فقهی شکل می‌گیرد. این سوالات باید عملی باشد یعنی در دنیای امروز برای یک فرد دیندار مطرح باشد. موضوع دوم این است که پاسخ‌های داده شده به سوالات نیز باید متناسب با شرایط زمانی و اجتماعی باشد. خود فقه به ما این ابزارها را داده است که بتواند متحول و دگرگون شود یعنی پاسخ‌ها سازگار باشد با نیازهایی که امروز فرد سوال‌کننده دارد.
مقدم تصریح کرد: بر فرض امروز سوال از کنیز و برده‌داری کاربردی نیست، اگر امروز بیاییم در مورد برده داری و کنیز سوال بپرسیم، نسخ شده و وجود ندارد؛ اگر هم باشد، بسیار محدود است. این سوالات باید مبتنی با مسایل روزمره و پاسخ‌های آن هم واقعاً کارآمد و روزآمد باشد. نکته‌ی سوم اینکه از ابزاری استفاده شود که متناسب با دنیای امروز باشد.شفقنا
